Morgunblaðið - 16.09.2001, Blaðsíða 27

Reuters
Norska flutningaskipið
Tampa við strendur
Ástralíu í síðasta mánuði
eftir að rúmlega 400
flóttamönnum var bjarg-
að um borð. Í baksýn er
ástralska herskipið Man-
oora.
grannt með enda brýnt hagsmunamál fyrir
milljónir manna.
Atvinnumálaráðherra, herra Tony Ab-
bott, tókst að æsa verkfallsmenn upp með
gífuryrðum eins og þeim að saka þá um
„efnahagsleg landráð“ ("economic trea-
son"). Orð hans hafa ekki gleymst þótt
samningar hafi tekist. Eða eins og Bill
Shorten, einn af raunsæjum leiðtogum
Ástralska verkalýðssambandsins, sagði í
viðtali við helgarblað Sydney Morning
Herald 11.-12. ágúst:
„Rúmlega 90% af verkafólki eru nýbúar
og líta á þetta land sem sitt heimaland. Það
var djúp, persónuleg móðgun við það að
bera því föðurlandssvik á brýn.“
Tilgangur ráðherra var hins vegar sá að
setja Verkamannaflokkinn í vanda vegna
náinna tengsla flokksins við verkalýðs-
félögin. Ekki var laust við að alríkisstjórn-
in yrði fyrir vonbrigðum með umfjöllun
blaðanna og málalok. Að vísu fengu verk-
fallsmenn ekki framgengt ýtrustu kröfum
sínum en þeim tókst að vekja mikla athygli
á þessu réttlætismáli.
Ástralskur „Jaki“
Hinn viljasterki foringi verkamanna er
skoskur að uppruna, Doug Cameron að
nafni. Rödd hans ber með sér skoska
hreiminn, ákveðna festu og sigurvissu.
Minnir reyndar á íslenska „Jakann“ forð-
um daga þótt ekki sé röddin alveg eins
djúp. Hann virðist hafa ánægju af því að
koma fram í sjónvarpi og er eftirlæti fjöl-
miðla.
Cameron, sem er fimmtugur að aldri,
ólst upp í úthverfi Glasgow. Hann flutti til
Ástralíu árið 1973 með eiginkonu og dótt-
ur, þreyttur af vaktavinnu við ensk stálver.
Cameron hefur verið í forystu verka-
mannasamtakanna AMWU síðan John
Howard komst til valda 1996.
Natasha Stott Despoja
Hin 31 ára gamla Natasha Stott Despoja
vann leiðtogatitil Sósíaldemókrataflokks-
ins í apríl sl. af Meg Lee. Þær eru báðar
öldungadeildarþingmenn en Meg varð fyr-
ir mikilli gagnrýni vegna samstarfs við
John Howard í söluskattsmálinu. Flokk-
urinn undir stjórn Natösju vann mikinn
sigur í aukakosningum í Aston í Melbourne
nýlega. Fékk 8,4% fylgi – jók það um 1%.
Í kosningunum sem fram undan eru,
reynir á forystuhæfileika þessarar ungu og
efnilegu stjórnmálakonu. Hún hefur forð-
útsmognasti glæpon. Hann notfærir sér út
í æsar félaga sína í lögreglunni og bófa í
borginni sem vinna fyrir hann skítverkin.
Þessi kvikmynd er einstaklega vel gerð,
frábærlega vel leikin og hefur áreiðanlega
ýtt við mörgum. Kvikmynd þessi hafði ekki
verið sýnd fyrr í NSW vegna hættu á að
stöðin yrði lögsótt. Hins vegar höfðu öll
önnur fylki Ástralíu séð þessa mynd fyrir
nokkrum árum.
Þess vegna undraði ekki marga er
nokkrum dögum síðar birtist frétt um að
lögreglan hefði verið staðin að því að selja
frumbyggjum eiturlyf hér og þar í norður-
hluta Ástralíu.
„Sæluríkið“
Einn vinsælasti þáttur ABC sjónvarps-
stöðvarinnar „Four Corners“ eða „Heims-
hornin“ hélt upp á 40 ára afmæli sitt með
því að sýna átakanlegan þátt um innflytj-
endavandamál Ástrala sem eru nánast
daglega í fréttum. Vakti þátturinn gífur-
lega mikil og sjaldgæf viðbrögð áhorfenda.
Flóttamenn sem koma hingað í leit að
pólitísku hæli eða vantar réttu pappírana á
einn eða annan hátt eru settir í sérstakar
búðir hér og þar um álfuna. Látnir dúsa
þar um óákveðinn tíma – allt að þremur ár-
um og jafnvel lengur – meðan mál þeirra
eru í rannsókn. Síðan eru þeir ýmist sendir
til baka (13,2%) eða fá hér hæli (56%) tak-
ist þeim að sanna nógu rækilega að lífs-
hætta bíði þeirra í heimalandinu.
Þessi sjónvarpsþáttur flutti m.a. viðtal
við fjögurra manna fjölskyldu frá Íran sem
kom til Ástralíu fyrir 17 mánuðum síðan.
Upptökunni hafði verið smyglað út úr búð-
unum af lækni frá Írak, Aamer Sultan, sem
sjálfur er flóttamaður í Villawood búðun-
um.
Fyrst hafði fjölskyldan verið send til
flóttamannabúða í Suður Ástralíu, Woo-
mera, en þar urðu miklar róstur og upp-
reisn og sá sonur hjónanna, hinn sex ára
gamli Shayan, m.a. flóttamenn leggja eld í
föt sín. Var fjölskyldan þá flutt til Villawo-
od búðanna í suðvesturhluta Sydney en
þar varð drengurinn vitni að sjálfsmorði
eða tilraun til þess. Eftir það hefur Shayan
ekki mælt orð frá vörum og ekki neytt mat-
ar. Hefur Shayan nokkrum sinnum verið
lagður inn á sjúkrahús og gefin næring og
vökvi í æð. En allt fer í sama horfið um leið
og hann fer aftur til Villawood búðanna.
Af öllum vestrænum ríkjum sker Ástr-
alía sig úr, því hér eru allir sem leita at-
hvarfs án fullnægjandi pappíra, settir í
svona búðir. Af þessu leiðir að börn lenda
þarna líka. Sem stendur er talið að um það
bil 500 börn séu í flóttamannabúðum. Því
greindari og viðkvæmari sem börnin eru
því hörmulegri áhrif hefur þessi dvöl á
þau.*
Fimm mismunandi vísindalegar rann-
sóknir hafa allar sýnt þunglyndi á háu stigi
hjá fullorðnum flóttamönnum sem dvelja í
svona búðum – miklu hærra en búi þeir úti
í þjóðfélaginu. Og því lengur sem flótta-
menn dvelja í búðum þeim mun verra verð-
ur ástandið. Við hverju má þá búast hjá
börnum?
Ráðherra innflytjendamála, herra Philip
Ruddock, á ekki neina sældardaga. Standa
á honum mörg spjót og sér í lagi eftir flutn-
ing fyrrnefnds þáttar. Óttinn við að skapa
fordæmi eða sýna linkind er mikill og get-
ur kostað atkvæði. Frjálslyndir þurfa að
tryggja sér atkvæði þeirra sem annars
myndu kjósa „Einnar þjóðar flokkinn“
hennar Pálínu sem vill enga innflytjendur
nema þá kannski hvíta sem kunna ensku
og eru menntaðir.
Alríkisstjórnin vill ekki hvetja fleiri
flóttamenn til að koma hingað með því að
búa þessu fólki einhvers konar sumarleyf-
isbúðir að sögn Raddocks. því má alls ekki
sýna neina linkind eða búa of vel að því.
Umhverfis búðirnar eru „rakvélablaðs“-
girðingar en ekki gaddavírsgirðingar.
Þarna er við lítið að vera. Eitt sjónvarps-
tæki fyrir mörg hundruð manns, einhver
enskukennsla og enginn skóli fyrir börnin.
Telur Raddock að flóttamenn neyti allra
bragða til þess að skapa þrýsting á stjórn-
völd svo sem að fara í hungurverkföll, efna
til óláta og óeirða, fremja sjálfsmorð
o.s.frv. Hefur því jafnvel verið haldið fram
að foreldrarnir gefi ekki Shayan litla mat
til þess að skapa þrýsting á yfirvöld.
Sérhver heilbrigð manneskja sem horfði
á þátt „Heimshornanna“ gat ekki annað en
komist við af tárum föðurins sem hélt á
veikburða syni sínum í fanginu og spurði
áhorfendur hvernig nokkurt foreldri gæti
svelt barnið sitt, – hvort menn héldu að
þau væru skepnur en ekki menn.
Nú skyldi maður ætla að ráðherra gæti
gert undantekningu eða beygt einhverja
reglugerð en því miður virðist það vera
kerfið en ekki barnið sem skiptir máli.
„Greifinn af Monte Christo“
Þá tókst a.m.k. 23 flóttamönnum að
sleppa úr búðunum í Villawood með því að
grafa göng úr mosku og skríða út í frelsið.
Tók það nokkra mánuði að grafa göngin.
Þremur dögum seinna tókst öðrum 23 að
sleppa gegnum girðingu. Af þeim síðar-
nefndu voru 3 frá Kuwait, 1 frá Alsír, 8 frá
Kína, 8 frá Víetnam, 1 frá Suður-Kóreu, 1
frá Indónesíu og 1 frá Makedóníu. Margir
þessara flóttamanna áttu yfir höfði sér að
vera sendir úr landi.
Hafa aðeins örfáir þessara flóttamanna
náðst og virðast þeir eiga vísa aðstoð úti í
þjóðfélaginu þótt háar sektir og allt að tíu
ára fangelsi liggi við að hjálpa þessu fólki.
Vinnur lögregla og innflytjendaeftirlitið
að rannsókn málanna.
Seint í ágúst lenti bátur með 348 flótta-
mönnum frá Írak á Jólaeyjum í Indlands-
hafi í Vestur-Ástralíu eftir þriggja daga
siglingu frá Austur-Timor. Þar af eru 100
konur og börn. Óprúttnir menn selja far
með svona bátum afar dýru verði og græða
á tá og fingri. Ekki hefur vistin verið góð
um borð og ekki tekur betra við í landi.
Skömmu síðar voru flóttamenn á ný í
fréttum þegar norska flutningaskipið
Tampa bjargaði rúmlega 400 slíkum af
ferju sem komin var að því að sökkva um
120 km úti fyrir Jólaeyju. Var ferjan að
flytja fólkið, sem flest er frá Afganistan,
ólöglega frá Indónesíu til Ástralíu án vega-
bréfsáritana. Umheimurinn deildi á Ástr-
ala vegna þess hvernig þeir tóku á móti
skipinu, en heima fyrir var viðmótið annað
og jukust vinsældir Howards samkvæmt
skoðanakönnunum er hann vildi ekki taka
á móti flóttafólkinu um borð í flutninga-
skipinu.
Þá komast ekki allir bátar í höfn og eru
þess hörmuleg dæmi.
Fjöldi flóttamanna sem hafa komið til
Ástralíu frá Indónesíu á bátum á þessu ári
er orðinn rúmlega 3000. Alls rúmlega tíu
þúsund síðan John Howard settist á valda-
stól í mars 1996.
Þá eru að sjálfsögðu ekki taldir með þeir
sem komu með skipum hans hátignar á
„the First Fleet“ fyrir 200 árum síðan.
Og hver eru nýjustu viðbrögð ráðherra
Ruddock?
Ráðherra Ruddock vill nú herða alla lög-
gjöf varðandi innflytjendur. Hann vill: a)
að flóttamenn geti ekki lengur áfrýjað
dómum og þannig dregið alla afgreiðslu á
langinn,
b) nánari skilgreiningu á því hvað sé
flóttamaður og hvað ekki. Segir skilgrein-
ingu Sameinuðu þjóðanna ekki nógu góða
eða fljótvirka.
Stjórnarandstaðan hefur engin svör á
reiðum höndum við þessu mikla mannlega
vandamáli.
Fyrrum forsætisráðherra, herra Mal-
colm Fraser, hefur skorað á kjósendur að
mótmæla meðferð flóttamanna í næstu
kosningum. Í ræðu sinni á „Hátíð hug-
myndanna“ í Adelaide nýlega taldi hann
meðferðina vera til stórskammar fyrir al-
þjóð og að: „Báðir stóru flokkarnir bera
ábyrgð á því að setja upp flóttamannabúðir
á einangruðum og berangurslegum stöðum
í Ástralíu.“
Á árunum eftir stríð voru flóttamenn
meðhöndlaðir af virðingu en eftir að bát-
arnir fullir af flóttamönnum tóku að lenda
frá Mið-Austurlöndum hafa grunsemdir og
fjandsemi vaknað með áströlsku þjóðinni
og virðingarleysi og grimmd ríkt í þeirra
garð.
ast að gefa loforð í gamla stílnum um lækk-
un eða hækkun á hinu og þessu án frekari
rökstuðnings en heitir því hins vegar að
standa á móti lækkun skatta hinna ríku
meðan fátækir séu vanræktir. Í því tilviki
má hafa í huga nýlega yfirlýsingu erkibisk-
ups kaþólskra sem sagði að bilið á milli
ríkra og fátækra breikkaði í sífellu í Ástr-
alíu og kvaðst hann óttast að ástralska
millistéttin hyrfi ef svo færi fram sem
horfði.
Natasha höfðar til unga fólksins með því
að tala um nauðsyn á auknum fjárveiting-
um til stúdenta og hinna atvinnulausu.
12 mánaða fæðingarorlof fyrir starfs-
konur hefur verið lögleitt í Háskóla kaþ-
ólskra og hefur valdið miklum umræðum.
Þetta er fordæmi sem verkalýðssamtökin
meta mikils þótt þau geti aldrei látið sig
dreyma um 12 mánaða fæðingarorlof.
Í Ástralíu er tólf vikna fæðingarorlof hið
mesta sem konur geta vænst að fá.
Óháðir frambjóðendur virðast eiga
miklu fylgi að fagna – ekki síst á lands-
byggðinni – því kjósendur eru orðnir lang-
þreyttir á þessum gömlu stjórnmálarefum
sem gætu áreiðanlega lagt fyrir sig leiklist
í framtíðinni ef þeir falla. Gallinn er hins
vegar sá að óháðir frambjóðendur þurfa
mikið atkvæðamagn þegar þeir hafa ekki
stjórnmálaflokk á bak við sig.
Þrír óháðir þingmenn sitja nú á þinginu í
Canberra.
Grænir ætla nú í fyrsta sinn að bjóða
fram í öllum kjördæmum.
Spilin á borðið
Samkvæmt lögum verður alríkisstjórnin
að leggja fram nákvæma stöðu fjármála
ríkisins þremur vikum fyrir kosningar svo
allir geti séð hver staða ríkissjóðs er og
hvort það hringli í kassanum. Eftir þessu
er beðið með óþreyju því þá getur formað-
ur Verkamannaflokksins, Kim Beazley,
einnig upplýst hvernig hann ætli að fjár-
magna kosningaloforð sín en þangað til
verður það leyndarmál sem „Litla-Jóni“
leikur mikill hugur á að vita.
Spilling lögreglunnar
Nýlega var sýnd á ABC sjónvarpsstöð-
inni í fyrsta sinni í Nýju Suður Wales kvik-
myndin „Blue murder“. Fjallar hún um
spillingu lögreglunnar í NSW í lok tutt-
ugustu aldarinnar og byggist á raunveru-
legum atburðum. Margverðlaunaður hátt-
settur lögreglumaður reynist hinn
ReutersJohn Howard, for-
sætisráðherra Ástr-
alíu, til hægri, og Philip
Ruddock, ráðherra
innflytjendamála,
ræða við fréttamenn
þegar málefni flótta-
mannanna, sem
norska skipið Tampa
bjargaði á dögunum,
var í hámæli.
Höfundur er rithöfundur og fréttaritari
Morgunblaðsins í Ástralíu.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. SEPTEMBER 2001 27
brennidepli
*Staðreyndir þessar birtust í Sydney Morning
Herald 1. ágúst 2001, en einnig ritaði Robert
Manne,, aðstoðarprófessor í stjórnmálafræðum við
La Trobe University í Melbourne, grein um málið í
SMH 13.8. 2001.