Morgunblaðið - 12.10.2001, Blaðsíða 26

ERLENT
26 FÖSTUDAGUR 12. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
STJÓRNVÖLD í Bretlandi og
Bandaríkjunum eru sammála um,
að hernaðaraðgerðir tengdar bar-
áttunni gegn hryðjuverkamönnum
beinist gegn ráðamönnum í Afgan-
istan og engar áætlanir séu um
árásir á önnur ríki. Kom þetta
fram hjá Jack Straw, utanríkisráð-
herra Bretlands, í gær.
Straw vitnaði í opinbert skjal,
sem afhent var í fyrradag þeim
fréttamönnum, sem fylgdu Tony
Blair, forsætisráðherra Bretlands,
til Ómans, en þar var getið meg-
inmarkmiðanna í baráttunni gegn
hryðjuverkamönnum. Þar sagði
berum orðum, að árásir á Írak
væru ekki inni í myndinni. Ítrek-
aði Straw það í viðtali við BBC,
breska ríkisútvarpið, í fyrradag og
sagði, að engar sannanir væru fyr-
ir aðild Íraka að hryðjuverkunum
11. september. Kæmi annað í ljós
síðar yrði tekið á því á þeirri
stundu.
Bréfið til SÞ
Í bréfi, sem Bandaríkjastjórn
sendi Sameinuðu þjóðunum,
áskildi hún sér rétt til að ráðast
gegn öðrum samtökum og öðrum
ríkjum ef hún teldi ástæðu til en
Straw hélt því samt fram, að þau
ummæli, sem höfð hefðu verið eftir
George W. Bush forseta og Colin
Powell, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, væru í raun samhljóða
sínum.
Breskir fjölmiðlar segja hins
vegar, að breska stjórnin hafi
miklar áhyggjur af haukunum í
Bandaríkjastjórn og óttist, að þeir
geti eyðilagt þann stuðning, sem
herferðin gegn hryðjuverkamönn-
um nýtur í arabaríkjunum.
Breskir ráðamenn sagðir hafa áhyggjur af
haukunum innan Bandaríkjastjórnar
Hernaður gegn Írak
ekki inni í myndinni
Reuters
Bandarískur hermaður gefur merki eftir að hafa leiðbeint EA-6B herþotu til lendingar á þilfari flugmóð-
urskipsins USS Carl Vinson á Arabíuhafi í gær, en þaðan hafa herflugvélar farið í árásarferðir.
London. AP, AFP.
YFIRLÝSING Osama bin Ladens
um „heilagt stríð“ gegn Bandaríkja-
mönnum á sér rætur í draumi hans
og annarra bókstafstrúarmanna um
nýtt, íslamskt kalífadæmi. Svo virð-
ist sem hann hafi tekið af öll tvímæli
um það í myndbandsupptökunni,
sem sjónvarpað var sl. sunnudag, en
þá sagði hann, að nú hefðu Banda-
ríkjamenn fengið smjörþefinn af
þeirri „niðurlægingu“, sem múslim-
ar hefðu mátt búa við í „80 ár“.
Sérfræðingar segja, að hér eigi
bin Laden örugglega við endalok ka-
lífadæmisins, íslamska stórríkisins,
sem var við lýði frá dauða spámanns-
ins Múhameðs 632 til 1924 þegar
tyrkneski þjóðernissinninn Kemal
Atatürk batt enda á það. Hefur kalíf-
adæmið lengi haft táknræna merk-
ingu í augum öfgatrúarmanna, sem
vilja steypa af stóli veraldlegum rík-
isstjórnum og koma á einni íslamskri
stjórn.
Fyrir bin Laden voru endalok kal-
ífadæmisins upphafið að sundrungu
múslíma í mörg þjóðríki. Þá hvarf að
hans mati eða minnkaði samkenndin,
sem þeir höfðu hver með öðrum, og
við tók arabísk, tyrknesk og pers-
nesk þjóðernishyggja.
Tvær höfuðsyndir
„Bin Laden og aðrir bókstafs-
trúarmenn líta svo á, að hrun kalíf-
adæmisins hafi rutt brautina fyrir
yfirráðum vestrænu nýlenduveld-
anna,“ segir Diaa Rashwan en hún
er sérfræðingur í málefnum bók-
stafstrúarmanna og starfar við Al-
Ahram-rannsóknamiðstöðina í
Kairó. „Í þeirra augum greiddi það
götuna fyrir tveimur höfuðsyndum,
nýlendustefnunni og þjóðernis-
hyggjunni.“
Aðrir herskáir hópar hafa haldið
kalífadæminu hátt á loft í áróðri sín-
um, til dæmis Jihad-hreyfingin í
Egyptalandi, sem varð Anwar Sadat,
forseta landsins, að bana. Liðsmenn
hennar kölluðu sig „foringja kalíf-
ans“.
„Kalífadæmið er mikilvægt tákn
fyrir marga múslíma, einkum þá,
sem vilja skapa samfélag þar sem ísl-
ömsk lög og reglur eru í heiðri höfð,“
segir Abu Ala al-Madi, fyrrverandi
formaður Múslímska bræðralagsins,
elstu samtaka bókstafstrúarmanna í
Egyptalandi, en þau hafa fordæmt
hryðjuverk. „Það var engin tilviljun,
að þeir, sem myrtu Sadat, skyldu
kenna sig við kalífann.“
Úr öskunni í eldinn
Eftirmenn Múhameðs sóttu sitt
veraldlega og andlega vald til kalíf-
adæmisins en þegar íslamska heims-
veldið þandist út var miðstöð þess
ýmist í Damaskus, Bagdad eða í
Granada á Spáni. 1517 hvarf þetta
vald síðan til soldánanna í hinu tyrk-
neska Ottómanaríki.
Arabar og flestir aðrir múslímar
voru langt í frá sælir með yfirráð
Tyrkja en ekki tók betra við er veldi
þeirra hrundi. Þá seildust Bretar og
Frakkar til áhrifa í Miðausturlönd-
um og í augum múslíma var það há-
mark niðurlægingarinnar að vera
orðnir undirsátar kristinna villu-
trúarmanna. Af þessari uppsprettu
hafa herskáir múslímar ausið alla tíð
síðan og þeir líta á Bandaríkin og
Ísrael sem arftaka evrópsku ný-
lenduveldanna.
Óbeinar vísanir bin Ladens í kalíf-
adæmið sýna vel á hvaða strengi
hann er að slá og nú hefur hann bætt
við nýjum áróðursatriðum, refsiað-
gerðum Sameinuðu þjóðanna gegn
Írak og átökum Ísraela og Palest-
ínumanna.
Í hlutverki fórnarlambsins
Bin Laden hefur gefið út tvær
trúarlegar tilskipanir um heilagt
stríð gegn Bandaríkjunum, 1996 og
1998. Sú fyrri átti rætur að rekja til
óánægju hans með, að bandarískt
herlið skyldi hafa aðsetur í hinu
helga landi Sádi-Arabíu, og í þeirri
síðari hvetur hann til „morða á
Bandaríkjamönnum og bandamönn-
um þeirra hvar og hvenær sem er“.
Einn mikilvægasti þátturinn í áróðri
hans er þó sá, að Bandaríkjamenn og
aðrir villutrúarmenn hafi orðið fyrri
til að ráðast á múslíma og því eigi
þeir ekki um annað að velja en
bregðast til varnar.
Heimild: Los Angeles Times.
Í heilögu stríði
fyrir kalífann
Nýlendustefna villutrúarmanna og þjóð-
ernishyggja meðal múslíma eru tvær
mestu höfuðsyndirnar í augum íslamskra
bókstafstrúarmanna. Þeirra hugsjón er
nýtt kalífadæmi þar sem farið yrði í einu og
öllu eftir lögum og reglum trúarinnar.
Reuters
Ungir piltar lesa Kóraninn í kennslustund í trúfræðum við barnaskóla í
bænum Dashti Kola í norðurhluta Afganistans í gær.
FIMM stærstu sjónvarpsstöðvarnar
í Bandaríkjunum samþykktu í fyrra-
kvöld að verða við beiðni yfirvalda
um að fara vandlega yfir allar upp-
tökur af yfirlýsingum hryðju-
verkamannsins Osama bin Ladens
og stuðningsmanna hans og senda
ekki út ummæli þar sem hvatt er til
ofbeldisverka.
Þetta er í fyrsta sinn sem sjón-
varpsstöðvarnar ákveða í samein-
ingu að leggja takmarkanir á frétta-
flutning, en forsvarsmenn þeirra
komust að þessari niðurstöðu eftir
símafund með þjóðaröryggisráð-
gjafa Bandaríkjaforseta, Cond-
oleezza Rice, í gær.
Sjónvarpsstöðvarnar fimm, ABC
News, CBS News, NBC News
(ásamt dótturstöðinni MSNBC),
CNN og Fox News Channel höfðu
allar sent út óstytta yfirlýsingu frá
bin Laden á sunnudag og þrjár
stöðvanna höfðu ennfremur sýnt
óstytt ávarp talsmanns samtaka bin
Ladens, al-Qaeda, á þriðjudag.
Stjórnvöld leggja áherslu á að
ekki sé um að ræða ritskoðun, heldur
vinsamleg tilmæli til fjölmiðla. Hafa
þau áhyggjur af því að hryðjuverka-
samtök geti notað slíkar sjónvarps-
útsendingar til að koma skilaboðum
áleiðis til liðsmanna sinna eða kynda
undir hatri og ofbeldisverkum.
Sjónvarpsstöðvar
samþykkja tilmæli
FJÓRIR menn voru handteknir í
Þýskalandi og á Ítalíu í gær grun-
aðir um að tengjast hryðjuverk-
unum í Bandaríkjunum. Þá voru
fjórir menn, sem taldir eru tengj-
ast íslömskum öfgasamtökum,
ákærðir í Frakklandi.
Þrír voru handteknir í Mílanó
en þeir eru sakaðir um að hafa
reynt að fá unga karla til að hljóta
þjálfun í hryðjuverkum í búðum
Osama bin Ladens í Afganistan.
Sá fjórði var handtekinn í Münc-
hen en hann er talinn hafa tengst
hópnum í Mílanó.
Fimm menn grunaðir um
hryðjuverkastarfsemi voru hand-
teknir á Ítalíu í apríl og sagði sak-
sóknari í Mílanó í gær að lögregl-
una á Spáni grunaði að einn þeirra
hefði í fyrra átt þar fund með Mo-
hammed Atta, sem stýrði annarri
þotunni er flogið var á World
Trade Center. Á miðvikudag voru
fjórir menn færðir til yfirheyrslu
á Írlandi sökum hugsanlegra
tengsla við hryðjuverkanet bin
Ladens.
Handtökur í Evrópu
ÍSLAMSKUR öfgamaður, sem
dæmdur hefur verið til dauða í
Egyptalandi fyrir sprengjutilræði
og er talinn hafa tengsl við
Osama bin Laden, býr nú í Aust-
urríki þar sem hann og fjöl-
skyldan eru á opinberu framfæri.
Adel Al Sayed Mohammed
Quddous var dæmdur til dauða
árið 1993 fyrir að reyna að
myrða Atef Sidki, þáverandi for-
sætisráðherra Egyptalands. Tals-
maður egypska sendiráðsins í Vín
sagði, að Quddous væri númer
þrjú á lista yfir þá menn, sem
egypsk stjórnvöld vildu helst
koma höndum yfir. Hann hefur
verið í Austurríki frá 1996 og
bíður þess enn að fá landvist-
arleyfi. Austurrísk stjórnvöld
segja að fylgst sé með Quddous
og að áreiðanlega væri búið að
framselja hann, biði hans ekki
dauðarefsing í Egyptalandi.
Egypskur hryðjuverkamaður
á velferðarbótum í Austurríki
Vín. AFP.