Morgunblaðið - 12.10.2001, Blaðsíða 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. OKTÓBER 2001 39
„Umræða og fræðsla um húsgögn
og innréttingar hér á landi er alltof
lítil,“ segir Árni Björn í húsgag-
naversluninni Micasa.
„Þessi skortur á umræðu verður
til þess að valið á húsgögnum er
of einstrengingslegt og suðræn
húsgögn hafa verið útundan í
innkaupum hér. Þetta er mjög
sérstakt þegar það er haft í huga
að suðræn húsgögn eru mjög
vönduð og falleg og eiga miklum
vinsældum að fagna út um allan
heim“
Fræðslu er þörf
Árni er húsgagnasmíðameistari
að mennt og rak trésmiðju í tvo
áratugi en síðustu fimm árin
hefur hann rekið húsgagnaver-
slunina Micasa við Síðumúla.
Hann flytur inn húsgögn frá
Suður-Spáni og er fyrsti
íslendingurinn sem tekur þátt í
húsgagnasýningu í Valencia á
Spáni, en þar sýndi hann eigin
hönnun, Aris Design í fyrra.
Glæsivara frá
Spáni
“Ég sýndi hilluveggi í Valencia.
Þeir vöktu feikilega athygli því
hilluveggir eru séríslenskt fyrir-
bæri og menn höfðu ekki séð þá
fyrr. Ég bý vel að þessari
sýningu og komst þar í góð sam-
bönd við spænskar húsgagna-
verslanir.
Húsgagnaiðnaður á Spáni sten-
dur mjög sterkum fótum og er
rómaður fyrir hversu vandaður
hann er. Það er algengt að
spænsk fyrirtæki taki að sér að
innrétta hús frá grunni, þau gera
tilboð í allt tréverk meðan húsið
er enn fokhelt og síðan eru allar
innréttingar og húsgögn
hönnuð í sama stíl. Ég er m.a.
með umboð fyrir Canella í
Valencia, en þeirra stíl sér maður
helst í kvikmyndasenum frá
suðrænum höllum og það er
gaman að geta boðið þessa
glæsivöru á Íslandi. Fagmennska
er aðalsmerki þessara fyrirtækja
og það sést vel á húsgögnunum
að það er metnaður að baki allri
hönnun og vinnu.
Mismunandi stílar
Suðræn húsgagnagerð er list og
hver einstakur hlutur getur verið
listaverk. Flest húsgögnin eru
þannig gerð að þau geta staðið
ein og sér og sum þeirra njóta sín
best þannig. Húsgögnin í Micasa
eru nokkuð ólík innbyrðis þar
sem um marga, mismunandi stíla
er að ræða og verðmunurinn er
einnig mjög áberandi. Mikið er
um fremur nett húsgögn með
klassísku, vönduðu yfirbragði
sem draga að sér athygli fyrir
glæsilega hönnun.
“Hér eru bæði gegnheil húsgögn
úr viði sem búin er að þorna
árum saman áður en smíðað er úr
honum og svo önnur sem smíðuð
eru úr MDF. Það er einmitt þessi
munur sem fólk þekkir oftast
ekki nógu vel. Víða erlendis eru
þættir í sjónvarpi um húsgögn,
skemmtileg fræðsla fyrir þá sem
hafa áhuga á hönnun og faglegri
vinnu við húsgögn og mér finnst
slíkt vanta hér svo fólk geti
kynnt sér mismunandi aðferðir
og efni í húsgagnaframleiðslun-
ni. Ég er með sýnishorn af
ýmsum húsgagnastílum hér, s.s.
húsgögn í Lúðvíks IV stíl, stál-
húsgögn með gleri og margt,
margt fleira og það getur verið
gaman fyrir fólk að kynna sér
muninn.”
Ég flyt inn húsgögn frá mörgun
spænskum framleiðendum og
þessar gerðir húsgagna eru gjör-
ólíkar. Það er auðvitað ekki
mögulegt að eiga allt á lager, en
ég sérpanta eftir listum fyrir
viðskiptavini mína.
Sjaldgæf gjafavara
Í Micasa eru mjög sérstakir lam-
par á glerfæti sem raðað hefur
verið í þurrkuðum blómum.
Ljósakrónur eru í sama stíl og
þessir ljósgjafar eru hvergi fáan-
legir annars staðar á Íslandi.
“Þessir lampar eru mjög vinsælir
erlendis og þeir hafa rokið út hjá
mér síðan þeir komu. Það eru
engir tveir alveg eins og þetta er
mjög vinsæl gjafavara. Það sama
má segja um handsaumuðu
púðana sem ég flyt inn sjálfur,
þeir vekja athygli fyrir efnið og
vinnuna og eru feikilega
vinsælir.”
Auglýsing
Árni umkringdur spænskum húsgögnum. Handunnir lampar og púðar
eru meðal þess sem fæst í Micasa.
úsgögn geta verið listaverkH
segir Árni Björn Guðjónsson í Micasa
HRYGGIKT (anky-
losing spondylitis) er
bólgusjúkdómur sem
leggst á hrygginn og
miðlæga liði líkamans.
Ekki er með vissu vit-
að um tíðni hryggiktar
en talið er að 0,1–0,5%
þjóðarinnar geti verið
með sjúkdóminn. Hér
áður var talið að sjúk-
dómurinn væri allt að
tíu sinnum algengari
meðal karla en kvenna,
en nú er ljóst að mun-
urinn er nær því að
vera þrefaldur. Hjá
konum er sjúkdómur-
inn yfirleitt vægari með óljósari ein-
kennum og því gengur að jafnaði
verr að greina sjúkdóminn hjá þeim
en körlum. Greiningartöf, þ.e. sá
tími sem líður frá upphafi einkenna
til greiningar, er að jafnaði þrjú ár
meðal karla en tíu ár hjá konum.
Orsakir hryggiktar
Um 1950 tóku menn eftir því að
hryggikt er ættlægur sjúkdómur.
Upphaflega var talið að um ríkjandi
erfðir væri að ræða með mismikilli
tjáningu. Árið 1973 sýndu menn
fram á tengsl vefjaflokksins HLA-
B27 við hryggikt. Talið er að u.þ.b.
95% þeirra sem eru með hryggikt
hafi þennan vefjaflokk. Með tví-
burarannsóknum hefur verið sýnt
fram á að annar erfðaþáttur en
HLA-B27 ræður jafnmiklu um það
hvort menn fá sjúkdóminn, jafn-
framt að óþekktir umhverfisþættir
hafa áhrif. Þannig er ekki hægt að
spá fyrir með vissu um
hættu afkomenda
hryggiktarsjúklinga á
að fá sjúkdóminn, en
ljóst er að erfðirnar
eru margþátta og
flóknari en talið var í
upphafi.
Einkenni
hryggiktar
Hryggikt er sjúk-
dómur ungs fólks, ein-
kennin byrja yfirleitt á
unglingsárum eða
snemma á þriðja ára-
tug ævinnar. Fyrstu
einkennin eru oftast
langvinnir mjóbaksverkir og verkir
í rasskinnum yfir spjaldliðum, með
leiðni niður aftanverð læri. Verk-
irnir geta truflað nætursvefn, þeir
eru verstir á morgnana þar sem
stirðnun við hvíld er eitt aðalein-
kenni sjúkdómsins. Annað aðalein-
kenni bakverkja með hryggikt er að
verkirnir lagast við áreynslu og æf-
ingar. Sjúkdómurinn getur þróast
mishratt, í vægu formi er hann
bundinn við spjaldliði og mjóbak.
Stirðnun getur þá orðið í spjald-
liðunum og lendhryggnum ef ekkert
að gert, en sjúkdómurinn þróast þá
ekki frekar. Í sinni verstu mynd
getur sjúkdómurinn valdið verkjum
og stirðleika frá allri hryggjarsúl-
unni og bólguvirknin verið stöðug.
Allt að 20% sjúklinganna fá liðbólg-
ur sem fyrstu einkenni hryggiktar.
Útlimaliðir, einkum liðir neðri út-
lima, bólgna. Liðbólgur eru algeng-
ari í konum en körlum með hrygg-
ikt. Óalgengt er að sjúkdómurinn
byrji með bólgum í liðum við
bringubein og í liðum á milli rifja og
hryggjar, þó geta bólgur í þessum
miðlægu liðum líkamans gefið ein-
kenni þegar líða tekur á sjúkdóm-
inn. Stirðleiki í þessum liðum verður
til þess að brjóstkassaþan minnkar.
Einkenni utan liða eru algeng,
þannig er verulega aukin tíðni á
langvinnum bólgum í blöðruháls-
kirtli meðal karla. Um 30% sjúk-
linganna fá lithimnubólgu í annað
eða bæði augu. Skert hreyfigeta í
hryggnum verður er fram líður eitt
aðaleinkenni hryggiktar, fyrst
neðst, en síðan getur stirðleikinn
teygt sig ofar í hrygginn og jafnvel
náð til hálshryggjarins. Stundum
festist hálshryggurinn í beygju og
eiga sjúklingarnir þá mjög erfitt
með að líta upp, en beina augum
þess í stað til jarðar. Sjúklingarnir
geta átt erfitt með að beygja sig eft-
ir hlutum, snúa sér, hreyfa höfuðið
og finna góða stellingu í rúminu, svo
eitthvað sé nefnt. Þótt bakverkir
séu mjög algengir eru stöðugir bak-
verkir hjá ungu fólki sjaldgæfir og
ættu að vekja grunsemdir um
hryggikt.
Meingerð hryggiktar
Í upphafi sjúkdómsins verður
bólga í festum liðbanda og liðpoka
við bein, þetta verður einkum í
spjaldliðum og við festur liðþófa og
liðbanda á liðbol hryggjarins. Þegar
á líður verður beinnýmyndun við
þessar festur, þannig að liðbönd og
liðpokar beingerast og stirðna. Yf-
irbrúandi beinbryggjur myndast á
milli hryggjarbola og spjaldliðirnir
geta vaxið saman og beingerst.
Þessar breytingar sjást vel á rönt-
genmyndum og eru oft grundvöllur
að greiningu sjúkdómsins.
Horfur
Horfurnar eru venjulega góðar. Í
flestum tilvikum segja fyrstu árin til
um framhaldið. Ef sjúkdómurinn er
slæmur kemur það fljótt í ljós, með
miklum bakverkjum, vaxandi stirð-
leika og liðbólgum í útlimaliðum,
10–20% sjúklinganna fá illvígan
sjúkdóm. Í flestum tilvikum er sjúk-
dómurinn þó mildur, svarar vel
meðferð og hefur ekki áhrif á starfs-
getu.
Meðferð hryggiktar
Í flestum tilvikum þurfa sjúkling-
arnir ekki að breyta lífsvenjum sín-
um þrátt fyrir langvinnan sjúkdóm
og oft og tíðum langvinnar þrautir.
Markmið meðferðarinnar er að
koma í veg fyrir stirðnun og minnka
verki og bólgu. Mikilvægt er að gott
samstarf og náin samvinna skapist á
milli sjúklings, læknis og sjúkra-
þjálfara. Sjúklingar með hryggikt
þurfa á reglubundinni sjúkraþjálfun
að halda og er það mikilvægur þátt-
ur meðferðarinnar.
Bólgueyðandi giktarlyf eru notuð
til að draga úr verkjum, bólgu og
stirðleika. Þessi lyf duga oft ein og
sér til að gera sjúklingana ein-
kennalausa og færa um að stunda
æfingar af kappi. Talið er að þessi
lyf hafi ekki áhrif á gang sjúkdóms-
ins, tefji t.d. ekki fyrir liðskemmd-
um og nýmyndun beins. Ef ljóst er
að ofangreind meðferð hrífur ekki
eru notuð kröftugri lyf. Salazopyrin
er það lyf sem mest reynsla er af og
sýna rannsóknir að þetta lyf getur
dregið úr virkni sjúkdómsins og taf-
ið fyrir skemmdum af völdum hans.
Methotrexate er annað lyf sem
einnig er notað ef í ljós kemur að
hefðbundin meðferð dugar ekki.
Gefa þarf hryggiktarsjúklingum
ýmis ráð og benda þeim á þætti í
daglegu lífi sem betur mega fara,
svo sem að nota réttan kodda, fá
næga hvíld, gæta að vinnuaðstöðu
og stunda reglubundnar æfingar.
Ekki er talið að mataræði hafi áhrif
á gang sjúkdómsins. Meginmark-
miðið er að koma í veg fyrir að
hryggurinn stirðni í óheppilegri
stöðu.
Hryggikt – ættlægur
sjúkdómur
Árni Jón Geirsson
Höfundur er sérfræðingur í
lyflækningum og gigtarsjúkdómum
við gigtardeild Landspítala –
háskólasjúkrahúss.
Gigt
Hryggikt er sjúkdómur
ungs fólks, segir Árni
Jón Geirsson, einkennin
byrja yfirleitt á ung-
lingsárum eða snemma
á þriðja áratug ævinnar.
Teppi á stigaganga
Ármúla 23, sími 533 5060