Morgunblaðið - 02.10.2001, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 2. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BÆTA þarf stjórn fiskveiðavíðast hvar í heiminum,enda er um helmingurallra fiskistofna í heims-
höfunum fullnýttur og um fjórðung-
ur þeirra ofveiddur. Þetta kom fram
við setningu alþjóðlegrar ráðstefnu
um ábyrgar fiskveiðar sem hófst í
Reykjavík í gær. Þar sagði Halldór
Ásgrímsson, utanríkisráðherra, að
þrátt fyrir augljós merki ofveiða á
mörgum fiskistofnum mætti ekki
draga þá ályktun að stjórn fiskveiða
væri alls staðar í lamasessi.
Mörgum þjóðum hafi tekist vel til
og mikilvægt væri að miðla reynslu
þeirra þangað sem ástandið er hvað
verst.
Megintilgangur ráðstefnunnar er
að bæta framkvæmd á siðareglum
FAO um ábyrgð í fiskveiðum, eink-
um með því að auka vistkerfisnálg-
un við stjórn á nýtingu á lifandi auð-
lindum hafsins.
Stefnt er að því að yfirlýsing ráð-
stefnunnar feli í sér stefnumörkun á
því sviði. Yfirlýsingin verður lögð
fyrir leiðtogafund FAO um fæðuör-
yggi síðar í haust og leiðtogafund
Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra
þróun sem haldin verður í Jóhann-
esarborg á næsta ári í tilefni af því
að tíu ár verða liðin frá Ríóráðstefn-
unni um umhverfi og þróun. Ráð-
stefnan í Reykjavík þykir sérstak-
lega mikilvæg í ljósi þess að hún er
eina þjóðaráðstefnan um sjávarút-
vegsmál sem haldin er á vegum
Sameinuðu þjóðanna fyrir leiðtoga-
fundinn í Jóhannesarborg.
Undirbúningur ráðstefnunnar
hefur staðið í rúm tvö ár en hug-
myndin að henni kom fram í heim-
sókn forseta Íslands og þáverandi
sjávarútvegsráðherra til höfuð-
stöðva Matvæla- og landbúnaðar-
stofnunar Sameinuðu þjóðanna
(FAO) í Róm í nóvember 1998.
Helstu fiskveiðiþjóðir heims eiga
fulltrúa á ráðstefnunni en alls taka
fjórtán ráðherrar sjávarútvegsmála
þátt í ráðstefnunni.
Ráðstefnan er í þremur megin-
hlutum. Setningarathöfn ráðstefn-
unnar í gær var tvískipt, en dr. Jacq-
ues Diouf, forseti FAO, setti hana
með formlegum hætti. Hann sagði
að til að þjóðir heims gætu með sam-
stilltu átaki bætt nýtingu fiskistofna
þyrfti að leyfa fiskistofnunum að
endurnýjast, draga úr brottkasti og
bæta fiskveiðistjórnun.
„Eftir áratuga þróun í fiskveið-
um, þurfum við nú að festa í sessi ár-
angursríkari fiskveiðistjórnun.
Þannig þarf að auka fjármagn til
rannsókna og stjórnunar, útdeila
veiðiréttindum og bæta eftirlit og
upplýsingaöflun. Margar þjóðir hafa
þegar stigið stórt skref í þessa átt og
miðla þarf reynslu þeirra til annarra
landa sem tengjast fiskveiðum.
FAO mun leggja sitt af mörkum
hvað það varðar.“
Diouf sagði að auðlindir hafsins
væru ekki óþrjótandi. Þrátt fyrir að
meirihluti allra fiskistofna heimsins
væru nú fullnýttir, væri aðgangur
að þeim ennþá opinn í alltof mörgum
löndum. „Þar af leiðandi eru alltof
mörg skip að eltast við of fáa fiska.
Offjárfesting í fiskveiðum hefur get-
ið af sér ofveiði, ný og bætt fiskveiði-
tækni verður sífellt aðgengilegri
sem verður til þess að fiskistofnarn-
ir eiga sér engrar undankomu auðið
og fá því ekki að vaxa og dafna.“
Forðast ber alhæfingar
og einfaldanir
Halldór Ásgrímsson, utanríkis-
ráðherra, ávarpaði ráðstefnugesti
við setningu ráðstefnunnar í gær.
Hann sagði að alls staðar í heimin-
um hefðu menn vaxandi áhyggjur af
ofveiði og stöðu fiskistofna, enda
væru fiskveiðar mikilvægar í fæðu-
öflun allra þjóða heimsins. Hinsveg-
ar yrði að forðast alhæfingar og ein-
faldanir í þessu sambandi, staða
fiskistofna væri vissulega víða slæm
en annars staðar væri vel að málum
staðið. Margar þjóðir hafi sýnt fram
á að hægt er að stjórna fiskveiðum
með sjálfbærum hætti og mikilvægt
að aðrar þjóðir fylgi í fótspor þeirra.
Halldór sagði þörf á alþjóðlegu
samstarfi til að stuðla að sjálfbærum
fiskveiðum þar sem þörf er á. Í
mörgum tilfellum væri staða fiski-
stofna hvað verst í iðnríkjum, sem
mörg hver hafi ofveitt helstu stofna
sína og önnur nánast útrýmt sjáv-
arspendýrastofnum. Afkastageta
fiskveiðiflota sumra þessara
alltof mikil og því verði þau
skip sín á fjarlæg mið til vei
Halldór sagði að þessa
ættu hinsvegar ekki að h
vanda sinn á önnur ríki eð
þær ályktanir að önnur r
gera samskonar mistök í f
stjórnun sinni. Vandi þessa
þýði ekki að nýtingu á lifa
lindum hafsins sé ekki stjór
sjálfbærum hætti annars
heiminum.
Halldór sagði að alþjóðl
starf um ábyrgar fiskvei
einkum að taka mið af sam
sviði tækniþekkingar og
Eins væri mikilvægt að heim
aður fyrir sjávarafurðir stu
sjálfbærum fiskveiðum. J
væri áríðandi að auka stuð
fiskveiðar í þróunarríkjunu
fremur þyrfti að efla skilnin
valda, fiskiðnaðarins, um
samtaka og almennin
mikilvægi sjálfbærrar ný
auðlindum hafsins.
Otto Gregussen, sjávarút
herra Noregs, ávarpaði ein
stefnuna við setningu henn
Hann sagði vaxandi eftirsp
sjávarfangi og stöðugar tæ
farir leiða af sér sífellt mei
hinar lifandi auðlindir hafsi
sagðist vona að á ráðstefn
uðust þjóðir heims betri sk
vistkerfi sjávar og hvernig
auðlinda hafsins yrði best st
Verndun fiskistofn
hefur mistekist
Í síðari hluta setningara
innar gerðu fimm fyrirlesa
jafnframt eru fulltrúar ólík
Alþjóðleg ráðstefna FAO um ábyrgar fiskveiðar h
„Of mörg ski
ast við of fáa f
Alþjóðleg ráðstefna um ábyrgar fiskveiðar
hófst í Reykjavík í gær. Ráðstefnan er haldin
á vegum Matvæla- og landbúnaðarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna (FAO) í boði íslenskra
og norskra stjórnvalda. Alls taka um 450
manns þátt í ráðstefnunni, þar af um 380 er-
lendir frá 85 ríkjum. Helgi Mar Árnason var
viðstaddur setningarathöfn ráðstefnunnar
sem er ein umfangsmesta alþjóðaráðstefna
sem haldin hefur verið hér á landi.
Halldór Ásgrímsson ut
isráðherra ávarpar ráð
FAO um ábyrgar fiskve
Við setningu alþjóðlegrar ráðstefnu Matvæla- og landbúnaðarstofnunar Sameinuðu þjóðanna (FAO)
í gær. F.v. Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra, dr. Jacqes Diouf, aðalframkvæmdastjóri FAO, Á
forseti ráðstefnunnar, Ichiro Nomura, yfirmaður fiskideildar FAO, og Grímur Valdimarss
SKATTALÆKKANIR OG
SAMDRÁTTUR ÚTGJALDA
Fjárlagafrumvarp ríkisstjórn-arinnar, sem Geir H.Haarde fjármálaráðherra
lagði fram í gær, ber breyttu
ástandi í efnahagsmálum þjóðar-
innar vitni. Það er að hægja á þeirri
miklu þenslu og umsvifum, sem ver-
ið hafa í efnahagslífinu og ríkissjóð-
ur verður að laga sig að þeirri stað-
reynd eins og aðrir. Við þessar
aðstæður hlýtur að draga úr tekjum
ríkissjóðs og þess vegna er út af
fyrir sig eðlilegt að tekjuafgangur á
fjárlögum næsta árs verði minni en
í ár. Þó er áfram gert ráð fyrir
myndarlegum tekjuafgangi á fjár-
lögunum, tæplega 19 milljörðum,
sem nota á til að greiða áfram niður
skuldir þjóðarinnar. Þetta sýnir að
á undanförnum árum hefur staða
ríkissjóðs styrkzt og hann er í stakk
búinn að mæta samdrætti í efna-
hagslífinu.
Þótt staða ríkisfjármála sé góð,
er auðvitað engin ástæða til annars
en að draga úr útgjöldum ríkisins
þegar harðnar á dalnum. Það er því
jákvætt að í fjárlagafrumvarpinu
skuli gert ráð fyrir raunlækkun rík-
isútgjalda upp á 0,5% frá áætlaðri
útkomu þessa árs, sem samsvarar
því að þau lækki um 1% sem hlutfall
af landsframleiðslu. Þetta er ekki
veruleg lækkun og sjálfsagt þarf lít-
ið út af að bera til þess að útgjöldin
haldi áfram að hækka, ef marka má
reynslu umliðinna ára, en sýnir þó
viðleitni ríkisstjórnarinnar til að
snúa af braut þenslu ríkisútgjalda.
Jákvæðasti þátturinn í fjárlaga-
frumvarpinu er einmitt að ríkis-
stjórnin virðist hafa gert það ræki-
lega upp við sig að takast á við
dekkri horfur í efnahags- og at-
vinnumálum með lækkun skatta og
samdrætti í umsvifum ríkisins,
fremur en að þenja út ríkisbáknið
eins og einu sinni þótti góð og gild
aðferð til að mæta slaka í efnahags-
málunum. Í greinargerð með fjár-
lagafrumvarpinu kemur fram að við
núverandi aðstæður í efnahagsmál-
unum séu veigamikil og „afar
sterk“ efnahagsleg rök fyrir því að
lækka skatta, bæði á fyrirtækjum
og einstaklingum. Ljóst er að enn
er ekki samkomulag á milli stjórn-
arflokkanna um skattabreytingar,
en þau atriði sem sögð eru til um-
ræðu, eru veruleg lækkun tekju-
skatts fyrirtækja, lækkun eignar-
skatta og stimpilgjalda og hækkun
viðmiðunarmarka hátekjuskattsins
svokallaða. Þá er rætt um að af-
nema verðbólgureikningsskil og
gera fyrirtækjum kleift að færa
bókhald og ársreikninga í erlendri
mynt. Breytingar af þessu tagi
munu styrkja íslenzk fyrirtæki í al-
þjóðlegri samkeppni, laða hingað
erlenda fjárfestingu og – sem er
kannski enn brýnna og nærtækara
– stuðla að því að ýmis hreyfanleg
þekkingarfyrirtæki kjósi að hafa
höfuðstöðvar sínar áfram á Íslandi í
stað þess að flytja sig þangað sem
skatta- og rekstrarumhverfi er hag-
stæðara. Eins og bent er á í grein-
argerð fjárlagafrumvarpsins þurf-
um við í raun að búa fyrirtækjum
enn betra umhverfi hér á landi en
tíðkast í samkeppnislöndunum til
að vega upp á móti smæð markaðar-
ins og fjarlægð frá erlendum mörk-
uðum.
Svo virðist af lestri fjárlagafrum-
varpsins sem ríkisstjórnin horfi
einkum til breytinga á skattalegu
umhverfi fyrirtækjanna, a.m.k. í
fyrsta áfanga skattabreytinga, en
tekið er fram að skattalækkanirnar
eigi að koma fram í nokkrum áföng-
um á næstu árum. Ýmsar aðgerðir
eru þó tilgreindar, sem eiga að bæta
hag heimilanna og hækka ráðstöf-
unartekjur einstaklinga. Áður
ákveðin lækkun á tekjuskattshlut-
fallinu um þriðjung úr prósentu-
stigi kemur til framkvæmda. Rík-
isstjórnin hyggst koma í veg fyrir
að hækkun fasteignamats leiði til
hækkunar fasteignaskatta, með
lækkun skatthlutfalls eða hækkun
fríeignamarka. Barnabætur verða
hækkaðar og dregið úr jaðaráhrif-
um þeirra með því að taka upp á ný
ótekjutengdar bætur, dregið er úr
skerðingu bóta vegna tekna og
skerðing vegna eigna felld niður. Þá
verður stigið næstsíðasta skrefið í
að persónuafsláttur verði að fullu
færanlegur milli maka. Allt hefur
þetta sín áhrif, en þó er full ástæða
til að minna á að starfsmenn fyr-
irtækja eru ekki síður hreyfanlegir
á milli landa núorðið en fyrirtækin
sjálf og ef skattalegt umhverfi
heimila hér á landi er lakara en ann-
ars staðar getur það þýtt að verð-
mætir starfskraftar hverfi úr landi.
Hvað sem því líður, er ljóst að rík-
isstjórnin hefur markað þá stefnu
að örva og hvetja efnahagslífið með
aðgerðum, sem annars vegar
styrkja samkeppnisstöðu fyrir-
tækja og auka hins vegar ráðstöf-
unartekjur heimila og efla þannig
eftirspurn. Það er skynsamleg
stefna. Aukinheldur verður haldið
áfram á braut sölu ríkisfyrirtækja,
sem mun skila ríkissjóði tekjum og
stuðla að því að hægt verði að
greiða niður skuldir. En jafnframt á
einkavæðingin að stuðla að auknum
hlutabréfaviðskiptum og efla sam-
keppni, sem er efnahagslífinu
sömuleiðis til framdráttar.
Það er full ástæða til að hvetja Al-
þingi, sem var sett í gær, til að
fylgja rækilega eftir þeirri stefnu-
mörkun, sem lagt er upp með í fjár-
lagafrumvarpinu, og hnykkja á
henni ef eitthvað er. Því miður eru
alltof mörg dæmi þess frá liðnum
árum að útgjaldahlið fjárlagafrum-
varpsins hækki í meðförum Alþing-
is án þess að tekjur komi á móti,
þegar kapphlaup þingmanna um að
fá fé til alls konar góðverka heima í
héraði hefst. Þingmenn verða nú að
axla ábyrgðina við erfiðar aðstæður
og gera frekar tillögur til útgjalda-
lækkunar en hitt, til að snúa af
braut útþenslu ríkisins og skapa
enn frekara svigrúm fyrir skatta-
lækkanir.