Morgunblaðið - 17.10.2001, Page 25

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. OKTÓBER 2001 25
Einstök þægindi og eðlileg,
geislandi áferð

heimsækið
www.lancome.com
NÝTT Einstök þægindi fyrir þurra húð. Formúlan, sem inniheldur
apríkósuolíu og C vítamín, nærir húðina og tryggir henni ómæld
þægindi og fallega áferð.
Photoflex© samsetningin endurkastar ljósi svo
áferð húðarinnar er jöfn og eðlileg allan daginn.
ÁRANGUR: Í 8 klukkustundir hlýtur húðin stöðuga
rakagjöf og langvarandi næringu.
Teygjanleiki húðarinnar bætist, litarhátturinn
er geislandi og fullkomlega náttúrulegur.
Fullkomið svar fyrir þurra húð og húð sem
hefur tilhneigingu til að þorna.
ÞORNAR HÚÐIN ÞEGAR KÓLNAR Í VEÐRI? LOKSINS
FÁANLEGUR Á NÝ, FARÐI FYRIR ÞURRA HÚÐ FRÁ
Ráðgjafi frá verður í Lyf og heilsu:
í dag, miðvikudag Austurstræti.
Á morgun, fimmtudag í Mjódd og Melhaga.
Jöfnunarsjóður
sveitarfélaga er mjög
mikilvægur fyrir
sveitarfélögin í land-
inu og fyrir þróun
sveitarstjórnarstigs-
ins. Framlög sjóðsins
eru stór hluti tekju-
stofna margra sveit-
arfélaga, sérstaklega
ef litið er til minni
sveitarfélaga á lands-
byggðinni. Framlögin
byggjast á forsendum
tekjujöfnunar sem
tekur m.a. mið af út-
gjöldum og þjónustu-
stigi þeirra, einnig
eru framlögin til að standa undir
kostnaði vegna verkefna sem
sveitarfélögin hafa tekið við af rík-
inu og vegna stjórnvaldsaðgerða.
Einnig hefur sjóðurinn veitt sér-
stök stofnframlög vegna tiltekinna
framkvæmda sveitarfélaga. Þá
fjármagnar sjóðurinn að hluta til
starfsemi Sambands ísl. sveitarfé-
laga, landshlutasamtaka þeirra,
lánasjóð og innheimtustofnun.
Endurskoðun laga
og reglna Jöfnunarsjóðs
Nú er að störfum nefnd á vegum
félagsmálaráðherra sem hefur það
verkefni að endurskoða lög og
reglur um jöfnunarsjóðinn. Vegna
ýmissa breytinga á verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga, á starfsemi
sveitarfélaganna m.a. vegna sam-
einingar þeirra og á samsetningu
tekna sveitarfélaganna er nauð-
synlegt að endurmóta reglur
sjóðsins. Leitað hefur verið eftir
sjónarmiðum sveitarfélaganna og
Sambands ísl. sveitarfélaga til
málsins og í ljós kemur að þau eru
nokkuð mismunandi og fer það
fyrst og fremst eftir aðstæðum í
hverju sveitarfélagi. Sem örfá
dæmi um fjölmargar ábendingar
má nefna að almennt er sú skoðun
ríkjandi að reglur sjóðsins eigi
ekki að hamla gegn sameiningu
sveitarfélaga. Í þessu sambandi
má nefna að í nokkr-
um tilfellum hafa
reglur sjóðsins virkað
gegn sameiningu
sveitarfélaga vegna
þess að við samein-
ingu lækki framlög
sjóðsins frá því sem
var fyrir sameiningu.
Einnig kom fram að
tekjujöfnunarhlutverk
sjóðsins þurfi að vera
skýrara, en hann eigi
ekki að auka misræmi
á því sviði. Stærstu
sveitarfélögin telja að
umfang sjóðsins sé of
mikið, sveitarfélögin
eigi frekar að fá beina tekjustofna
til að standa undir verkefnum sín-
um. Minni sveitarfélögin telja að
alls ekki megi draga úr vægi sjóðs-
ins vegna þess hve mikilvægur
hann sé þeim.
Samanburður við jöfn-
unarsjóði annarra landa
Eðlilegt er að bera íslenska
jöfnunarsjóðinn saman við sam-
bærilega sjóði á Norðurlöndum og
í Skotlandi, þar sem byggðamynst-
ur er ekki ólíkt því sem hér er. Í
þeim samanburði kemur fram að
vægi framlaga jöfnunarsjóðs í
tekjustofnum sveitarfélaganna er
mun minna á Íslandi en í hinum
löndunum. Hlutfallslegt vægi hér á
landi er rúmlega 20%, en á Norð-
urlöndum er þetta hlutfall á bilinu
40% til 60% og í Skotlandi er hlut-
fall jöfnunarsjóðsins 80%. Á þess-
um samanburði sést hve hlutfall
framlaga til sveitarfélaga hér á
landi er miklu mun lægra en á
Norðurlöndum og í Skotlandi.
Færa má rök fyrir því, ef litið er
til fólksfjölda í sveitarfélögunum
hér á landi miðað við þessi lönd,
þá ættu íslensk sveitarfélög að
byggja mun hærra hlutfall sinna
tekjustofna á framlögum úr sam-
eiginlegum sjóði.
Þróun útgjalda Jöfnunarsjóðs
Útgjöld Jöfnunarsjóðs árið 2001
eru áætluð ríflega 9 milljarðar
króna og hafa þau vaxið úr 2,5
milljörðum árið 1991. Aukið um-
fang sjóðsins á síðustu árum bygg-
ist m.a. á því að sveitarfélögin hafa
tekið að sér umfangsmikil verkefni
frá ríkinu. Árið 1995 hóf sjóðurinn
að veita framlög vegna húsaleigu-
bóta. Árið 1996 tóku sveitarfélögin
við rekstri grunnskólanna og við
það jukust framlög sjóðsins mjög.
Frá árinu 1997 hefur sjóðurinn
veitt sveitarfélögum með yfir 2.000
íbúa stofnframlög til uppbygging-
ar grunnskólanna vegna einsetn-
ingar þeirra. Árið 2001 fékk sjóð-
urinn það verkefni að jafna
tekjutap sveitarfélaga vegna
breytinga á tekjustofnum þeirra,
þegar hætt var að miða álagning-
arstofn fasteignaskatta á lands-
byggðinni við markaðsverðmæti í
Reykjavík. Auk þeirra auknu um-
svifa sem þessu fylgja hefur vægi
tekjujöfnunar- og þjónustufram-
laga aukist á síðustu þremur ár-
um.
Jöfnunarsjóður
mikilvægur byggðasjóður
Þegar farið er yfir skiptingu
framlaga sjóðsins á sveitarfélög
árið 2000 kemur í ljós að framlög
til sveitarfélaga með færri en 300
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga
Magnús Stefánsson
Sveitarfélög
Jöfnunarsjóður sveit-
arfélaga gegnir mikil-
vægu hlutverki, segir
Magnús Stefánsson,
sem eins konar byggða-
sjóður, framlög sjóðsins
skipta miklu í tekjuöflun
sveitarfélaga.
Höfundur er alþingismaður, for-
maður nefndar um endurskoðun
laga og reglugerða um Jöfnunarsjóð
sveitarfélaga.
íbúa námu um kr. 89.196 á hvern
íbúa. Sveitarfélög með 300 til 1.000
íbúa fengu kr. 78.520 á íbúa, sveit-
arfélög með 1.000 til 4.000 íbúa
fengu kr. 52.065 á íbúa, sveitar-
félög með 4.000 til 10.000 íbúa
fengu kr. 22.428 á íbúa, sveitar-
félög með 10.000 til til 22.000 íbúa
fengu kr. 12.294 á íbúa og Reykja-
vík fékk framlag sem nam kr.
6.265 krónum á hvern íbúa. Í þess-
um samanburði endurspeglast
stærðarhagkvæmni sveitarfélaga.
Ef skoðað er hvernig framlögin
dreifast á núverandi kjördæmi
landsins kemur í ljós að framlög
sjóðsins á hvern íbúa í fámennustu
kjördæmunum eru mun hærri en
er í þeim fjölmennari. Samkvæmt
þessu er ljóst að Jöfnunarsjóður
sveitarfélaga gegnir mikilvægu
hlutverki sem eins konar byggða-
sjóður, framlög sjóðsins skipta
miklu í tekjuöflun sveitarfélaga í
dreifbýlum og fámennum kjör-
dæmum landsins.
Breytingar á reglum
Jöfnunarsjóðs
Nefndin sem nú vinnur að end-
urskoðun á lögum og reglum um
Jöfnunarsjóð stefnir að því að
skila tillögum sínum í byrjun vetr-
ar. Á þessu stigi er einungis unnt
að gera grein fyrir helstu mark-
miðum sem nefndin hefur sett sér
í verkefninu. Í fyrsta lagi er mik-
ilvægt að þær vinnureglur sem
gilda um úthlutanir úr sjóðnum
séu sem mest gegnsæjar og auð-
skiljanlegar. Aukin áhersla verði
lögð á almenn framlög og dregið
úr sérstökum framlögum til ein-
stakra verkefna. Að gera jöfnunina
og reglurnar þannig úr garði að
tryggt sé að raunveruleg þörf fyrir
jöfnun liggi að baki úthlutunum
framlaga. Lögð er áhersla á að
reglur um framlög virki ekki haml-
andi gegn sameiningu sveitarfé-
laga. Loks er ekki gert ráð fyrir
breytingum á svokölluðum bundn-
um framlögum, sem m.a. renna til
samtaka sveitarfélaga, landssam-
taka þeirra og Lánasjóðs sveitar-
félaga.
Eins og fyrr segir skipta fram-
lög Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga
mjög miklu máli fyrir sveitarfélög-
in í landinu. Það er ljóst að
minnstu breytingar sem gerðar
eru á forsendum jöfnunarframlaga
geta breytt miklu varðandi skipt-
ingu framlaganna á sveitarfélögin
og fer það m.a. eftir stærð þeirra.
Þess vegna er mikilvægt að vanda
vel til verka við endurskoðun laga
og reglna um sjóðinn þannig að
niðurstaðan vegi ekki að grund-
velli sveitarfélaga. Það er eitt af
megin markmiðum nefndarinnar
að gæta þess að niðurstaðan verði
viðunandi að því leyti.
EVRÓPULÖNDIN
tileinka októbermánuð
2001 vörnum gegn
vinnuslysum. Á Íslandi
er vikan 14.-20. októ-
ber 2001 helguð þessu
málefni. Í tengslum við
þetta hafa gögn
Heilsuverndar ehf. um
vinnuslys á árunum
1987-2001 verið skoð-
uð. Hlutfall fjarvistar-
daga vegna vinnuslysa
af heildarfjarvistar-
dögum skráðum hjá
Heilsuvernd ehf. eru
um 5% á hverju ári.
Fyrirtækið Heilsu-
vernd ehf. hefur séð
um að skrá veikindafjarvistir starfs-
manna fyrirtækja frá árinu 1987.
Skráningin nær til fjarveru frá
vinnustað allt frá hálfum degi og
lengur. Samhliða þessari skráningu
er veitt ráðgjöf varðandi heilsutengd
efni bæði til starfsmanna og stjórn-
enda. Í dag nær starfsemi fyrirtæk-
isins til um 7% vinnumarkaðarins.
Þegar litið er á skráð vinnuslys
hjá Heilsuvernd ehf. kemur í ljós að
um þriðjungur þeirra eru fallslys.
Fallslys virðast vera algengari með-
al kvenna en karla.
Þeir áverkar sem starfsfólk verð-
ur oftast fyrir við vinnu eru tognanir
og skurðsár. Skurðáverkar eru al-
gengastir meðal karlanna en togn-
unaráverkar meðal kvennanna.
Algengast er að starfsmenn slasi
sig á útlimum. Um 10% vinnuslys-
anna eiga sér stað á beinni leið til
eða frá vinnu og virðist það oftar
henda konur en karla.
Þegar litið er á vinnuslys m.t.t.
þjóðernis starfsmanna kemur í ljós
að vinnuslys eru hlutfallslega al-
gengari hjá þeim starfsmönnum
sem eru af erlendu bergi brotnir.
Skurðáverkar á efri útlimum eru al-
gengustu vinnuslysin hjá þessum
hópi og fallslys eru sjaldgæfari en
hjá starfsmönnum af íslenskum upp-
runa. Starfsmenn af íslenskum upp-
runa lenda oftar í vinnuslysi á leið
sinni til eða frá vinnu.
Ljóst er að óþægindi og kostn-
aður einstaklinga, fyrirtækja og
samfélagsins í heild vegna vinnu-
slysa er mikill. Áhersla á vinnuvernd
fer vaxandi og eru varnir gegn
vinnuslysum eitt af stærstu málum
vinnuverndar.
Væntanlega gera vinnuslys oftast
boð á undan sér. Í aðdraganda
vinnuslysa sem átt hafa sér stað má
oft greina atburðarás sem draga má
lærdóm af. Þann lærdóm má nota til
grundvallar fyrirbyggjandi starfs
með það að markmiði að fækka
vinnuslysum.
Stjórnendur þurfa því að huga að
aðstæðum og búnaði starfsmanna á
vinnustað með skipulögðum hætti.
Verkferli eiga að vera skilgreind á
þann hátt að óvissa sé sem minnst til
að minnka líkur á vinnuslysum og
brýna þarf fyrir starfsmönnum að
fylgja verklagsreglum.
Starfsmenn hafa skyldum að
gegna í forvarnarstarfi. Þeir þurfa
að tileinka sér verklagsreglur og
notkun öryggisbúnaðar og leitast við
að fara að öllum vinnureglum í
vinnuferlinu. Mikilvægt er að starfs-
mannahópurinn hafi það sem
ríkjandi viðhorf að fara að vinnu-
reglum og stuðla þannig að eigin ör-
yggi og annarra.
Aðalheiður
Sigurjónsdóttir
Forvarnir
Áhersla á vinnuvernd
fer vaxandi, segja
Aðalheiður Sigurjóns-
dóttir og Hanna
Ásgeirsdóttir, og eru
varnir gegn vinnuslys-
um eitt af stærstu mál-
um vinnuverndar.
Aðalheiður er cand.psyk. og Hanna
er sjúkraþjálfari. Þær starfa báðar
hjá Heilsuvernd ehf. (www.hv.is).
Gera vinnuslys boð
á undan sér?
Hanna
Ásgeirsdóttir
Nærir
og
mýkir
NÆRINGAROLÍA
BROSTE - HAUST 2001
Blómastofan Eiðistorgi, Seltj.
Huggulegt
heima....
er heitast
í dag