Morgunblaðið - 12.10.2001, Blaðsíða 56

56 FÖSTUDAGUR 12. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100
 Símbréf 569 1329  Netfang bref@mbl.is
SIGURJÓN Bjarnason, félagi minn,
ritaði grein í Morgunblaðið með ofan-
greindri fyrirsögn, 31. ágúst sl., í til-
efni af grein Stefáns Jóns Hafstein í
sama blaði 26. ágúst.
Sigurjón hefur hingað til reynt að
taka málefnalega afstöðu í þessu
mikla deilumáli og líta á það frá ýms-
um sjónarhornum, en í þessari grein
sýnist mér hann leggja öll lóðin á vog-
arskál virkjunarsinna.
Sigurjón varpar fram nokkrum
spurningum, sem hann biður „þá sem
telja sig almennt fylgjandi verndun
óspilltrar náttúru að hugleiða“. Hann
ritar m.a.:
„Mín stóra spurning er sú, hvort að
virkjun við Kárahnjúka og tengt
stóriðjuver á Reyðarfirði þjóni ekki
sjónarmiðum náttúruverndarsinna á
ýmsan hátt. Eftir lestur greinar Stef-
áns hef ég helst komist að þeirri nið-
urstöðu að svo sé ...“
Í fyrstu spurningunni ber hann
saman „virkjunarstefnu Sunnlend-
inga, sem hefur fordjarfað stórum
hluta af upplandi þeirra, án þess að
fengin orka sé nema hluti af því, sem
Kárahnjúkavirkjun mun gefa af sér“.
Ég veit ekki betur en virkjanir sem
gerðar hafa verið eða ákveðnar eru á
Þjórsár-Tungnaár-svæðinu sunnan-
lands séu til samans nokkuð sam-
bærilegar að stærð við fyrirhugaða
Kárahnjúkavirkjun, en breytingar á
náttúrufari við þá síðarnefndu eru
ólíkt meiri og víðfeðmari, þar sem
þær taka ekki aðeins til hálendisins
NA Vatnajökuls, heldur til alls
Fljótsdalshéraðs og gerbreyta tveim-
ur stærstu vatnsföllum þess frá upp-
tökum til ósa, vatnsföllum sem bæði
eru mjög sérstæð á landsvísu og jafn-
vel heimsvísu. Hvernig S.B. getur
kallað þetta „litla röskun“ er óskilj-
anlegt, nema hann hafi hreinlega
ekki lesið matsskýrslu Landsvirkjun-
ar.
Spurningu S.B.: „Hefur Kára-
hnjúkavirkjun ekki í raun sáralítil
neikvæð umhverfisáhrif, miðað við
það afl, sem hún kemur til með að
framleiða?“ er því fljótsvarað. – Nei,
hún hefur þvert á móti mjög mikil
neikvæð umhverfisáhrif, miðað við
áætlað afl og hugsanleg jákvæð þjóð-
félagsáhrif, eins og Skipulagsstofnun
hefur staðfest með úrskurði sínum 1.
ágúst sl.
Sigurjón telur það ótvíræðan kost
að byggja „eina stóra virkjun“ og
losna þannig við nokkrar smærri
virkjanir. Hann spyr:
„Hafa menn kynnt sér öll þau víð-
feðmu, óspjölluðu landsvæði í Aust-
firðingafjórðungi, sem góður mögu-
leiki væri að varðveita til frambúðar,
einmitt ef virkjað væri með afgerandi
en vistvænun hætti, eins og hér er
stefnt að?“
Stórar virkjanir á borð við fyrir-
hugaða Kárahnjúkavirkjun hafa til
þessa hvergi verið taldar „vistvæn-
ar“, svo mér sé kunnugt, jafnvel ekki
þar sem þær hafa verið tengdar
áveitum til vökvunar lands, eins og í
Egyptalandi eða Kína. Til þess eru
breytingar af þeirra völdum almennt
of stórar í sniðum. Smáar virkjanir
valda að sjálfsögðu mun minni spjöll-
um og miklu auðveldara er að laga
þær að landslagi og öðrum staðhátt-
um. Þær eru því almennt vistvænni.
Og hver getur tryggt það, að ekki
verði sótt í aðra hagstæða virkjunar-
kosti á Austurlandi, þótt Kára-
hnjúkavirkjun verði byggð? Álverið
mikla í Reyðarfirði markar vonandi
ekki endalok alls mannlífs hér fyrir
austan. Fleiri málmbræðslur geta
fylgt í kjölfarið og aukinn mannfjöldi
kallar á meira rafmagn til almennra
þarfa. Dettur einhverjum í hug að t.d.
Fjarðarárvirkjun í Seyðisfirði sé úr
sögunni þótt virkjað verði í Fljótsdal?
Í næstu spurningum tekur Sigur-
jón upp nokkrar röksemdir sem finna
má næstum í hverri ræðu og grein
stóriðjusinna, eins og að efla dreifbýli
landsins, nota endurnýjanlega orku-
gjafa og framleiða léttari málma í far-
artæki, sem sparað geti orku. Skjóta
má einhverjum stoðum undir þær all-
ar, en þær hafa svo oft verið gagn-
rýndar að óþarft er að endurtaka það
hér.
Að lokum spyr greinarhöfundur:
„Er það víst að ferðamönnum geðjist
betur að svæðum, þar sem finna má
auðar sveitir, yfirgefna vinnustaði og
draugaþorp, en blómleg héruð og
byggðakjarna, þar sem athafnalíf
þrífst og menning dafnar?“
Hér fellur félagi vor í forarpytt
öfganna, sem ég hélt að hann vildi
umfram allt varast, þ.e. að stilla upp
algerri ördeyðu byggðanna á Austur-
landi gagnvart umræddum virkjun-
ar- og stóriðjuframkvæmdum. Slík
framtíðarsýn er vitanlega út í hött og
verður ekki túlkuð nema sem
hræðsluáróður, sem skynsömum
mönnum er ekki sæmandi.
Auk þess verkar þetta eins og öf-
ugmæli. Hvað skyldu verða til margir
„yfirgefnir vinnustaðir“ eftir að
framkvæmdum við Kárahnjúkavirkj-
un lýkur? Og hvað skyldu verða til
mörg „draugaþorp“ þegar vinnuaflið
hefur sogast á einn stað á Austfjörð-
um? Skyldi búskapur aukast í Fljóts-
dal og eyðibýli byggjast að nýju, eftir
að Teigsbjarg hefur verið holað inn-
an, 100 fossar hafa hljóðnað, Jökla
leidd í skurði út úr fjallinu og dal-
urinn undirlagður raflínum og öðrum
virkjunarmannvirkjum?
Ummerki fyrri tíma stóriðju á sviði
hvalveiða og síldveiða, sem féll með
eyðingu auðlindanna, blasa hvar-
vetna við sjónum á Austfjörðum, og
ættu að vera víti til varnaðar.
Sigurjón er góður reiknismaður og
hann hefur reiknað út að
„landsbyggðarfólk hafi á síðustu
10-15 árum reitt fram á milli 500 og
1.000 milljarða [króna] í formi verð-
rýrnunar eigna, fjárfestingar við bú-
ferlaflutninga, tekjutap og kostnað-
arauka, sem hlotist hefur af
stefnuleysi stjórnvalda í byggðamál-
um.
Virkjun við Kárahnjúka og iðjuver
á Reyðarfirði gæti orðið til þess að
skila brotabroti af þessari fórn til
landsbyggðarfólks á altari markaðs-
frelsis, einkavæðingar, hagræðingar
í atvinnulífi og hávaxtastefnu.“
Hér ritar stjórnmálamaðurinn
S.B. og undir þetta má vissulega
taka, þó að hann gleymi því að taka
kostnað höfuðborgarbúa af sömu
flutningum með í reikninginn.
Sjáfsagt getur eitthvert „brota-
brot“ af þessari upphæð skilað sér
aftur heim ef NORAL-áætlun ríkis-
stjórnarinnar gengur eftir. En er það
þess virði að gerbreyta öllu náttúru-
fari eins stærsta og blómlegasta hér-
aðs á Íslandi fyrir þetta brotabrot?
HELGI HALLGRÍMSSON,
Laugarási 2,
700 Egilsstöðum.
Virkjað í þágu náttúru-
verndarsjónarmiða?
Frá Helga Hallgrímssyni: