Morgunblaðið - 17.10.2001, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 MIÐVIKUDAGUR 17. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐA um frumvarp alls þing-
flokks Samfylkingarinnar til laga um
stjórn fiskveiða hélt áfram í gær.
Ekki hafði tekist að ljúka þeirri um-
ræðu í síðustu viku, ekki síst þar sem
fjölmargir þingmenn höfðu tekið til
máls og rætt málefni sjávarútvegsins
í víðu samhengi. Bar enn á þessu í
langri og ítarlegri umræðu í gær og
gerðu nokkrir ræðumanna það að
umtalsefni hversu lítið frumvarpið
sem slíkt væri til umfjöllunar.
Jóhann Ársælsson, þingmaður
Vesturlands, er fyrsti flutningsmaður
frumvarpsins sem felur í sér tillögur
um verulegar breytingar á nokkrum
mikilvægum þáttum gildandi fisk-
veiðistjórnunarlaga. Megintilgangur
breytinganna er að tryggja jafnræði
og atvinnufrelsi.
Úthlutun án endur-
gjalds afnumin
Meginatriði frumvarpsins eru:
„1. Úthlutun aflahlutdeilda án end-
urgjalds verður afnumin í jöfnum
áföngum á tíu árum en útgerðum
fiskiskipa þess í stað gefinn kostur á
aflahlutdeildarsamningi til fimm ára í
senn á markaði þar sem öllum útgerð-
um sambærilegra fiskiskipa er feng-
inn jafn réttur og nýliðun þar með
auðvelduð. Greiðslum fyrir veiðiheim-
ildir verður dreift á það ár sem þær
eru nýttar á. Allar aflahlutdeildir
verða komnar á markað eftir tíu ár.
2. Fiskveiðiflotanum verður skipt í
þrjá útgerðarflokka, m.a. til að
tryggja hagsmuni landvinnslunnar og
strandveiðiflotans, og fær hver um sig
tiltekinn hluta heildaraflahlutdeilda.
Smábátunum er heimilað að leigja til
sín aflakvóta frá öðrum útgerðar-
flokkum en útgerðarmenn annarra
fiskiskipa öðlast ekki heimild til að
leigja til sín aflakvóta frá smábátum.
3. Sérstakt tillit verður hægt að
taka til sjávarbyggða þar sem við
mikla atvinnuerfiðleika er að etja
vegna skorts á afla til vinnslu með því
að heimila sérstakt útboð á aflahlut-
deildum til útgerða sem skuldbinda
sig til að landa fiski til vinnslu á við-
komandi stað.
4. Vilji útgerð ekki nýta aflahlut-
deild sem hún hefur aflað sér á mark-
aði er henni ekki heimilt að framselja
hlutdeildina heldur skal skila henni
inn og verður hún þá umsvifalaust
boðin öðrum. Einungis verður hægt
að leigja frá sér innan ársins allt að
50% af aflaheimildum hvers árs, enda
hafi útgerð staðið skil á greiðslu
vegna heimildanna. Framsalskerfi
aflahlutdeilda og aflamarks sam-
kvæmt núverandi úthlutunarkerfi
verður óbreytt þau tíu ár sem tekur
að hverfa frá því.
5. Tekið er á brottkasti. Næstu tvö
fiskveiðiár skal löndun á afla utan
kvóta heimiluð. Verð aflans skal mið-
ast við að útgerðir hagnist ekki á slík-
um veiðum en skaðist þó ekki við að
koma með fiskinn að landi. Slíkur afli
skal seldur hæstbjóðanda og mismun-
ur af andvirði þess sem útgerðin fær
og greidds verðs skal renna til Haf-
rannsóknastofnunarinnar.
6. Fiskistofu verður falið að hafa
umsjón með útboðum aflahlutdeilda
en henni jafnframt gefin heimild til
þess að fela öðrum aðilum einstaka
þætti framkvæmdarinnar. Innheimta
leigugjalda á sér stað þrisvar á ári á
leigutímanum, jafnóðum og veiðum
vindur fram. Leigutekjur renna í rík-
issjóð og er m.a. ætlað að standa und-
ir kostnaði hins opinbera af nýtingu
auðlindarinnar, svo sem vegna haf-
rannsókna og eftirlits.
7. Skipuð verður sérstök nefnd sér-
fræðinga til þess að fylgjast með
áhrifum og afleiðingum þessara
breytinga, svo sem hvað varðar fram-
sal aflaheimilda og vanda sjávar-
byggða, og getur hún lagt til breyt-
ingar ef þurfa þykir hvenær sem er á
tímabili kerfisbreytingarinn ar. Innan
fimm ára skal nefndin skila Alþingi
sérstakri skýrslu um málið.“
Aldrei sátt um núgildandi út-
hlutun aflaréttinda
Jóhann lét þess getið í umræðunni
að skv. núgildandi kerfi hafi útgerð-
armenn fengið að hagnast í skjóli sér-
réttinda. Það verði aldrei sátt meðal
þjóðarinnar um núgildandi úthlutun
veiðiréttinda. Það stangist á við rétt-
lætiskennd landsmanna að helsta
auðlind hennar skuli þannig afhent
fáum sem ígildi eignar. Sagði hann að
þær vonir hefðu verið bundnar við
niðurstöðu auðlindanefndar að tillög-
ur hennar gætu skapað grundvöll
sátta um nýtingu auðlinda í þjóðar-
eign. Síðan vék hann að niðurstöðum
sk. endurskoðunarnefndar sem klofn-
að hafi í afstöðu sinni:
„Góð samstaða virtist á tímabili í
nefndinni um að breyta ætti veiðirétt-
inum í aflahlutdeildarsamninga. Til
þess þarf innköllun veiðiheimilda og
nýja úthlutun. Þeir sem skipa meiri-
hlutann nú hlupu frá þeirri umræðu
þegar þeim varð ljóst að Samfylking-
in mundi aldrei samþykkja að þessum
samningum yrði úthlutað eingöngu til
þeirra sem eru nú handhafar kvót-
ans,“ sagði hann og bætti því við að
fulltrúi Samfylkingarinnar hefði gert
þá kröfu að þeir sem vildu stunda út-
gerð fengju jafnan rétt til að keppa
um þær veiðiheimildir sem breytt
yrði í aflahlutdeildarsamninga.
„Helstu rök andstæðinga þeirrar
leiðar voru þau að útgerðir mundu
ekki þola innköllun veiðiheimilda
vegna þess að þær yrðu að kaupa
sambærilegar heimildir á markaðn-
um og þær misstu við innköllunina.
Margar þessara útgerða hefðu goldið
þessar veiðiheimildir fullu verði. Slík
aðferð væri skattur á útgerðina. Þeg-
ar ljóst var að ekki næðist áfangi til
sátta á þessum grundvelli í nefndinni
lagði fulltrúi Samfylkingarinnar fram
tillögu um að á næstu sex árum yrðu
5% aflahlutdeilda inn kölluð hvert ár,
breytt í aflahlutdeildarsamninga og
sett á markað þar sem allir útgerð-
armenn hefðu jafnræði til að nálgast
heimildirnar en handhafar kvótans
fengju andvirði samninganna þegar
þeir yrðu seldir í fyrsta sinn. Með
þessari leið væri komið mjög til móts
við þá sem nú eru í útgerð en samt
sem áður næðist verulegur áfangi til
lausnar á þessu stóra deilumáli. Með
þessari tillögu var látið reyna á raun-
verulegan vilja til sátta. Meirihlutinn
felldi þessa tillögu og féllst ekki á að
halda áfram umræðum á þeim grund-
velli sem þarna var lagður til. Sleit
hann öllum viðræðum, lagði hug-
myndir um aflahlutdeildarsamninga á
hilluna og lagði fram tillögur sínar um
þá leið sem Landssambands íslenskra
útvegsmanna féllst á þegar auðlinda-
nefnd skilaði af sér. Ekki fór þó meiri-
hlutinn að tillögum auðlindanefndar
um aukinn aðgang að veiðiheimildum
eða uppboð á heimildum vegna kostn-
aðargjalda.“
Samþykkt landsfundar Sjálf-
stæðisflokks skref í rétta átt
Fjölmargir þingmenn tóku þátt í
umræðunni og sýndist sitt hverjum.
Við umræðuna í gær fór þó mest fyrir
þingmönnum Samfylkingarinnar sem
lögðu áherslu á efni frumvarpsins og
lögðu í orðum sínum út af landsfundi
Sjálfstæðisflokksins um liðna helgi
þar sem samþykkt var ályktun eftir
miklar umræður þess efnis að útgerð-
in greiði hóflegt veiðigjald.
Árni Steinar Jóhannsson (Vg)
sagði ljóst að íslenskri útgerð væri
kallað eftir breytingum. Sagði hann
að öllum mætti vera ljóst að ekki yrði
sátt um þá línu sem naumur meiri-
hluti endurskoðunarnefndarinnar
hafi sett fram að viðhalda að mestu
leyti óbreyttu kerfi.
„Ég er viss um að menn vilja reyna
allt hvað þeir geta til þess að koma að
málinu á einhvern hátt til þess að
finna lendingu,“ sagði hann.
Karl V. Matthíasson (S) hvatti í
sínu máli til þess að valin yrði sú leið
til sátta sem allur þingflokkur legði til
með frumvarpinu, fyrningarleiðina.
„Sjálfstæðisflokkurinn er tvístruð
hjörð hvað þetta varðar,“ sagði Karl.
Flokksbróðir hans Gísli S. Einars-
son fagnaði þó því skrefi til sátta sem
fælist í ákvörðun sjálfstæðismanna
um hóflegt veiðigjald. Sagði hann það
skref í rétta átt og fyllilega í samræmi
við sjónarmið jafnaðarmanna og bar-
áttu þeirra á undanförnum árum.
Ráðherra segir Samfylkingu
alls ekki hafa leitað sátta
Árni M. Mathiesen (D) sjávarút-
vegsráðherra gagnrýndi hins vegar
þingmenn Samfylkingar og einkum
þó flutningsmann frumvarpsins, Jó-
hann Ársælsson, fyrir að hafa alls
ekki leitað sátta í vinnu sinni í endur-
skoðunarnefndinni. Sagði hann að
þess í stað hafi Jóhann unnið eftir
þeirri flokkslínu sem fælist í því frum-
varpi sem nú væri til umræðu.
„Á landsfundi Sjálfstæðisflokksins
árið 1999 vék flokkurinn frá fyrri
samþykktum sínum um að leggja
ekki á veiðileyfagjald í þá átt að veiði-
leyfagjald kæmi til greina og hann
vildi vinna að sátt í því efni. Sáttin í
sjálfri sér væri mikilvæg vegna stöð-
ugleika greinarinnar,“ sagði Árni og
rakti svo störf þeirra tveggja nefnda
sem unnið hefðu að endurskoðun
stjórnar fiskveiða upp frá því. Sagði
hann að út úr þeirri vinnu kæmi nið-
urstaða meirihluta endurskoðunar-
nefndar. Þá niðurstöðu hefðu fulltrú-
ar á landsfundi verið hvattir til að
samþykkja og ganga með því til sátta
um svo mikilvæg málefni.
„Það er hins vegar greinilegt að
hinir, sem vilja bara einhverjar sér-
stakar leiðir í útfærslunni, að þeim
nægir ekki að viðurkennt sé grund-
vallaratriðið, heldur vilja þeir láta kné
fylgja kviði og að nákvæmlega verði
farið eftir þeirra leiðum. Það er ekki
nóg að það sé viðurkennt að allur al-
menningur eigi að hafa hlutdeild í
arðinum af auðlindinni, viðurkennt í
orði og verki, heldur á líka að fara
aðra leið sem rífur heimildirnar af
þeim sem ráða nú yfir þeim, af byggð-
unum og guð má vita hvert þær fara,“
sagði ráðherra.
Frumvarp í samræmi við
samþykktir flokkanna
Árni benti á að af hálfu Framsókn-
arflokksins stæðu yfir umræður um
þessi mál innan sérstakrar nefndar
og þegar niðurstaða hennar lægi fyr-
ir, yrði það hlutverk hans sem ráð-
herra að vinna úr þessum efnivið
frumvarp og fara með inn í ríkisstjórn
og þingflokka.
„Auðvitað eru miklar líkur til þess
að það frumvarp verði í samræmi við
samþykktir flokkanna. Gangi þær
samþykktir ekki saman, verða flokk-
arnir hins vegar auðvitað að leysa úr
því og fram til þessa hefur það ekki
vafist fyrir stjórnarflokkunum,“ sagði
hann.
Jóhann Ársælsson sagði af þessu
tilefni að flokkslína sjálfstæðismanna
hafi legið fyrir lengi og fyrir vinnu
auðlindanefndarinnar. „Ég spyr,
sneri þetta sáttatal aðeins að því að
sátt milli stjórnarflokkanna? Er ekki
komið á daginn, eftir allan þennan
feril að það náði aldrei lengra? Ég
segi að slík sátt verður ekki með þjóð-
inni,“ sagði Jóhann.
Árni M. Mathisen sagði tal þing-
mannsins alrangt. Sagði hann að
ýmsir aðilar hefðu leitað sátta og
reynt að nálgast sjónarmið þing-
mannsins. Hann hefði hins vegar
hafnað því sem í boði var, m.a. til-
lögun um innkölluðun ákveðinna afla-
heimilda með skilyrðum um for-
kaupsrétt.
Undir lok umræðunnar kom Hall-
dór Blöndal (D) fyrsti þingmaður
Norðurlands eystra í ræðustól og
flutti langa ræðu um íslenska fisk-
veiðistjórnarkerfið og ástæður þess
að kvótakerfinu var komið á á sínum
tíma. Vandaði hann flutningsmönnum
frumvarpsins um fyrningarleið ekki
kveðjurnar og gagnrýndi þá harðlega
fyrir að koma fram með slíkar hug-
myndir sem væri fjarri öllum veru-
leika íslensks sjávarútvegs.
Spannst verulega fjörleg umræða
út frá ræðu Halldórs, en þó bar sú
umræða þess merki að formælendur
stjórnarnandstöðu í umræðunni voru
flestir búnir með ræðutíma sinn og
áttu því í fullu fangi með að svara og
gera grein fyrir ótal spurningum sem
Halldór hafði beint til þeirra.
Frumvarp þingflokks Samfylkingarinnar um stjórn fiskveiða
Jafn réttur til að keppa
um aflaheimildir
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Löng umræða varð um frumvarp þingmanna Samfylkingarinnar um
breytingar á lögum um stjórn fiskveiða.
Hart var deilt um fyrirkomulag stjórnar fisk-
veiða á Alþingi í gær. Ályktun landsfundar
Sjálfstæðisflokksins um að taka upp hóflegt
veiðigjald setti mjög mark sitt á umræðuna.
SAMGÖNGURÁÐHERRA, Sturla
Böðvarsson (D), hefur lagt fram á Al-
þingi frumvarp til laga um leigubif-
reiðar. Tilgangur frumvarpsins er að
færa lög um leigubifreiðar að breytt-
um aðstæðum í þjóðfélaginu. Þetta á
ekki hvað síst við um auknar kröfur
sem gerðar verða til starfsstéttarinn-
ar og bifreiðastöðva um aukið öryggi.
Frumvarpið fjallar m.a. um skipt-
ingu takmarkaðra gæða, þ.e. leyfi til
aksturs leigubifreiða. Í athugasemd-
um með því kemur fram, að nauðsyn-
legt þyki að laga fyrirmæli og fram-
kvæmd reglna sem um þennan
málaflokk gildi, m.a. til þess að kom-
ast hjá misnotkun. Með uppsetningu
þess gagnagrunns sem fjallað er um í
frumvarpinu er komið á virku eftirliti
hlutlausrar stofnunar með fram-
kvæmd og notkun þessa kerfis. Þá
verður mögulegt að halda á sam-
ræmdan hátt utan um skipulag grein-
arinnar fyrir allt landið.
Verði frumvarpið að lögum færist
stjórnsýsla málaflokksins og öll um-
sýsla leigubifreiðamála frá sam-
gönguráðuneytinu til Vegagerðarinn-
ar. Bifreiðastöðvunum mun verða
heimilt að sjá um útgáfu undanþágna
sem áður voru hjá bifreiðastjórafélög-
unum. Gagnagrunnur Vegagerðar-
innar mun geyma upplýsingar um
nafn og kennitölu bifreiðastjóra,
heimilisfang, bifreiðastöð og kall-
númer, nýtingu atvinnuleyfis, heim-
ilað og tekið orlof, útgerðarheimildir
vegna veikinda o.fl.
Breytingar
á lögum
um leigu-
bifreiðar
ÁRMANN Höskuldsson, varaþing-
maður Framsóknarflokksins á Suður-
landi, hefur ásamt fleirum lagt fram á
Alþingi tillögu til þingsályktunar um
stofnun þjóðgarðs um Heklu og ná-
grenni. Í tillögunni felst að umhverf-
isráðherra verði falið að skipa nefnd
sem hafi það hlutverk að undirbúa
stofnun þjóðgarðs um Heklu og ná-
grenni. Meginmarkmið með þjóð-
garðinum verði að varðveita og kynna
jarðsögu Heklu.
Í greinargerð segir að Hekla sé eitt
þekktasta eldfjall Íslands sem og
heimsins alls. „Hekla er ekki einungis
fræg fyrir það að hafa um nokkrar
aldir verið talin einn megininngang-
urinn til hins neðra heldur er hún eitt
þeirra eldfjalla á Íslandi þar sem nær
allar tegundir eldgosa hafa orðið.“
Þar kemur einnig fram að sökum
mikillar og reglubundinnar virkni eld-
fjallsins er nánasta umhverfi þess
eins og opin kennslubók í þessum
fræðum þar sem má finna hraun á öll-
um stigum þessarar þróunar. Fræða-
gildi þjóðgarðsins sé ótvírætt og bjóði
upp á mikla möguleika fyrir fróðleiks-
fúsa.
Hekla og ná-
grenni verði
þjóðgarður
♦ ♦ ♦
ÞINGFUNDUR á Alþingi hefst kl.
13:30 í dag. Að lokinni atkvæða-
greiðslu hefjast fyrirspurnir til ráð-
herra um eftirfarandi mál:
1. Stækkun Evrópusambandsins.
2. Endurskoðun á EES-samningn-
um.
3. Fjölskyldustefna utanríkisþjón-
ustunnar.
4. Greiningar- og ráðgjafarstöð rík-
isins.
5. Réttarstaða erlendra kvenna.
6. Endurgreiðsla virðisaukaskatts.
7. Tillögur vegsvæðanefndar.
8. Meðlagsgreiðslur.
9. Stytting rjúpnaveiðitímans.
10. Nýtt byggðakort ESA á Suður-
nesjum.
11. Kostnaður við heilbrigðisþjónustu
á Evrópska efnahagssvæðinu.
12. Markaðssetning lyfjafyrirtækja.