Morgunblaðið - 16.09.2001, Blaðsíða 6

ERLENT
6 SUNNUDAGUR 16. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
VIKAN 9/9 – 15/9
ERLENT
INNLENT

ÚTVARPSRÁÐ hefur
samþykkt niðurskurðar-
aðgerðir sem eiga að
draga úr rekstrarkostn-
aði Ríkisútvarpsins um 90
milljónir króna fram að
áramótum. Þó er talið að
um 200 milljóna króna
tap verði á rekstrinum í
ár. Þá hefur útvarpsstjóri
sótt um að afnotagjöld
verði hækkuð um 11,1%.

TÍMAMÖRKUM á loka-
ákvörðun vegna bygg-
ingar álvers í Reyðarfirði
og virkjunar við Kára-
hnjúka því tengdri hefur
verið frestað um sjö mán-
uði, frá 1. febrúar í vetur
til 1. september næsta
haust. Valgerður Sverr-
isdóttir, iðnaðar- og við-
skiptaráðherra, sagði
ástæðu frestunarinnar
vera umhverfismálin sem
þyrfti að gefa meiri tíma.

TUTTUGU erlendir
flóttamenn hafa sótt
formlega um hæli á Ís-
landi síðustu tvær vikur
en allt árið í fyrra leituðu
24 flóttamenn formlegrar
meðferðar hjá Útlend-
ingaeftirlitinu. Það sem
af er árinu 2001 er talan
komin upp í 48.

AFFÖLL húsbréfa hafa
lækkað talsvert að und-
anförnu samfara því að
ávöxtunarkrafa á skulda-
bréfamarkaði hefur
lækkað í miklum við-
skiptum á verðbréfa-
markaði. Ávöxtunar-
krafan hefur lækkað um
0,20 prósentustig eða 20
punkta og afföllin lækkað
um í kringum 2%.
Heimurinn ekki
samur og fyrr
„VIÐ fordæmum þennan viðbjóðslega
voðaverknað sem virðist vera framinn
af óvinum Bandaríkjanna og lýðræð-
isins í heiminum,“ sagði Davíð Odds-
son forsætisráðherra um hryðjuverk-
in í Bandaríkjunum á þriðjudag.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra kvaðst vera sleginn bæði harmi
og skelfingu yfir atburðunum. „Nú
blasir þetta við og þá er manni ljóst að
heimurinn verður ekki sá sami á
morgun og var í dag,“ sagði Halldór.
Utanríkisráðherra sagði samþykkt N-
Atlantshafsráðsins að árásin á Banda-
ríkin væri árás á öll ríki NATO væri
sögulegur viðburður en þar sem Ís-
lendingar væru herlaus þjóð yrði
stuðningur okkar við Bandaríkin fyrst
og fremst pólitískur auk þess sem við
gætum heimilað notkun á Keflavíkur-
flugvelli eins og oft hefði verið gert
áður vegna aðgerða sem tengdust
slíkum málum.
Hert öryggisgæsla hefur verið á
Keflavíkurflugvelli í kjölfar hryðju-
verkanna í Bandaríkjunum þar sem
vopnaðir lögreglumenn hafa gætt
flugstöðvarinnar og hliða vallarins.
Nýjar öryggisreglur kveða m.a. á um
að leitað verður í ákveðnu hlutfalli í
öllum farangri sem fer um borð í vél-
arnar. Vegabréfslausir Íslendingar á
Schengen svæðinu hafa lent í vand-
ræðum þar sem mjög hefur verið hert
á persónueftirliti á flugvöllum og við
landamæraeftirlit. Íslendingar í
Bandaríkjunum segja að hryðjuverk-
in hafi áhrif á alla þjóðina þar sem
þjóðerniskennd og samstaða hafi stór-
aukist en óttast að sama skapi að kyn-
þáttafordómum vaxi fiskur um hrygg.
Varnarliðið á Keflavíkurflugvelli er
að sögn flotaforingja liðsins vel undir
það búið að verjast árás hryðjuverka-
manna á Íslandi og í sumar æfði varn-
arliðið sérstaklega viðbrögð við slíkri
árás.
Hermdarverkamenn
ráðast á Bandaríkin
TALIÐ er að meira en 5.000 manns
hafi látið lífið á þriðjudag þegar flug-
ræningjar flugu tveimur farþegavél-
um á World Trade Center í New York
og þriðju vélinni á Pentagon, höfuð-
stöðvar bandaríska varnarmálaráðu-
neytisins í Washington. Báðir turnar
World Trade Center hrundu eftir
árásina og hluti Pentagon-byggingar-
innar gjöreyðilagðist. Fjórða farþega-
vélin hrapaði í Pennsylvaníu eftir að
hermdarverkamenn höfðu rænt henni
og talið er að þeir hafi ætlað fljúga
henni á Camp David, bústað Banda-
ríkjaforseta í Maryland. Alls voru 267
manns í flugvélunum fjórum.
Yfirvöld telja að flugræningjarnir
hafi ætlað fljúga vélinni, sem hafnaði á
Pentagon, á Hvíta húsið í Washington.
Þota forsetans hafi einnig verið skot-
mark árásarmannanna.
Hvíta húsið og þinghúsið í Wash-
ington voru rýmd eftir að árásirnar
hófust. George W. Bush forseti var
fluttur með leynd milli herstöðva í
Louisiana og Nebraska í varúðar-
skyni.
Bandarísk yfirvöld voru með gífur-
legan öryggisviðbúnað eftir árásina
og Bandaríkjaher var settur í við-
bragðsstöðu. Bush sagði að árásin
hefði verið annað og meira en hryðju-
verk, hún hefði verið „stríðsaðgerð“,
og hét því að Bandaríkin myndu „leiða
heiminn til sigurs“ á hryðjuverka-
starfsemi.
Bandaríkjastjórn grunar að sádi-
arabíski hryðjuverkamaðurinn Osama
Bin Laden hafi staðið fyrir árásinni.
7.000 manns taka þátt í rannsókn
alríkislögreglunnar, FBI, á árásinni,
viðamestu rannsókn í sögu Bandaríkj-
anna. Hefur hún leitt í ljós að flugræn-
ingjarnir voru átján og alls tóku um 50
manns þátt í árásinni. Í hverri flugvél-
anna fjögurra var a.m.k. einn hermd-
arverkamaður sem fengið hafði þjálf-
un í bandarískum flugskóla.

SENDIHERRAR aðild-
arríkja Atlantshafs-
bandalagsins samþykktu á
miðvikudag að gera virka
5. grein stofnsáttmála
bandalagsins, sem kveður
á um að árás á eitt ríki
skuli skoðast sem árás á
þau öll, ef sannað þætti
að erlendir aðilar hefðu
staðið fyrir árásinni á
Bandaríkin á þriðjudag.
Ísland á sem eitt NATO-
ríkjanna 19 fulla aðild að
þeirri ákvörðun.

STJÓRNMÁLALEIÐ-
TOGAR ríkja víða um
heim hétu því að stórefla
samvinnu þjóða í barátt-
unni gegn skipulegri
starfsemi hryðjuverka-
manna eftir árásina á
Bandaríkin. Gerhard
Schröder, kanslari Þýska-
lands, og fleiri leiðtogar
sögðu árásina hafa verið
„stríðsyfirlýsingu við
gjörvallan hinn siðmennt-
aða heim“.

STJÓRNVÖLD um all-
an heim vottuðu banda-
rísku þjóðinni samúð sína
vegna blóðsúthellinganna
á þriðjudag og fólk um
víða veröld fylgdist af
hluttekningu með atburð-
unum í fjölmiðlum. Þús-
undir Palestínumanna
fögnuðu þó í Nablus á
Vesturbakkanum og í
flóttamannabúðum í Líb-
anon.

IAIN Duncan Smith
fór með sigur af hólmi í
leiðtogakjöri breska
Íhaldsflokksins með 61%
atkvæða. Duncan Smith
hefur verið talsmaður
Íhaldsflokksins í varn-
armálum.
GEISLA-
DISKAR
FRÁ
BT SKEIFAN
199
999
199 1.199
999
OPIÐ Í DAG
13-17
TÓNLIST OG TÖLVULEIK
IR Á
verði
MEÐ 61 prósent fylgi er Iain Dunc-
an Smith óyggjandi sigurvegari í
leiðtogakjöri Íhaldsflokksins en um
leið ályktar blaðið Guardian að und-
irtök Thatcher-arms flokksins séu
að sama skapi óyggjandi. Kenneth
Clarke, sem laut í lægra haldi í ann-
arri tilraun sinni til að ná kjöri sem
flokksleiðtogi, megnaði ekki að
lokka hinn harða kjarna flokksins til
fylgis við frjálslynda og Evrópuholla
stefnu sína.
Þótt frammámenn í Verkamanna-
flokknum hafi auðvitað engin orð
um kjörið opinberlega önnur en
kurteisleg velfarnaðarorð til nýja
leiðtogans liggja þeir ekki á því í
einkasamræðum að Duncan Smith
var þeirra óskasigurvegari. Með
hann sem leiðtoga sé tryggt að
flokkurinn laði ekki að sér þær fjór-
ar milljónir kjósenda sem Íhalds-
flokkurinn hefur misst síðan 1992.
Með framgöngu Frjálslynda demó-
krataflokksins í síðustu kosningum
eru æ fleiri sem spá því að sá flokk-
ur verði nú annar stærsti flokkurinn
og þar með leiðandi afl í enskum
stjórnmálum rétt eins og hann var
fyrir einni öld.
Það hefur þótt liggja nokkuð ljóst
fyrir undanfarið að Duncan Smith
færi með sigur af hólmi. 79 prósenta
kosningaþátttaka þótti þó vísbend-
ing um að sigurinn yrði ekki auð-
veldur, svo afgerandi sigur Duncan
Smith kom á óvart.
„Hague án skopskyns“ er eitt
þeirra viðurnefna, sem Duncan
Smith hefur áunnið sér nýlega. Áður
vissi varla nokkur af honum. Hann
var hermaður og verður fyrsti
íhaldsleiðtoginn, sem aldrei hefur
verið ráðherra og sá fyrsti sem er
kaþólikki, en það er Tony Blair for-
sætisráðherra og leiðtogi Verka-
mannaflokksins einnig. Í stöðugri
viðleitni Breta til að vera með á al-
þjóðavettvangi er sambandið vestur
um haf miðlægt. Duncan Smith hef-
ur þegar sterk tengsl við Repúblik-
anaflokkinn bandaríska og leiðandi
menn þar.
„Hvaða Duncan?“
Óyggjandi sigur Duncan Smith
vekur vonir flokksmanna um að
þriggja mánaða óvægin kosninga-
barátta, sem á endanum stóð á milli
hins reynda og Evrópuholla Ken-
neth Clarke og hins lítt þekkta og
Evróputortryggna Duncan Smith.
Clarke hefur hafnað ábyrgðarstöð-
um innan flokksins nú en ætlar að
halda þingsæti sínu, um leið og hann
heldur áfram störfum í viðskipta-
heiminum, meðal annars sem stjórn-
arformaður British American To-
bacco, BAT. Sú staða hefur verið
gagnrýnisefni í kosningabaráttunni
því eins og fleiri tóbaksfyrirtæki
freistar fyrirtækið þess á ósvífinn
hátt að lokka ungt fólk til að reykja.
Hið súra fyrir Clarke er að hann
átti kosningu vísa 1997 en þá brá
Margaret Thatcher fætinum fyrir
hann. Í þetta skipti var þáttur henn-
ar kannski ekki eins stór, en hún lá
þó ekki á stuðningi sínum við Dunc-
an Smith. Í hópi hinna 266 þúsund
flokksmanna, sem kusu, er Thatcher
enn skær stjarna. Fyrir framgang
flokksins boða vinsældir hennar þó
vart mikið gott, því þessi kjarni er
að mestu eldra fólk og ekki líkt þeim
kjósendum, sem flokkurinn þarf að
ná til.
Duncan Smith fæddist í Edinborg
1954, fjórða barn flughetju úr stríð-
inu og fyrrum ballettdansmeyjar
með japanskt blóð í æðum. Jap-
anska svipinn má greina á syninum.
Kunnugir segja að sonurinn hafi
eytt ævinni til að uppfylla væntingar
föður síns. Í hernum starfaði Dunc-
an Smith bæði á Írlandi og í Ródes-
íu, en söðlaði um 1981 og sneri sér
bæði að viðskiptum og stjórnmálum.
Eftir tíu ár kom hann auga á öruggt
þingsæti, þegar hinn harðhægri-
sinnaði Norman Tebbit dró sig í hlé.
Á þingi fór ekki mikið fyrir honum
og þegar hann tók áskorun um að
bjóða sig fram voru viðbrögð bæði
fjölmiðla og almennings „Hvaða
Duncan er þetta?“ John Major fyrr-
um flokksleiðtogi og forsætisráð-
herra og aðrir ráðherrar í upphafi
tíunda áratugarins vissu þó vel hver
Duncan Smith var. Á þessum árum
var hann í ákafri Evrópuandstöðu
líkt og enn og hikaði ekki við að
greiða atkvæði gegn Maastricht
samningnum og um leið gegn stjórn
íhaldsmanna. Sama gerði hann iðu-
lega í öðrum Evróputengdum mál-
um. Þessu hefur hinn annars svo
orðvari Major greinilega ekki
gleymt, því hann fór hörðum orðum
um Duncan Smith og skort hans á
flokkshollustu nýlega.
Litlar líkur á æðsta embættinu
En þótt Íhaldsflokkurinn hafi ver-
ið eindreginn í stuðningi sínum við
Duncan Smith er fátt sem bendir til
að sá stuðningur muni skila sér í af-
gerandi stuðningi kjósenda þegar að
næstu kosningum kemur. Það má
mikið breytast í Íhaldsflokknum til
að Duncan Smith geti gert sér
minnstu vonir um að ná því tak-
marki að verða forsætisráðherra
einn góðan veðurdag. Allstaðar í
Evrópu stefna stóru flokkarnir á
miðjuna og hana hefur Verka-
mannaflokkurinn breski lagt undir
sig, en það er enn sem komið er ekk-
ert miðsækið við Duncan Smith.
Iain Duncan Smith kjörinn leiðtogi breska Íhaldsflokksins
Óskasigurvegari
andstæðinganna
Hinn nýi leiðtogi
íhaldsmanna er
óreyndur og stefna
hans hefur ekki
sýnst heildstæð, svo
við honum blasir það
verkefni að sýna sig
og sanna, skrifar
Sigrún Davíðsdóttir
frá Lundúnum.
Reuters
Iain Duncan Smith fagnar sigri ásamt konu sinni, Elizabeth, fyrir fram-
an höfuðstöðvar Íhaldsflokksins í Lundúnum.
sd@uti.is