Morgunblaðið - 16.09.2001, Blaðsíða 38

MINNINGAR
38 SUNNUDAGUR 16. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Davíð Osvaldsson
útfararstjóri
Sími 551 3485 • Fax 568 1129
Áratuga reynsla
í umsjón útfara
Önnumst alla þætti
Vaktsími allan sólarhringinn
896 8284
Hjartans vinur. Nú
er þinni þrautagöngu
lokið. Okkar leiðir lágu
saman fyrir tíu árum
en þá varst þú orðinn veikur, en ég
bar alltaf mikla virðingu fyrir þeim
hæfileikaríka og fróða manni sem þú
hafðir að geyma. Aldrei kom ég að
tómum kofunum hvað sem skrafað
var um þá stundina, menn, málefni,
land eða list. Jólin okkar saman, til-
hlökkun í jólamatinn, himneska tóna,
og gleðina sem skein úr augum afa-
barnanna þinna. Mig langar að
kveðja þig með þessum fáu orðum.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Anna Rósa.
Við brotthvarf Skúla G. Johnsen
úr þessum heimi er auðvelt að kalla
fram fyrstu myndina af honum úr
hugskotinu. Ekki síst í blíðunni hér
fyrir norðan, haustlitir í trjám og
gamli skólinn okkar í þann mund að
fyllast af ungu lífi. Fjörutíu og fjögur
ár eru sem örskotsstund. Myndin er
af glæsimenni, hávöxnum ungum
manni, ljósum yfirlitum. Skúli var
fyrirferðarmikill, hann vakti athygli
og hreif fólk með. Brátt heillaði hann
bekkjarsystur mína, Stefaníu Valdísi
Stefánsdóttur, þannig að ekki varð
aftur snúið. Það áttu bekkjarbræður
mínir erfitt með að fyrirgefa, en
hlutu þó að sjá að þau voru sem
sköpuð hvort fyrir annað.
En myndirnar eru miklu fleiri:
Skúli, Stebba og Baldur litli í fyrstu
íbúðinni á háskólaárunum, stækk-
andi fjölskylda í Kópavogi og á
glæsilegu heimili í Garðabæ. Skúli,
oftast á þönum í annasömu starfi, lét
okkur „stelpurnar“ oftast um að
spjalla. Og enn önnur: Hugsjóna-
maðurinn Skúli, hraðmæltur og vel
máli farinn að ræða hugðarefni sín:
pólitík, heilsugæsluna, nýjar hug-
myndir, betri lausnir. Ég, hlustandi,
lét oft sannfærast, enda fávís um
flest. Skúli á fundum um málefni
fatlaðra. Loksins var ég á heimavelli
og gat beitt mér. Það þótti mér ekki
verra.
Skúli á hátíðarstundum, heima og
SKÚLI G.
JOHNSEN
✝ Skúli Guðmund-ur Johnsen fædd-
ist í Ögri í Ögur-
hreppi í N-Ísa-
fjarðarsýslu 30. sept-
ember 1941. Hann
lést aðfaranótt laug-
ardagsins 8. septem-
ber síðastliðinn og
fór útför hans fram
frá Langholtskirkju
14. september.
heiman – og í mann-
fagnaði, við dansandi
saman uppá gamla
mátann. Hrókur alls
fagnaðar, orðheppinn,
sterkur. Stebba og
Skúli hjá okkur Herði í
Kolgerðinu, alltof
sjaldan, alltof stutt.
Skúli í heimsókn fyrir
norðan eftir að sjúk-
dómurinn herti tökin,
enn sami eldhuginn,
orðfærið hið sama, svo
margt heilt þrátt fyrir
allt.
Myndirnar eru
margar, en kærust er mér myndin af
Skúla og Stebbu, ungum, hraustum
og með allt lífið framundan. Af henni
stafar birtu sem alltaf mun verma
hjartað.
Um margra áratuga skeið hef ég
átt athvarf og skjól hjá Stebbu vin-
konu minni í Reykjavík. Við þessi
þáttaskil vil ég þakka fyrir vinátt-
una, kærleikann og tryggðina, full-
viss þess að við Skúli vorum tengd
inn í eina og sömu kærleikskeðjuna.
Sorg fjölskyldunnar yfir örlögum
hans og þjáningu er líka mín. Við
andlát hans syrgjum við dýrmætan
og hæfileikaríkan mann sem alltof
snemma hvarf af vettvangi lífsins og
frá ástvinum sínum.
Á útfarardegi Skúla leita ég ekki
einungis í sjóð minninga að myndum.
Ég lít upp og sé ástvini hans: Stebbu,
Baldur, Valdimar, Guðrúnu, Skúla
yngri, Tryggva og litlu Stefaníu. Ég
bið þeim öllum blessunar. Megi þau
ganga í ljósinu.
Öldruðum föður Skúla, systkinum
hans og þeirra fólki votta ég samúð
mína. Blessuð sé minning Skúla G.
Johnsen.
Svanfríður Larsen.
Kveðja frá heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu
Fallinn er frá fyrir aldur fram einn
af þeim eldhugum, sem sett hafa
mark sitt á íslenska heilbrigðisþjón-
ustu.
Skúli G. Johnsen var af læknum
kominn og hafði því góða þekkingu á
aðstæðum sjúklinga á Íslandi sem og
læknisstarfinu þegar hann valdi sér
ævistarf á þeim vettvangi. Eftir nám
við Háskóla Íslands og starfsþjálfun
á sjúkrahúsum hélt hann til Vopna-
fjarðar þar sem hann gegndi starfi
héraðslæknis. Mátti oft heyra á máli
Skúla að dvölin í Vopnafjarðarhéraði
var honum lærdómsrík og minnis-
stæð og markaði hjá honum djúp
reynsluspor. Hefur hún án efa átt
sinn þátt í því að hann helgaði starfs-
ævi sína að stórum hluta almennri
lýðheilsu.
Skúli starfaði sem aðstoðarborg-
arlæknir í Reykjavík um skeið en var
skipaður borgarlæknir 1974 og síðar
héraðslæknir í Reykjavík allt til
1998. Skúla voru heilbrigðismál
mjög hjartfólgin. Hann menntaði sig
sérstaklega á sviði félags- og heilsu-
gæslulækninga og beitti hann sér
fyrir framgangi þessara mála í ræðu
og riti. Skúli hafði ákveðnar og skel-
eggar skoðanir á ýmsum þáttum
skipulags heilbrigðismála og vann
ötullega að framgangi þeirra, bæði á
opinberum vettvangi og í almennri
umræðu. Lét hann sér að jöfnu
skipta eigið hérað sem landið í heild
og kom reynsla hans úr erfiðum
dreifbýlishéruðum þar glögglega
fram. Skúli veitti forstöðu stærsta
héraðslæknaembættinu og urðu
margir til að leita ráða hjá honum
vegna langrar reynslu hans og
skarpskyggni. Skúla voru falin
margvísleg trúnaðarstörf af hálfu
heilbrigðisyfirvalda og vann hann
þau af fagmennsku og dugnaði með-
an honum entist heilsa. Síðustu árin
varð Skúli að draga sig í hlé frá emb-
ættisstörfum vegna heilsubrests en
glögglega mátti greina, að áhugi
hans á heilbrigðismálum var enn
mikill og einlægur, og hagur sjúk-
linganna ávallt í fyrirrúmi. Heil-
brigðisráðuneytið þakkar Skúla G.
Johnsen samstarf alla hans starfs-
ævi. Starfsmenn ráðuneytisins
senda ættingjum hans og vinum
innilegustu samúðaróskir á kveðju-
stund.
Hann Skúli, pabbi hennar Guð-
rúnar minnar, er látinn langt fyrir
aldur fram. Þegar mér er hugsað til
baka sé ég fyrir mér hávaxinn og
myndarlegan en umfram allt ein-
staklega traustvekjandi mann. Mér
eru minnisstæðastir ófáir laugar-
dagsmorgnar eftir að hafa fengið að
gista hjá Guðrúnu, þegar hann fór
með okkur vinkonurnar í Bláfjöll á
skíði. Þetta var alltaf mikil upplifun.
Ég gleymi því ekki þegar við stöll-
urnar horfðum á eftir Skúla líða nið-
ur brekkurnar skíðandi með hinum
svokallaða „túristastíl“. Þetta fannst
okkur Guðrúnu mjög eftirsóknar-
verður skíðamáti og lögðum við mik-
ið á okkur til þess að gera þetta eins
tignarlega og hann, með misgóðum
árangri. Þetta voru yndislegar
stundir sem ég er viss um að eru
einnig dýrmætar fyrir Guðrúnu, nú
þegar hans nýtur ekki lengur við.
Það er skrítið til þess að hugsa að
héðan í frá verða það einungis hlýjar
minningar sem þessar um Skúla sem
munu lifa. Elsku Guðrún, Stefanía,
Baldur og Valli. Megi ykkur auðnast
styrkur til þess að takast á við þenn-
an mikla missi í lífi ykkar. Hugurinn
er með ykkur, kæru vinir.
Tinna.
Það var sumarið 1974 að við hjónin
fluttum með dætur okkar tvær í
Asparlund 19 í Garðabæ. Á númer 21
fluttu þau Skúli og Stefanía með
börnin sín þrjú. Það sumar markaði
upphafið að vináttu þessara fjöl-
skyldna. Í ellefu ár bjuggum við hlið
við hlið og margs er að minnast frá
þeim tímum.
Skúli var glæsimenni svo eftir var
tekið. Hann var glaðlegur í fasi og
viðmóti og hafði skemmtilega frá-
sagnargáfu. En það duldist engum
sem þekkti hann að þar fór einnig
viðkvæm lund og að undiraldan var
oft þung.
Þegar Skúli tók við embætti borg-
arlæknis stóð um þá embættisveit-
ingu styr eins og oft er í okkar litla
samfélagi. Þrátt fyrir að hann bæri
sig vel, þá fannst honum það sárt, því
hann mátti ekki vamm sitt vita. Skúli
var góður fræðimaður á sínu sviði og
jafnframt víðlesinn á öðrum sviðum
og fátítt að koma að tómum kofunum
hjá honum. Vegna starfs síns ferðað-
ist hann talsvert og þá stundum til
landa sem ekki voru í alfaraleið á
þeim tíma. Mér er alltaf minnisstætt
þegar hann sagði mér ferðasögu sína
frá Tyrklandi. Ég var að sækja dæt-
ur mínar yfir á 21 og sá að Skúli var
kominn undir gamla Bensinn á
hlaðinu. Ég heilsaði og spurði frétta
af nýafstöðnu ferðalagi. Það stóð
ekki á svari og á meðan hann lamdi í
leiðslur og herti rær á undirvagni
kom ferðasagan. Vissulega heyrði ég
ekki nema brot af sögunni, þrátt fyr-
ir að ég gengi í kringum bílinn til
þess að miða út hvar höfuð sagna-
mannsins væri hverju sinni. En
þetta var Skúli, hann var yfirleitt að
bjástra við margt í sömu andrá.
Skúli var góður granni og hann var
alltaf boðinn og búinn að veita lækn-
isaðstoð þegar með þurfti. Skúli
hafði mikinn áhuga á því að gera
endurbætur á heilbrigðiskerfi okkar
Íslendinga, þá hvort tveggja hug-
myndafræðilegar og framkvæmda-
legar. Hann lagði áherslur á forvarn-
ir, kostnaðarminna kerfi sem veitti
betri og skilvirkari þjónustu en áður
þekktist. Hann skrifaði margar
greinar í blöð og tímarit, flutti fyr-
irlestra um hugmyndir sínar bæði
hér heima og erlendis. En eins og oft
vill verða hafði hann ekki alltaf er-
indi sem erfiði og hann fann að við
ramman reip var að draga. En eins
og hann sagði við mig eitt sinn: „Öll
kerfi eru í eðli sínu íhaldssöm og
megintilgangur þeirra er og verður
að viðhalda sjálfum sér og þannig úr-
eldast þau, það er kallað fram-
faraþróun.“ Og svo hló hann. En
þrátt fyrir að hann hafi ekki fengið
öllum hugmyndum sínum framgengt
eru ýmsar merkar framfarir á heil-
brigðissviði síðari áratuga komnar
úr hugmyndasmiðju hans.
Þegar ég og fjölskylda mín flutt-
um til Bandaríkjanna kom jólahangi-
kjötið frá fjölskyldunni á númer 21.
Svo kom nýtt ár og ýmsar fregnir að
heiman um veður og mannlíf eins og
gengur. En okkur bárust líka þær
fréttir að ásýnd fjölskyldunnar á 21
hefði breyst, Skúli hafði veikst alvar-
lega af geðhvarfasýki. Við tóku lang-
ar og erfiðar sjúkrahúslegur og end-
urhæfing. Aftur komu nokkur góð
ár. Svo fluttu fjölskyldurnar á 19 og
21 sig um set, en samgangurinn hélst
óbreyttur. Síðustu góðu árin sköruð-
ust störf okkar Skúla. Á þeim tíma
varð mér ljóst hvernig fordómar og
fáfræði fólks geta verið skaðlegri en
sjúkdómurinn sem herjar á.
Fordómarnir og fáfræðin sem
beindust að Skúla komu úr þeim átt-
um sem síst skyldi. Á þessum tíma
áttum við nokkrum sinnum tal um
þessi mál og aðra heimsku þessa
heims. Vissulega þótti honum miður
þegar svona viðhorf einkenndu
framkomu manna gagnvart honum,
en aldrei hallaði hann orði í garð
nokkurs manns. Svo kom stóra áfall-
ið og sjúkdómurinn tók sig upp aftur
og nú af fullum þunga. Aftur breytt-
ist ásýnd þessarar samheldnu fjöl-
skyldu. Síðustu árin hafa verið þeim
öllum sársaukafull. Baldur, Valdi-
mar og Guðrún hafa þurft að horfa
upp á áralanga þjáningu föður síns
og farið þess á mis að hann gæti tek-
ið þátt í lífi þeirra, gleði og sorgum.
Eins og frá fyrstu tíð í sambúð þeirra
Stefaníu og Skúla hefur hún verið
kjölfestan hans öll þessi erfiðu ár og
börnin voru ávallt reiðubúin til hjálp-
ar á erfiðum stundum. Nú er hug-
urinn hjá Guðrúnu. Vegna nýliðinna
atburða í Bandaríkjunum kemst hún
ekki heim til þess að kveðja föður
sinn.
Nú er komið að kveðjustund. Við
Garðar og dætur okkar, Ásta og
Ragna, minnumst Skúla með virð-
ingu fyrir allt það sem hann stóð fyr-
ir í blíðu og stríðu. Við vottum fjöl-
skyldu Skúla og vinum einlæga
samúð.
Sölvína Konráðs.
Kær vinur okkar, Skúli G. John-
sen, er látinn. Lokið er erfiðri bar-
áttu við illvígan sjúkdóm með sigri
hins slynga sláttumanns.
Við höfum fylgst að í áratugi allt
frá menntaskólaárunum í MA þar
sem sterk vináttutengsl mynduðust
við hann og kærustu hans og síðan
eiginkonu, Stefaníu Stefánsdóttur.
Þau bönd hafa aldrei slitnað heldur
eflst og styrkst með árunum. ,,Eitt
það dýrmætasta í lífinu er vináttan“
sagði Skúli til okkar á fimmtugsaf-
mæli okkar.
Við lítum á það sem forréttindi að
hafa átt hann og hans góðu fjöl-
skyldu að vinum. Hugurinn geymir
bjartar minningar frá samfundum á
heimilum okkar innan lands og utan.
Skúli og Stefanía voru höfðingjar
heim að sækja, þar sem gestrisni og
hlýja voru í fyrirrúmi á fallegu heim-
ili þeirra.
Hann hafði allt það til að bera,
sem okkur finnst einkenna góðan fé-
laga.
Hann var skemmtilegur, fé-
lagslyndur, hafði gaman af ferðalög-
um, allri útivist og veiðiskap á sjó og
landi. Ófáar veiðiferðir til rjúpna og
gæsa voru farnar á Vopnafjarðar- og
Laugarásárum okkar og eftirminni-
legar eru einnig ferðir vestur í Flat-
ey, þar sem við nutum okkar í víðáttu
eyjanna.
Skúli var glæsilegur maður, sem
sópaði að hvar sem hann fór. Hann
var atorku- og hugsjónamaður.
Hann valdi sér læknisfræði að ævi-
starfi.
Sérstakan áhuga hafði hann á fé-
lagslækningum, og á því sviði fékk
hann mörgu áorkað. Heilbrigðismál-
um á Íslandi var það mikill skaði, að
krafta hans skyldi ekki njóta lengur
við.
Um hann gæti átt við vísa, sem ort
var um nafna hans og starfsbróður:
Nú er Skúla komið kvöld
kempan horfin vorum sjónum.
Þó að hríði í heila öld
harðsporarnir sjást í snjónum.
(Sveinn frá Elivogum.)
Alvarleg veikindi hin síðari ár
lömuðu starfkrafta hans og vörpuðu
skugga á líf hans. Hann háði hetju-
lega baráttu við sjúkdóm sinn svo að
aðdáunarvert var. Stefanía og börn-
in studdu hann í blíðu og stríðu þar
til yfir lauk.
Komið er að kveðjustund. Við
þökkum fyrir að hafa fengið að njóta
vináttu Skúla rúm fjörutíu ár og
kveðjum hann með söknuði og virð-
ingu.
Ykkur, elskulega fjölskylda, send-
um við dýpstu samúðarkveðjur.
Guðmundur Bergsteinn,
Jósefína og fjölskylda.
Tilfinningar mínar dofnuðu í
fyrstu þegar ég frétti andlát Skúla
en síðan hefi ég minnst hans með
söknuði.
Við vorum vinir í bernsku. Í minn-
ingunni er sólskin í faðmi blárra
fjalla.
Leiðir skildu en lágu aftur saman í
Menntaskólanum á Akureyri. Skúli
fagnaði mér þar eins og ekkert hlé
hefði orðið. Eftir það lágu leiðir okk-
ar saman í námi og starfi. Vinafundir
voru strjálli síðustu árin.
Skúla voru gefnir afburða hæfi-
leikar. Hann var greindur og hug-
myndaríkur og hreif fólk með
dirfsku sinni og áhuga. Framan af
ævi hans vissu færri um andhverf-
una sem síðustu árin þjakaði hann æ
meir, uns yfir lauk. Umfram allt
minnist ég þess hvað hann var góður
og örlátur maður.
Við Guðrún vottum aðstandendum
hans, Stefaníu, börnum þeirra, föður
hans og systkinum, samúð okkar.
Megi guð blessa þau í sorg þeirra.
Guðmundur Sigurðsson.
Á heimleið á laugardaginn vorum
við hjónin stödd í Heiðmörkinni þar
sem við ætluðum að koma við á leyni-
stað Skúla og kíkja eftir aðalbláberj-
um en nokkur ár eru síðan Skúli upp-
götvaði þann stað og fórum við
iðulega á haustin og tíndum vel af
berjum saman. Síðar um daginn ætl-
uðum við að láta hann vita um sprett-
una en þá var hringt og okkur til-
kynnt um lát hans.
Við félagarnir kynntumst haustið
1957 þegar við hófum nám við
Menntaskólann á Akureyri. Okkur
varð fljótt vel til vina enda lágu mörg
áhugamál okkar saman. Þetta sama
haust byrjuðum við að spila bridge
ásamt nokkrum menntaskólafélög-
um og hefur sú spilamennska haldist
síðan, með smá hléum þó vegna veik-
inda hans. Síðast tókum við í spil sl.
vetur.
Skúli var góður íþróttamaður á
sínum yngri árum. Í skóla var körfu-
bolti uppáhaldsíþrótt hans enda urð-
um við skólameistarar strax í 3. bekk
sem þótti sérstakt því venjan var að
eldri bekkir ynnu slíka titla. Ég man
eftir mörgum æfingatímum í íþrótta-
húsinu sem vildu teygjast fram eftir
degi þar sem annað vildi gleymast.
Einnig var Skúli mjög liðtækur
sundmaður.
Árin liðu og menn fóru sinn í
hvora áttina. Upp úr 1970 hófum við
Skúli að veiða saman ásamt fleiri vin-
um í Selá í Vopnafirði og var Skúli
oftast fremstur í flokki að skipu-
leggja veiðiferðir næsta árs og fór-
um við ófáar ferðirnar um öræfin inn
af Vopnafirði og Selárdal á þessu
árabili. Í þessum ferðum voru börn
okkar Svölu oftast með og nutu fé-
lagsskapar Skúla sem var mjög
skemmtilegur ferðafélagi og nátt-
úruvinur og mátu þau hann mikils.
Þessi veiðiskapur stóð óslitið fram á
síðustu ár er halla tók undan fæti hjá
vini okkar. Í hugum okkar lifa marg-
ar góðar minningar frá þessum ár-
um. Minnistæðust er mér ferð er við
fórum undir stjórn Skúla í Hafralón
frá Súlendum og til baka yfir Haugs-
öræfi til Grímsstaða snemma á 9.
áratugnum. Við samhryggjumst fjöl-
skyldu Skúla sem stóð þétt við bak
hans allan tímann, alltaf fús til að
rétta hjálparhönd þó þau yrðu oft
einnig að halda að sér höndum.
En svona er það, stundum er mað-
ur einungis máttlaus áhorfandi í róti
lífsins.
Minningin lifir um góðan dreng og
hana geymum við.
Blessuð sé minning hans.
Sigurður, Svala og börn.