Morgunblaðið - 12.10.2001, Blaðsíða 52

HESTAR
52 FÖSTUDAGUR 12. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
KLUKKAN var langt gengin í tíu
föstudagsmorguninn 5. október sl.
og fólkið sem gisti á bænum Kolugili
í Víðidal, auk þeirra sem fengu hesta
þar, var að tygja sig af stað.
Bændurnir í Kolugili, þau Jónína
Sigurðardóttir og Sigurður Björns-
son, höfðu í nógu að snúast en allt
var vel skipulagt Þegar út var komið
um morguninn var Jónína komin
með lista yfir hesta og mannskap og
var fljót að finna út hver átti að fá
hvaða hest.
Fleira fólk kom ríðandi frá öðrum
bæjum og hóparnir sameinuðust
niðri á vegi. Þegar lagt var upp á
heiðina var hópurinn orðin býsna
stór. Farið var rólega af stað og þeg-
ar komið var að afréttargirðingunni
rétt fyrir ofan Bergá var áð stutta
stund. Fyrir innan girðinguna hafði
þegar safnast stór hópur hrossa.
Ferðinni var heitið að gangna-
mannakofa uppi á heiðinni. Ruddur
vegur er alla leið og því ekki yfir
neinar torfærur að fara. En það var
fallegt á heiðinni þennan bjarta dag
og ískaldur Eiríksjökull naut sín vel.
Hundrað manna
grillveisla á heiðinni
Við kofann var sprett af hrossun-
um og slegið upp mikilli grillveislu.
Búist hafði verið við um 80 manns í
mat en þegar upp var staðið borðuðu
þar um 100 manns. Þrátt fyrir næð-
inginn var létt yfir mannskapnum og
þegar flestir höfðu lokið við að nær-
ast var upplagt að troða sér í skjól
inni í kofanum og taka lagið.
Þátttaka í stóðrekstri og smölun á
sívaxandi vinsældum að fagna og
hafa þó nokkrir bændur á þeim
svæðum sem enn má reka hross á
fjall byggt upp ferðaþjónustu í
kringum þessa viðburði. Flestir
þeirra sem þarna voru á ferð voru Ís-
lendingar. Eitthvað var þó af útlend-
ingum, t.d. hópur Þjóðverja á vegum
Íshesta. Það sem kom á óvart var að
innan um var fólk sem var lítið vant
hestum og nokkrir að fara á hestbak
í fyrsta sinn eða eftir áratuga hlé.
Þetta fólk stóð sig ótrúlega vel.
Greinilegt var að innan þessa
stóra hóps var mikið um litla hópa
fólks sem sumir koma ár eftir ár.
Enda ekki spurning að svona ferð
hleður batteríin og er svo sannarlega
mikil tilbreyting frá gráum hvers-
dagsleikanum. En það kom líka í ljós
að áhuginn á hestamennsku hafði
kviknað hjá mörgum í slíkum ferðum
og nokkrir höfðu keypt sér hest.
En okkur var ekki til setunnar
boðið og ekki dugði að vera að slugsa
í kofanum allan daginn. Þá var að
finna hrossið sitt, leggja á og ríða af
stað. Fljótlega þurftum við þó að
hægja á okkur og að lokum var áð til
að gefa gangnamönnum tækifæri til
að komast með hrossahópa framfyr-
ir okkur. Ekki þótti það gott til af-
spurnar að koma ríðandi á undan
stóðinu.
Litfögur, sílspikuð og
falleg í hárafari
Þegar öll hrossin voru komin að
girðingunni var okkur „túristunum“
hleypt framúr til að sjá þegar rekið
yrði af stað og yfir brúna á Bergá.
Það var tignarleg sjón að sjá stóðið
koma niður brekkuna og eftirvænt-
ing hjá mörgum að fá loksins að
reka. En auðvitað þurfti ekki mikið
að hafa fyrir því. Stóðið fór á fleygi-
ferð niður brekkurnar og hafa for-
reiðarmennirnir eflaust mátt hafa
sig alla við.
Margir hafa áhyggjur af því að ís-
lenski hrossastofninn sé að verða of
einhæfur á litinn og allt sé að verða
brúnt, jarpt og rautt. Greinilegt er
að Húnvetningar þurfa ekki að hafa
áhyggjur af því því ótrúlega litafjöl-
breytni gat að líta í þessu stóði.
Áberandi var einnig hversu óhemju
vel hrossin voru á sig komin. Sílspik-
uð og falleg í hárafari.
Reka átti stóðið alla leið í Víðidals-
tungurétt en á leiðinni var komið við
í kaffi í Kolugili. Komið hafði verið
fyrir borði inni í skemmu og þar var
öllum boðið upp á kaffi og kakó,
smurt brauð og kökur eins og hver
gat í sig látið. Úti var nánast sólbaðs-
veður í skjóli við skemmuna og inni
upphófst mikill söngur.
Stóðið beið niðri á veginum og enn
var síðasti spölurinn eftir. Það var
svolítið farið að kula undir lokin.
Þegar búið var að setja stóðið inn í
beitarhólfið var riðið létt heim að
réttinni enda reiðhestarnir kátir og
tóku flestir á sprett upp síðustu
brekkuna.
Daginn eftir var rekið til réttar og
réttarstörfin hófust um tíuleytið.
Talið er að jafnan sé á milli 600 og
700 fullorðnum hrossum réttað þar
auk folalda. Sérstakur andi er í Víði-
dalstungurétt. Reglan er sú að fara
eigi vel að hrossunum og þau rekin í
sundur og beint inn í dilkana með
prikum eða pískum. Tveir strákar
ætluðu til dæmis að fara að taka á
hrossi inni í almenningnum en voru
þá hundskammaðir svo þeir hættu
snarlega við.
Á undanförnum árum hefur einnig
tíðkast að halda uppboð á hrossum
og efna til happdrættis til að brjóta
upp réttarstörfin. Nokkrir hestar
voru boðnir upp, en mjög lélegt verð
fékkst fyrir þá, 50.000–70.000 krón-
ur, og ekki víst að þetta sé fýsilegur
kostur fyrir hrossabændur.
En vinningarnir í happdrættinu
voru ekki af verri endanum og að-
alvinningurinn var brúnskjótt
hestfolald frá Stórhóli. Hann hreppti
Haukur Sveinbjörnsson, bóndi á
Snorrastöðum í Kolbeinsstaða-
hreppi, sem var að koma í Víðidals-
tungurétt í fyrsta sinn. Ekki þurfti
að kaupa happdrættismiðana sér-
staklega heldur fylgdu þeir í kaup-
unum þegar keyptar voru veitingar
hjá konunum í kaffikofanum.
Betra en sólarlandaferð
Ekki rættist vond veðurspá fyrir
réttardaginn fyrr en réttarstörfum
var lokið og búið að reka hrossin
heim. Þeir sem gistu í Kolugili fengu
að reka hrossin frá Syðra-Kolugili
heim. En það var auðvelt verk því
þau vissu greinilega hvert þau voru
að fara og vildu komast þangað
fljótt.
Eftir enn eina veisluna í Kolugili,
dýrindis sviðaveislu, var haldið á
stóðréttardansleik í Víðihlíð. Þar var
dansað og sungið fram á nótt og
ótrúlegt hvað enn var eftir af orku-
birgðunum. Varð einhverjum að orði
að ef valið stæði um sólarlandaferð
eða þriggja daga „stóðrekstrar-
pakka“ í Víðidalnum yrði ekki erfitt
að velja. Stefnan yrði tekin á Víðidal-
inn.
Reka stóð
og safna
orku í
Víðidalnum
Morgunblaðið/Ásdís Haraldsdóttir
Stóðið rekið yfir brúna á Bergá.
Hópur hrossa var kominn að afréttargirðingunni og beið
þess að komast til byggða.
Eggert og Júlíus Guðni Antonssynir og Lárus Stefánsson syngja af inn-
lifun í kaffinu í Kolugili. Júlíus bóndi á Auðunarstöðum bar af öðrum
gangnamönnum í klæðaburði, var í hvítri skyrtu með bindi.
Litríkt stóð í Víðidalstungurétt.Á meðan beðið var eftir gangnamönnum var tími
til að taka lagið og spjalla.
Í sólskini, strekkingsvindi og svölu veðri
lagði vaskur hópur fólks ríðandi af stað
úr Víðidalnum í Húnaþingi vestra til móts
við gangnamenn sem voru á leið niður
af Víðidalstunguheiði með stóðið. Ásdís
Haraldsdóttir var í hópnum og dáðist að
dugnaði þeirra sem fara á hestbak einu
sinni á ári – til að reka stóð.