Morgunblaðið - 21.08.2001, Qupperneq 41

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. ÁGÚST 2001 41
✝ Þorgerður Þor-kelsdóttir fædd-
ist í Gerðum í Gaul-
verjabæjarhreppi
hinn 6. júní 1918.
Hún lést í Sjúkrahúsi
Suðurlands 7. ágúst
síðastliðinn. Foreldr-
ar hennar voru hjón-
in Guðrún Guð-
mundsdóttir, f. 1.
febrúar 1888, d. 6.
desember 1970, og
Þorkell Guðmunds-
son, f. 31. desember
1883, d. 17. júní 1975.
Bræður Þorgerðar
eru tveir. Markús, tvíburabróðir
hennar, er kvæntur Margréti M.
Öfjörð, þau búa á Eyrarbakka og
eiga fjögur börn, en Ragnheiður
dóttir þeirra lést 16. júlí sl.,
Margrét átti þrjá syni áður en
einn þeirra er látinn. Þórir, f. 14.
september 1921, d. 27. september
1987. Fósturbróðir
Þorgerðar er Her-
geir Kristgeirsson,
kvæntur Fanneyju
Jónsdóttur, þau eiga
fjögur börn og búa á
Selfossi.
Þorgerður ólst
upp í Gerðum og
dvaldist þar þangað
til hún flutti ásamt
foreldrum sínum og
Þóri bróður sínum
að Selfossi árið
1958. Lengst af bjó
Þorgerður í Smára-
túni 14 eða allt til
ársins 1996 að hún flutti í íbúðir
aldraðra að Grænumörk 3 þar
sem hún bjó til æviloka.
Útför Þorgerðar fer fram frá
Gaulverjabæjarkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Jarðsett verður í Selfosskirkju-
garði.
Þeim fækkar óðum sem muna
fyrri hluta síðustu aldar þegar ekki
voru þær allsnægtir sem nú eru. Á
þessum árum hafði fólk almennt ekki
nema rétt til hnífs og skeiðar og varð
að velta fyrir sér hverjum eyri, að
honum væri eingöngu varið til þess
sem lífsnauðsynlegt var, það var
ekkert þar umfram. Hér í Flóanum
var þá þéttbýlt, jarðirnar flestar
landlitlar og landkostir frekar rýrir.
Með tilkomu Flóaáveitunnar rættist
þó verulega úr með grassprettuna og
fór þá að örla fyrir batnandi afkomu
almennings.
Allt var þetta þó mjög hægfara
enda kreppan í algleymingi. Má
segja að það hafi ekki verið fyrr en á
stríðsárunum og eftir þau sem pen-
ingar fóru að sjást og framfarir urðu
í búskaparháttum með vélvæðing-
unni. Á þessum árum var hvorki raf-
magn né sími á bæjunum, eldsneytið
var skán, mór og kol og steinolía til
ljósa. Vetrarmyrkið var næstum
allsráðandi, það sáust ljóstírur á
milli bæja ef skyggni var gott, ella
réði myrkrið ríkjum. Allt varð að
vinna hörðum höndum, grasið var
slegið með orfi og ljá, rakað með
hrífum, síðan sætt, bundið og reitt
heim á hestum.
Heyhlöður voru litlar og var heyi
því hlaðið upp í útihey, sem annað
tveggja voru tyrfð eða, sem var ný-
mæli, sett undir striga.
Nútímamaðurinn sem aldrei hefur
séð þessi vinnubrögð getur sjálfsagt
ekki skilið hversu lífsbaráttan var
hörð og gaf lítið í aðra hönd. Þetta
var sú veröld sem fólkið ólst upp við
og sem það með dugnaði sínum
hrinti af sér og komst til betra lífs.
Á þessum tíma bjuggu í Gerðum
þau Þorkell Guðmundsson og Guð-
rún Guðmundsdóttir ásamt börnum
sínum, Þorgerði, Markúsi og Þóri.
Þau hófu búskap þar árið 1916 og
bjuggu þar í 42 ár.
Þorgerður, ætíð nefnd Gerða, sem
hér er kvödd var í hópi þeirra sem
þekktu þetta líf svo vel og sem mundi
glöggt eftir því hvernig þetta var.
Óbrigðult minni hennar á nýtt og
gamalt til síðasta dags var einstakt
og hún átti líka gott með að miðla af
reynslu sinni og þekkingu til unga
fólksins. Hún ólst upp við þessa erf-
iðu og, að mati nútímans, frumstæðu
búskaparhætti. Hún gekk í barna-
skólann í sveitinni sem þá var far-
skóli sem börnin voru í frá 10 ára til
14 ára aldurs. Skólinn var í tveimur
deildum, yngri og eldri deild, og
þeim kennt sinn hvorn daginn.
Síðan var þar að auki farkennsla
þannig að kennarinn kenndi á tveim-
ur stöðum í sveitinni og var þá viku
eða hálfan mánuð á hvorum stað. Þá
var sett fyrir til að læra heima þar til
næst yrði kennt í nágrenninu.
Þetta virtist ekki vera neitt vanda-
mál og það var lært tiltölulega meira
en börnin gera nú til dags. Þá var
líka fátt sem glapti, hvorki útvarp né
sjónvarp og almennar samkomur
trufluðu engan, það var helst að fólk
hittist við kirkju en oftast var mess-
að þriðja hvern sunnudag í Gaul-
verjabæ. Gerða átti mjög gott með
nám og las mikið auk þess sem hún
fór á námskeið í hússtjórnun og mat-
reiðslu sem haldin voru í sveitinni á
vegum kvenfélagsins. Um aðra
skólagöngu var ekki að ræða. Þrátt
fyrir skamma skólagöngu var hún
fjölfróð um land og þjóð og fylgdist
með fréttunum alveg fram á síðasta
dag.
Þegar Gerða var um tvítugt veikt-
ist Guðrún móðir hennar af berklum
og varð að fara til langdvalar að Víf-
ilsstöðum. Skömmu áður höfðu hjón-
in í Gerðum tekið ungan dreng í fóst-
ur en móðir hans lést af berklum um
þetta leyti og faðir hans skömmu síð-
ar. Drengurinn, sem þessar línur
skrifar, hlaut það lífslán að þetta
góða fólk tók hann að sér og annaðist
sem hann væri þeirra eigin sonur. Í
veikindum Guðrúnar var Gerða nátt-
úrlega fóstra mín svo vandséð er
hvort mér finnst hún vera uppeld-
issystir eða fóstra enda á enginn
henni jafnmikið að þakka og ég.
Gerða var sem sagt húsmóðirin
strax á unga aldri og fórst það vel úr
hendi. Það lenti á henni að annast
föðurömmu sína og nöfnu sem kom
að Gerðum 1937 og dvaldist þar uns
hún lést haustið 1939 og var rúm-
liggjandi mestan þann tíma. Húsa-
kynnin voru aðeins baðstofan sem
var „þrjár rúmlengdir“ eins og kall-
að var. Getur nærri hvort hjúkrun
rúmliggjandi gamalmennis hefur
ekki verið erfið við þær aðstæður en
allt þetta innti hún Gerða af hendi
með mikilli prýði og ekki þýddi að
kvarta því það var engin önnur leið,
þetta var gangur lífsins í sveitunum
á þessum tíma.
Þetta er í stuttu máli saga upp-
vaxtaráranna hennar Gerðu og svip-
uð var saga svo margra annarra í
sveitum landsins á þessum árum.
Lífið var vinna og aftur vinna.
Menntun og skemmtanir urðu að
sitja á hakanum.
Gerða fór nokkrum sinnum til
Reykjavíkur og dvaldi þar um tíma
til að hjálpa frænku sinni sem átti í
barneignum og að mig minnir veik-
indum.
Því sinnti hún af sömu alúðinni og
öðru. Um 1950 veiktist hún af berkl-
um og varð að dvelja langtímum á
Vífilsstöðum og það oftar en einu
sinni.
Með tilkomu nýrra lyfja náði hún
bata en þá voru lungun orðin svo
skemmd að hún náði aldrei fullri
heilsu. Árið 1958 brugðu þau Þorkell
og Guðrún búi í Gerðum og fluttu að
Selfossi. Gerða og Þórir bróðir henn-
ar, sem alla tíð voru í heimili með for-
eldrum sínum, fluttu með þeim að
Selfossi. Lengst áttu þau heima í
Smáratúni 14 og þar bjó Gerða ein
síðustu árin eftir að Þórir lést langt
um aldur fram árið 1987. Gerða vann
víða við ræstingar á Selfossi auk
þess sem hún prjónaði fyrir fólk, að-
allega barnaföt. Var mikil ásókn að
fá hana til að prjóna enda fannst mér
hún ekki kunna að verðleggja vinnu
sína við prjónaskapinn. Það var frek-
ar gjöf en sala.
Árið 1996 var sjón Gerðu svo mjög
farið að hraka að hún ákvað að flytja
í íbúðir aldraðra að Grænumörk 3 á
Selfossi. Þar fór sérstaklega vel um
hana og hún átti ætíð góða granna og
naut aðstoðar þeirra og hins besta
fólks heimaþjónustu aldraðra.
Börnin mín hændust strax að
Gerðu enda þekktu þau hana frá
frumbernsku.
Hún var þeim eins og besta amma,
síprjónandi sokka og vettlinga bæði
á þau og svo síðar á þeirra börn. Hún
kepptist við í sumar þegar Guðrún
Herborg dóttir mín kom í heimsókn
frá Danmörku með son sinn ungan,
að prjóna á hann sokka og vettlinga
til að hann gæti tekið með sér heim.
Svona var hún Gerða, hennar yndi
var að gefa og gleðja alla sem hún
þekkti. Þrátt fyrir sjónleysið prjón-
aði hún til síðasta dags sem hún var
heima hjá sér í vikunni fyrir andlátið.
Í júnímánuði sl. veiktist hún og
var um tíma á Sjúkrahúsi Suður-
lands.
Þá missti hún þá litlu sjón sem eft-
ir var. Það var eins og hún missti lífs-
löngunina við þetta og hún sagði að
nú væri sér sama um allt. Það skildi
ég sem svo að hún væri viðbúin
dauða sínum og fyllilega sátt við
hann. Það var enda stutt eftir, hún
var flutt á sjúkrahúsið 2. ágúst þar
sem hún hlaut hægt andlát hinn 7.
ágúst. Hér skulu færðar þakkir til
nágranna hennar í Grænumörkinni
og til þeirra sem aðstoðuðu hana á
margan hátt þessi síðustu ár.
Að leiðarlokum þökkum við hjónin
fyrir það sem hún gerði fyrir okkur
og börnin okkar.
Hergeir Kristgeirsson.
Nú er hún Gerða frænka dáin. Þar
sem hún hafði átt við veikindi að
stríða í mörg ár vissi ég að hún gæti
farið hvenær sem væri, en maður er
aldrei viðbúinn. Allir sem þekktu
Gerðu vita hversu góð hún var, já,
mig vantar nánast lýsingarorð um
hana. En í raun má segja að öll góðu
lýsingarorðin eigi við hana. Hún var
svona frænka sem allir þyrftu að
eiga, sambland af frænku, ömmu og
vinkonu. Það var sama hvað var að
alltaf átti maður vin í henni og alltaf
hafði hún tíma fyrir alla. Jákvæðni
má segja að hafi verið hennar mottó,
það var sama hversu neikvæður at-
burður gerðist alltaf gat hún séð eitt-
hvað jákvætt við allt. Ef maður var
sjálfur neikvæður var ekki annað að
gera en fara til Gerðu eða bara að
hugsa til hennar; þá breyttist allt.
Hún Gerða var og verður mín fyr-
irmynd í lífinu fyrir jákvæðni, lífs-
gleði þótt erfiðleikar steðji að, þakk-
læti fyrir það sem maður hefur og
umhyggju fyrir öðrum. Við Agnar
nutum þeirra forréttinda að fá að
búa í kjallaranum hjá Gerðu í
Smáratúni í eitt ár og var það hin
besta sambúð sem við erum þakklát
fyrir. Við erum þakklát fyrir að
börnin okkar náðu að kynnast henni,
þakklát fyrir allar stundirnar með
henni og yfirleitt að hún fékk að vera
hér með okkur þetta lengi. Það voru
forréttindi að þekkja þig, elsku
Gerða, hafðu þökk fyrir allt. Minning
þín er ljós í lífi okkar.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(Vald. Briem.)
Kolbrún og fjölskylda.
Ég var á þrettánda ári þegar ég og
pabbi fluttum í kjallarann hjá þér og
hafa margir úr fjölskyldunni verið
svo heppnir að búa þar, því þar var
mjög gott að vera og ég gleymi aldrei
samverustundunum sem við áttum
saman, já þó svo aldursmunurinn
hafi verið mikill þá fundum við lítið
fyrir því. Mér fannst svo gott að tala
við þig, þú varst svo hughreystandi
og hvetjandi. Það voru ófáar kvöld-
stundirnar sem við sátum saman og
spjölluðum um lífið og tilveruna og
gleymdum hvað tímanum leið, já það
var svo gaman hjá okkur. Þú varst
svo hlý og góð við mig og í seinni tíð
eftir að þú fluttir í Grænumörkina og
ég fór að vera mikið í Reykjavík þá
gat ég ekki hugsað mér annað en að
líta aðeins inn til þín í heimsókn, mér
fannst annað ómögulegt.
Þú varst svo heilsteypt manneskja
og mikil fyrirmynd mín. Minning-
arnar um okkar samverustundir
munu leiða mig í gegnum lífið og ég
mun alltaf verða glöð í hjartanu mínu
þegar ég hugsa um þig. En samveru-
stundirnar verða ekki fleiri í bili og
guð mun geyma þig og þaðan getur
þú fylgst með okkur en núna ætla ég
að kveðja þig með tveim vísum úr
Hótel jörð.
Tilvera okkar er undarlegt ferðalag.
Við erum gestir og hótel okkar er jörðin.
Einir fara og aðrir koma í dag,
því alltaf bætast nýir hópar í skörðin.
Og til eru ýmsir, sem ferðalagt þetta þrá,
en þó eru margir, sem ferðalaginu kvíða.
Og sumum liggur reiðinnar ósköp á,
en aðrir setjast við hótelgluggann og bíða.
(Tómas Guðmundsson.)
Takk fyrir allt, elsku Gerða mín,
þín frænka,
Ólöf Árnný.
ÞORGERÐUR
ÞORKELSDÓTTIR
 Fleiri minningargreinar um Þor-
gerði Þorkelsdóttur bíða birtingar
og munu birtast í blaðinu næstu
daga.
MIKIL áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprent-
uninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir tvíverknað.
Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í símbréfi (569 1115) og í
tölvupósti (minning@mbl.is). Nauðsynlegt er, að símanúmer höfundar/
sendanda fylgi.
Um hvern látinn einstakling birtist formáli, ein uppistöðugrein af
hæfilegri lengd, en aðrar greinar um sama einstakling takmarkast við
eina örk, A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, - eða 2.200
slög (um 25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða ljóð tak-
markast við eitt til þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beðnir að hafa
skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Frágangur afmælis-
og minningargreina
   


  
,


 



,D
5D


2 -
 
  )
  
! 
 6
!


1    344
:
  
!

 
  


  ;


! !
6! 

<


 
33 3848
" ( %0'< 


 "% $
 0&  "% $ D %' I $& 
 & "% &   %& "% & 
(  "% "% $ ,%$
'( *  %$& 
2  2(   2  2  2( )
( & 


 
 

 
 
,




 



,FD83 ) 3
%( % "& $* & 
2  9
  



 6
!

 2    !

  +

! 
 


19   344
:
  
!

 
    +!




 

 .   <*
 

3 8 J'.$& 
8 J'. ) ,-'%.$$  =  $& 
#  ) ,-'%.$& 
  ' 1) ,-'%.$$ !  
0$
,-'%. ) ,-'%.$$ 3  %" $& 
2  2(   2  2  2 )
=

 6

   
 6
    
 
    

     ,


  &
  
 
   
 3D63
6773 1%. $*" KL
 . . )
."

 6


 "
>
;

 

 5
 &
 5

0 
#    >  %% /0$&  1$"
 $" $$
".< " 0 $
%& 1$" $&   '  0&$$
 %0 1$" $$  2'(  "% & 
" 0 1$" $$ 8'%  %%& $&
 % (002(  )