Morgunblaðið - 16.09.2001, Blaðsíða 47

HUGVEKJA
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. SEPTEMBER 2001 47
Staður Nafn Sími 1 Sími 2
Akranes Jón Helgason 431 1347 431 1542
Akureyri Skrifstofa Morgunblaðsins 461 1600
Bakkafjörður Stefnir Elíasson 473 1672
Bifröst Bára Rúnarsdóttir 435 0054
Bíldudalur Pálmi Þór Gíslason 456 2243
Blönduós Gerður Hallgrímsdóttir 452 4355 868 5024
Bolungarvík Nikólína Þorvaldsdóttir 456 7441 867 2965
Borgarnes Þorsteinn Viggósson 437 1474 898 1474
Breiðdalsvík Skúli Hannesson 475 6669 894 2669
Búðardalur Víðir Kári Kristjánsson 434 1148
Dalvík Halldór Reimarsson 466 1039 862 1039
Djúpivogur Ingibjörg Ólafsdóttir 478 8962
Egilsstaðir Páll Pétursson 471 1348 471 1350
Eskifjörður Björg Sigurðardóttir 476 1366 868 0123
Eyrarbakki R. Brynja Sverrisdóttir 483 1513 699 1315
Fáskrúðsfjörður Jóhanna Sjöfn Eiríksdóttir 475 1260/853 9437/475 1370
Flateyri Hjördís Guðjónsdóttir 456 7885
Garður Álfhildur Sigurjónsdóttir 422 7310 699 2989
Grenivík Björn Ingólfsson 463 3131 463 3118
Grindavík Kolbrún Einarsdóttir 426 8204 426 8608
Grímsey Ragnhildur Hjaltadóttir 467 3148
Grundarfjörður Bjarni Jónasson 438 6858/854 9758/894 9758
Hella Brynja Garðarsdóttir 487 5022 892 1522
Hellissandur Sigurlaug G.Guðmundsdóttir 436 6752 855 2952
Hnífsdalur Auður Yngvadóttir 456 5477 893 5478
Hofsós Jóhannes V. Jóhannesson 453 7343
Hólmavík Jón Ragnar Gunnarsson 451 3333
Hrísey Siguróli Teitsson 466 1823
Húsavík Bergþóra Ásmundsdóttir 464 1086 893 2683
Hvammstangi Stella Steingrímsdóttir 892 3392 894 8469
Hveragerði Imma ehf. 483 4421 862 7525
Hvolsvöllur Helgi Ingvarsson 487 8172/893 1711/853 1711
Höfn Ólafía Þóra Bragadóttir 478 1786 896 1786
Innri-Njarðvík Eva Gunnþórsdóttir 421 3475 862 3281
Ísafjörður Auður Yngvadóttir 456 5477 893 5478
Keflavík Elínborg Þorsteinsdóttir 421 3463 896 3463
Kirkjubæjarkl. Birgir Jónsson 487 4624 854 8024
Kjalarnes Haukur Antonsson 566 8372 895 7818
Kópasker Hrönn Guðmundsdóttir 465 2112
Laugarás Reynir Arnar Ingólfsson 486 8913
Laugarvatn Valdimar Ingi Auðunsson 486 1136
Mos./ Teigahv. Jóna M. Guðmundsdóttir 566 6400
Neskaupstaður Sigrún Júlía Geirsdóttir 477 1812 477 1234
Neskaupstaður Ægir Guðjón Þórarinsson 477 1372
Neskaupstaður Sólveig Einarsdóttir 477 1962
Neskaupstaður Bjartur Sæmundsson 477 1489
Ólafsfjörður Árni Björnsson 866 7958 466 2575
Ólafsvík Laufey Kristmundsdóttir 436 1305
Patreksfjörður Björg Bjarnadóttir 456 1230
Raufarhöfn Agnieszka Szczodrowska 465 1399
Reyðarfjörður Guðmundur Fr. Þorsteinsson 474 1488/868 0920/866 9574
Reykholt Bisk. Guðmundur Rúnar Arneson 486 8797
Reykhólar. Ingvar Samúelsson 434 7783
Reykjahlíð Mýv. Pétur Freyr Jónsson 464 4123
Sandgerði Sigurbjörg Eiríksdóttir 423 7674 895 7674
Sauðárkrókur Ólöf Jósepsdóttir 453 5888/854 7488/865 5038
Selfoss Jóhann Þorvaldsson 482 3375 899 1700
Seyðisfjörður Margrét Vera Knútsdóttir 472 1136 863 1136
Siglufjörður Sigurbjörg Gunnólfsdóttir 467 1286 467 2067
Skagaströnd Þórey Jónsdóttir 452 2879 868 2815
Stokkseyri Halldór Ásgeirsson 867 4089
Stykkishólmur Erla Lárusdóttir 438 1410 690 2141
Stöðvarfjörður Sunna Karen Jónsdóttir 475 8864
Suðureyri Tinna Sigurðardóttir 456 6244
Súðavík Gunnhildur Eik Svavarsdóttir 456 4936
Tálknafjörður Sveinbjörg Erla Ólafsdóttir 456 2676
Vestmannaeyjar Jakobína Guðlaugsdóttir 481 1518 897 1131
Vík í Mýrdal Hulda Finnsdóttir 487 1337 869 7627
Vogar Hrönn Kristbjörnsdóttir 424 6535 557 5750
Vopnafjörður Svanborg Víglundsdóttir 473 1289 473 1135
Ytri-Njarðvík Eva Gunnþórsdóttir 421 3475 868 3281
Þingeyri Sigríður Þórdís Ástvaldsdóttir 456 8233 456 8433
Þorlákshöfn Ragnheiður Hannesdóttir 483 3945 483 3627
Þórshöfn Ragnheiður Valtýsdóttir 468 1249
Dreifing Morgunblaðsins
Hér eru upplýsingar um þá sem dreifa blaðinu á landsbyggðinni
Kæli- og frystiklefar
Margar stærðir - Heildsala - smásala
FRÉTTIR
ÁRIÐ 1887, fyrir 114 árum, birt-
ist í Tímariti Hins íslenzka bók-
menntafélags grein um klaustur á
Íslandi í kaþólskum sið. Höfundur
var Janus Jónsson. Greinin var
endurútgefin sem ljósrit árið
1980. Í henni er tíndur til mikill
fróðleikur – úr tiltækum heim-
ildum þess tíma – um klaustur hér
á landi. Seinni tíma rannsóknir
hafa að sjálfsögðu bætt ýmsu við
um þetta efni í fróðleiksbanka
þjóðarinnar. Grein Janusar er
eigi að síður forvitnilegt lesefni.
Höfundur rekur í stórum drátt-
um sögu sérhvers hinna fornu
klaustra okkar. Nafngreinir ábóta
og abbadísir. Þessi fróðleikur er
ekki rakinn að ráði hér. Látið
nægja að benda fróðleiksfúsum á
ljósrit greinarinnar, sem finna má
í bókasöfnum. Hins vegar er
staldrað við nafngreint kristið
fólk á landnáms- og þjóðveldisöld,
sem hneigðist til einsetulífs fyrir
tíma klaustranna.
1. Fyrst nefnir greinarhöfundur
til sögunnar Ásólf alskik Kon-
álsson. Hann kom frá Írlandi og
var kristinn vel. Settist fyrst að
á Austfjörðum. Færði síðan bú-
setu til Akraness, hvar fyrir var
kristið fólk, og bjó að í Innra-
Hólmi. Frá landnámsöld hefur
geymst sögn um að hann hafi
reynt að stofna klaustur að
írskum hætti. Hann gerðist ein-
setumaður á efri árum. „Ásólf-
ur var kallaður helgur maður,“
segir í grein Janusar.
2. Því næst er nefndur Jörundur
hinn kristni Ketilsson, Bersa-
sonar, þess er nam Akranes
fyrir vestan og fyrir norðan
Akrafell til Örriðaár. Þor-
móður, bróðir Ketils, nam land
fyrir sunnan Reyni og bjó að
Hólmi. Þeir bræður komu frá
Írlandi, en vóru ættaðir úr Nor-
egi. Jörundur gerðist ein-
setumaður á efri árum.
3. Þá er getið Mána hins kristna
er bjó að Holti á Ásum í Húna-
þingi. Hann var skírður af Frið-
reki trúboðsbiskupi (þeim hin-
um sama og skírði Síðu-Hall).
Greinarhöfundur leiðir að því
líkur að Máni hafi bæði byggt
kirkju og lifað sem ein-
setumaður.
4. Loks er nefnd Guðrún Ósvíf-
ursdóttir, er bjó að Helgafelli
og mjög kemur við sögu í Lax-
dælu. Guðrún var kristin. Hún
var og einsetukona á efri árum
sínum.
Fyrsta íslenzka klaustrið, Þing-
eyraklaustur, „var eigi fullgjört
og komst ekki á fastan fót fyrr en
1133“, segir Janus í grein sinni.
Það líða því meira en 130 ár frá
kristnitöku unz fyrsta klaustrið
tekur formelga til starfa. Ein-
setufók var þó fyrir í landinu þá
er klaustrin komu til sögunnar.
Janus nafngreinir einsetufólk,
sem sagnir eru til um frá þessum
tíma: Hildi nunnu, er tók vígslu af
Jóni biskupi Ögmundssyni, Gróu
Gizurardóttur (Ísleifssonar bisk-
ups), Ketilbjörgu nunnu í Skál-
holti, Úlfrúnu einsetukonu á
Þingeyrum, Björn einsetumann á
Þingeyrum og Katrínu, er síðar
varð fyrsta abbadísin á Reynistað
í Skagafirði.
Orðið klaustur er komið úr lat-
ínu. Merkir innilokaðan stað, hvar
fólk ástundar guðrækni sam-
kvæmt ákveðnum trúarreglum.
Hér á landi stóðu á kaþólskri tíð
tvö nunnuklaustur (Kirkjubæj-
arklaustur og Reynistað-
arklaustur) og níu munkaklaustur
(Þingeyraklaustur, Munkaþver-
árklaustur, Hítardalsklaustur,
Þykkvabæjarklaustur, Helga-
fellsklaustur, Saurbæjarklaustur,
Viðeyjarklaustur, Möðruvalla-
klaustur og Skriðuklaustur). Þau
vóru mikil menntasetur og lögðu
drjúgan skerf til íslenzkra bók-
mennta. Í þeim var stunduð
kennsla og líknarstarf. Í Þing-
eyraklaustri dvöldust rithöfund-
arnir Oddur Snorrason, Karl
Jónsson, Gunnlaugur Leifsson og
Arngrímur Brandsson. Í Þykkva-
bæjarklaustri var Eysteinn
munkur Ásgrímsson, Liljuskáld.
Klaustrið á Helgafelli var annálað
fyrir bókmenntastarf. „Handrit
frá Helgafelli eru gerð af stakri
vandvirkni, fagurlega rituð og
smekklega skreytt,“ segir Her-
mann Pálsson í bók sinni um
Helgafell. Árni Óla segir um
Styrmi príor Kárason í Viðeyj-
arklaustri að hann hafi verið
dæmigerður fulltrúi þess menn-
ingarstarfs er í klaustrunum var
unnið. „Hann var einn af frumhöf-
undum Landnámu, hann ritaði
Ólafssögu helga o.s.frv.“
Maður er manns gaman. Fé-
lagsskap má flokka til frumþarfa
manneskjunnar. Mannleg sam-
kipti í leik og starfi gefa lífinu lit
og angan. Eigi að síður er það
hollt hverjum og einum að vera
stöku sinnum einn með sjálfum
sér og Guði sínum í þögn, leit og
íhugun. Leit og íhugun vóru aðal
einsetufólksins. Í klaustrunum
stilltu fámennir hópar saman
strengi í bæn og lofgjörð. Þau
vóru trúar- og menningarlind,
sem samfélagið naut góðs af í
bráð og lengd. Lilja Eysteins
munks, sem allir vildu kveðið
hafa, er dæmi um klausturlist. Ís-
lendingabók Ara fróða, sem var
prestur, og Landnámabók Styrm-
is Kárasonar, príors í Viðeyj-
arklaustri, dæmi um klaustur- og
þjóðmenningu. Við stöndum í
mikilli þakkarskuld við löngu
liðna klausturbúa.
Morgunblaðið/Golli
Viðeyjarstofa – Viðeyjarkirkja
Einsetufólk
og klaustur
Fyrsta íslenzka klaustrið var stofnað ár-
ið 1133. Einsetufólk hafði þá lengi þekkst
í landinu. Stefán Friðbjarnarson
gluggar í meira en hundrað ára gamla
grein í Tímariti Hins íslenzka bók-
menntafélags.
Margvís-
legur stuðn-
ingur Holl-
vina við
lagadeild
HOLLVINAFÉLAG lagadeildar
Háskóla Íslands var stofnað á há-
tíðisdegi Orators, félags laganema,
hinn 16. febrúar 1997. Í stjórn fé-
lagsins sitja nú Halldór Jónatans-
son, fyrrv. forstjóri, formaður,
Arnljótur Björnsson, fyrrv. hæsta-
réttardómari, meðstjórnandi, Jón-
as Þór Guðmundsson, hdl., ritari,
Hildur Njarðvík, hdl., gjaldkeri og
Lilja Jónasdóttir, hrl., meðstjórn-
andi.
Á vegum stjórnar félagsins, ráð-
gjafaráðs þess og lagadeildar
starfa tveir starfshópar, annar um
kennslu og rannsóknir í lagadeild
og hinn um fjáröflun í þágu deild-
arinnar.
Í samræmi við hlutverk sitt hef-
ur félagið að undanförnu leitast
við að efla lagadeildina með ýms-
um gjöfum og hefur þannig á sl.
tveimur árum staðið, ýmist eitt sér
eða ásamt öðrum, að gjöfum til
deildarinnar á tölvubúnaði og
tækjum að verðmæti alls um kr.
1.000.000, auk þess sem áskrift
lagadeildar að nokkrum erlendum
tímaritum um lögfræðilegt efni er
fyrir atbeina félagsins kostuð af
sérstökum stuðningsaðilum, eink-
um lögfræðistofum. Þá hefur
stjórn félagsins undanfarið fjallað
um drög að skipulagsskrá fyrir
styrktarsjóð rannsókna og starfs-
menntunar á sviði lögfræði sem
hefði því hlutverki að gegna að
styrkja rannsóknar-verkefni, nám-
skeið og fræðistörf á vegum laga-
deildar með þátttöku nemenda í
deildinni, kennara og annarra lög-
fræðinga auk styrkveitinga til sí-
menntunar þeirra. Er ætlunin að
kanna á næstunni möguleika á að
fyrirtæki og stofnanir í atvinnulíf-
inu taki þátt í að stofna umræddan
sjóð þar sem mörg þeirra gætu
notið góðs af ýmsum verkefnum
sem sjóðurinn myndi koma til með
að hafa með höndum.
Aðalfundur Hollvinafélagsins
verður haldinn í stofu L-101 í Lög-
bergi þriðjudaginn 18. september
nk. og hefst kl. 17:15.
Aðalfundarstörf verða sam-
kvæmt lögum félagsins. Að lokn-
um aðalfundi mun dr. Páll Sig-
urðsson, prófessor og forseti
lagadeildar, flytja erindi um
stefnumið og stöðumat lagadeild-
ar.
Fundurinn er opinn öllum vel-
unnurum deildarinnar.
Norðurland
Fundaröð
um Frum-
kvöðlasetur
FRUMKVÖÐLASETUR Norður-
lands mun gangast fyrir fundaröð
um starfsemi sína, þá þjónustu sem
frumkvöðlum gefst kostur á og
stuðning þann sem nýjum fyrir-
tækjum og frumkvöðlum stendur til
boða.
Fundirnir verða haldnir í haust
og fyrrihluta vetrar en þeir fyrstu
verða á Akureyri, Dalvík og Húsa-
vík á þriðjudag, 18. september.
Morgunverðarfundur verður á Hót-
el KEA frá kl. 8–9, hádegisfundur í
Safnaðarheimilinu á Dalvík frá kl.
12 til 13 og loks verður síðdeg-
isfundur á Hótel Húsavík frá kl. 17
til 18.
Kynnt verða þau markmið sem
Frumkvöðlasetrinu eru sett og
hvernig stefnt er að því að uppfylla
þau markmið með nánu samstarfi
við bakhjarla þess.
♦ ♦ ♦