Morgunblaðið - 17.10.2001, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. OKTÓBER 2001 27
ÞÓTT Sádi-Arabar hafilengi verið álitnir mikil-vægir bandamenn Banda-ríkjamanna hafa þeir lítið
sem ekkert gert til að aðstoða
bandaríska rannsóknarmenn sem
leita að stuðningsmönnum og pen-
ingum bin Ladens og hryðjuverka-
samtaka hans, al-Qaeda, að sögn
bandarískra sérfræðinga og fyrr-
verandi starfsmanna leyniþjónust-
unnar CIA.
George W. Bush Bandaríkjafor-
seti varaði við því 20. september að
ekkert ríki gæti komist hjá því að
taka afstöðu til baráttunnar gegn
hryðjuverkastarfsemi, þau væru
annaðhvort vinir eða óvinir hryðju-
verkamannanna. Yfirvöld í mörgum
Evrópuríkjum hafa handtekið
meinta hryðjuverkamenn og fryst
eignir þeirra en ekkert bendir til
þess að Sádar hafi gripið til slíkra
aðgerða.
„Þetta er vandamál,“ sagði Ro-
bert Baer, fyrrverandi útsendari
CIA í Mið-Austurlöndum. „Sádi-
Arabar hafa ekki veitt okkur neina
aðstoð til þessa. Venjulegir lög-
reglumenn í Sádi-Arabíu hafa sam-
úð með bin Laden.“
Fær marga milljarða á
ári frá Sádi-Arabíu
Annar fyrrverandi CIA-maður,
Vincent M. Cannistraro, sem
stjórnaði aðgerðum leyniþjónust-
unnar gegn hryðjuverkamönnum,
sagði einnig að Bandaríkjamenn
hefðu fengið litla sem enga aðstoð
frá Sádum.
„Við fáum engan stuðning sem
stendur,“ sagði Cannistraro sem
starfaði áður í Sádi-Arabíu fyrir
CIA. „Al-Qaeda hefur fengið reglu-
leg fjárframlög frá fjölmörgum
kaupsýslumönnum í Sádi-Arabíu.“
Cannistraro starfaði hjá CIA í 27
ár til ársins 1990 og kveðst hafa
haldið sambandi við gamla sam-
starfsmenn sína í Sádi-Arabíu. Sam-
kvæmt upplýsingum þeirra fái al-
Qaeda andvirði margra milljarða
króna á ári frá stuðningsmönnum
samtakanna í Sádi-Arabíu. „Þetta
er bara lágmarkið,“ sagði Cannistr-
aro. „Starfsemi al-Qaeda er að
miklu leyti fjármögnuð með pening-
um frá kaupsýslumönnum í Sádi-
Arabíu.“
Talið er að sex af flug-
ræningjunum nítján,
sem flugu farþegaþotum
á World Trade Center
og höfuðstöðvar varnar-
málaráðuneytisins í
Washington 11. september, hafi
fengið vegabréfsáritanir í banda-
rísku ræðismannsskrifstofunni í
Jeddah í Sádi-Arabíu.
Góðgerðarsamtök senda
peninga til Afganistans
Sendiherra Sádi-Arabíu í Banda-
ríkjunum, Bandar prins, svaraði
ekki skilaboðum blaðamanna sem
vildu ræða málið við hann. Bandar
neitaði því nýlega að ættingjar kon-
ungsins í Sádi-Arabíu hefðu sent bin
Laden peninga. Hann bætti þó við
að margir Sádar greiddu íslömskum
góðgerðarsamtökum „trúarlega“
skatta og þeir peningar hefðu oft
verið sendir til Afganistans á síð-
ustu árum.
„Ég er ekki að segja að enginn
misnoti þann velvilja, sem þessi góð-
gerðarsamtök njóta, og noti pen-
ingana til að styðja slæman mál-
stað,“ sagði Bandar í sjónvarps-
viðtali í Bandaríkjunum. „Ég neita
því ekki. Ég er að segja að við höf-
um aldrei staðið frammi fyrir þeim
möguleika án þess að rannsaka
hann. Reynist þetta rétt þá stöðvum
við það. Við verðum að elta uppi alla
þá sem senda þessum illmennum
peninga.“
Konungsfjölskyldan
sögð klofin
Þetta er þó ekki afstaða allra í
konungsfjölskyldu Sádi-Arabíu.
„Konungsfjölskyldan er klofin og
það skýrir aðgerðaleysið,“ sagði
Paul Michael Wihbe, sérfræðingur í
málefnum Mið-Austurlanda og fyrr-
verandi ráðgjafi bandaríska varnar-
málaráðuneytisins. Hann skrifaði
skýrslu árið 1997 um konungsfjöl-
skylduna og valdabaráttu innan
hennar.
Wihbe sagði að boðskapur bin
Ladens fengi góðan hljómgrunn í
Sádi-Arabíu og margir landsmanna
hefðu mikla andúð á Bandaríkjun-
um. Konungsfjölskyldan gerði sér
grein fyrir þessu og vildi halda sér í
hæfilegri fjarlægð frá Bandaríkja-
stjórn til að afstýra uppreisn í Sádi-
Arabíu.
„Bin Laden nýtur, án
nokkurs vafa, gríðar-
mikils stuðnings meðal
klerka í Sádi-Arabíu,“
sagði Wihbe. „Stuðning-
urinn við hann er gríð-
armikill meðal miðstéttarmanna,
sérmenntaðra Sáda og í hernum.“
Konungsfjölskyldan hefur stutt
wahabita, afturhaldssaman íslamsk-
an trúflokk, í trúarefnum í von um
að þeir snúist ekki gegn konungn-
um. Þrír klerkar úr röðum wahabita
gáfu þó nýlega út yfirlýsingar þar
sem þeir fordæmdu tengsl konungs-
fjölskyldunnar við Bandaríkin.
„Slíkt hefur ekki gerst áður – klerk-
arnir skoruðu konungsfjölskylduna
á hólm,“ sagði Wihbe og bætti við að
fjölskyldan hefði síðan „haldið sig í
meiri fjarlægð frá Bandaríkjamönn-
um en nokkru sinni fyrr“.
Bush Bandaríkjaforseti virtist
gera sér grein fyrir þessu vanda-
máli konungsfjölskyldunnar á
blaðamannafundi í vikunni sem leið
þegar hann vakti máls á samskipt-
unum við Sádi-Araba. „Er ég
ánægður með aðgerðir Sádi-Araba?
Já, það er ég,“ sagði þá forsetinn.
Þegar Bandar var spurður hvort
hann óttaðist að samstarf við
Bandaríkin gæti dregið dilk á eftir
sér í Sádi-Arabíu, svaraði hann:
„Nei ... Ég þarf ekki að þóknast
fólki í Washington. En ég verð alltaf
að taka tillit til sádi-arabísku þjóð-
arinnar.“
Yfirmaður leyniþjón-
ustunnar rekinn
Cannistraro sagði að mikil óvissa
ríkti um framvinduna í Sádi-Arabíu.
Hann benti til að mynda á að yf-
irmaður hers landsins, Abdullah
krónprins, rak yfirmann sádi-arab-
ísku leyniþjónustunnar, Turki bin
Faisal, sem var í nánum tengslum
við leyniþjónustu Bandaríkjanna,
Bretlands og Frakklands. „Hann
var rekinn án skýringa í ágúst,“
sagði Cannistraro og bætti við að
eftirmaður Faisals hefði „alls enga
reynslu af leyniþjónustustörfum“.
Cannistraro sagði að á síðustu ár-
um hefðu útsendarar sádi-arabísku
leyniþjónustunnar njósnað um al-
Qaeda með því að villa á sér heim-
ildir og ganga í samtökin í Afganist-
an. „Upp komst um einn þeirra fyrir
fjórum árum og bin
Laden lét taka hann af
lífi. Tveimur öðrum
tókst að forða sér.“
Að sögn Cannistraros
hefur brottvikning Fais-
als valdið bandarísku
leyniþjónustunni „miklum skaða“.
Óttast óróa í Sádi-Arabíu
Samskipti Bandaríkjanna og
Sádi-Arabíu eru flókin og mjög
vandmeðfarin, bæði fyrir Bush og
Fahd konung, sem er áttræður og
komst til valda árið 1982.
Fahd og fjölskylda hans óttast
hryðjuverk og jafnvel byltingu.
Bush og stjórn hans óttast að órói í
Sádi-Arabíu verði til þess að Banda-
ríkjaher missi aðgang sinn að mik-
ilvægum herstöðvum. Um það bil
6.000 bandarískir hermenn eru í
Sádi-Arabíu.
Og svo er það olían. Um 60% olíu-
nnar, sem notuð er í Bandaríkjun-
um, er innflutt og 23% koma frá
Persaflóaríkjum og 14,7% frá Sádi-
Arabíu einni.
Síðustu þrjá áratugi hafa Sádar
verið traustustu vinir Bandaríkja-
manna meðal olíuframleiðendanna í
Mið-Austurlöndum. Þegar önnur ol-
íuútflutningsríki reyndu að stuðla
að hærra olíuverði beittu Sádar sér
fyrir jafnvægi á mörkuðunum og
juku stundum framleiðsluna.
Bandarísku hersveitirnar
valda gremju
Síðustu tíu árin hefur hins vegar
verið ágreiningur meðal almennings
í Sádi-Arabíu og jafnvel innan kon-
ungsfjölskyldunnar um samskiptin
við Bandaríkin.
Bandarísku hersveitirnar í Sádi-
Arabíu gegndu mikilvægu hlutverki
í Flóastríðinu fyrir tíu árum en þær
ollu mikilli gremju meðal margra
múslíma í landinu, einkum wahab-
ita. Bin Laden, sem kom úr einni
auðugustu fjölskyldu Sádi-Arabíu,
hóf reyndar baráttu sína gegn
Bandaríkjunum vegna hersveitanna
í heimalandi sínu. Hann fór í útlegð
snemma á síðasta áratug og var
sviptur ríkisborgararéttindum í
Sádi-Arabíu árið 1994.
„Helsta skammtímamarkmið
hans er að torvelda okkur með
einhverjum hætti að hafa hersveitir
í Mið-Austurlöndum, einkum í
Sádi-Arabíu,“ sagði
Dennis B. Ross, sem
hefur reynt að ná frið-
arsamkomulagi milli
Ísraela og Palestínu-
manna.
„Í augum bin Ladens
eru það hersveitir okkar í Sádi-Ar-
abíu sem gerðu hann að þeim skæða
manni sem við þurfum nú að kljást
við,“ sagði Ross. „Hann telur okkur
spilla íslam, vera nálægt helgum
stöðum múslíma, Mekka og Medina,
og er staðráðinn í að losa Sádi-Arab-
íu við hersveitir okkar vegna þess að
hann telur það einnig lykilinn að því
að losa landið við konungsfjölskyld-
una.“
Fylgst af varúð með
ósamvinnuþýðum Sádum
Bandarískir sérfræð-
ingar segja að stjórn-
völd í Sádi-Arabíu hafi
lítið sem ekkert sam-
starf við Bandaríkja-
menn í baráttunni við
hryðjuverkastarfsemi.
Ráðamenn í Wash-
ington varast þó að
gagnrýna aðgerðaleysi
Sádi-Araba, enda eru
samskipti ríkjanna
mjög flókin og
viðkvæm.
AP
Fahd Sádi-Arabíukonungur og Thomas Klestil, forseti Austurríkis, sem var í heimsókn í Sádi-Arabíu í gær.
Washington. Los Angeles Times.
Bin Laden
nýtur mikils
stuðnings í
Sádi-Arabíu
Konungs-
fjölskyldan ótt-
ast óróa og
byltingu
r sagðist
róandi lyf
í fyrra og
ógnvæn-
skoða bet-
afa neytt
gðust oft
öðrum, þá
áfengi á
aldsskóla-
% segjast
ra mikinn
ssar tölur
eða kyni.
nokkuð al-
æðinu og
rið aðeins
ssum nið-
s, og þær
forvarnir
gegn vímuefnum. Rannsóknin náði
til ungs fólks í öllum framhaldsskól-
um á Íslandi og var svarhlutfall tæp
72% þeirra sem áttu að mæta í skól-
ann á fyrirlagningartíma, eða um
8900 einstaklingar. Rannsóknin var
gerð fyrir tilstuðlan áfengis- og
vímuvarnaráðs, menntamálaráðu-
neytisins, dómsmálaráðuneytisins,
Rauða kross Íslands, íþrótta- og
tómstundaráðs Reykjavíkur og
rannsóknarnefndar umferðarslysa.
Rannsóknir og greining hafði um-
sjón með gerð könnunarinnar.
Þórólfur segir að til standi að
gera aðra könnun á vímuefnanotkun
meðal 16-18 ára unglinga sem eru
hættir í skóla.
Mikilvægt að ungt fólk taki
þátt í forvarnarstarfi
Davíð Á. Gunnarsson, ráðuneyt-
isstjóri í heilbrigðis- og trygginga-
ráðuneytinu, flutti ávarp á fundin-
um fyrir hönd Jóns Kristjánssonar
ráðherra sem var á ríkisstjórnar-
fundi. Hann sagði ráðuneytið fagna
samstarfi þeirra aðila sem standa að
könnuninni og sagði að miklar vonir
væru bundnar við að niðurstöðurnar
verði til þess að efla baráttu opin-
berra aðila, foreldra og ungmenn-
anna sjálfra gegn þeim vágesti sem
vímuefnin eru.
„Hvernig sem við förum að og
hversu margar nefndir og ráð sem
við skipum, held ég að það sé öllum
ljóst að orrustan við fíkniefnin verð-
ur aldrei til lykta leidd og aldrei
unnin nema við fáum unga fólkið í lið
með okkur,“ sagði Davíð. Einnig
sagði hann mikilvægt að heimilin og
skólarnir leggist á sveif með þeim
sem berjast gegn vímu- og fíkniefn-
um og tók Þórólfur í sama streng.
Davíð sagði jákvætt að nokkuð
góður árangur virðist hafa náðst í
baráttunni við áfengisneyslu og
reykingar. Þó sagði hann aukna
hassneyslu vera vandamál. „Það
sýnir að við verðum að spyrna við
fótunum og hefja sérstaka baráttu
gegn hassneyslu,“ sagði Davíð.
Hann sagði afar fáa virðast tengj-
ast notkun hinna harðari efna. „En
það þýðir ekki það að við getum gert
lítið úr þessum fáu því flestum sem
þar eiga í hlut, fylgja mikil og alvar-
leg tilvik sem þýða niðurbrotnar og
eyðilagðar fjölskyldur með öllum
þeim hörmungum sem því fylgja.
Samfélagsleg skylda okkar er að
reyna að hjálpa þessum
einstaklingum til sjálfs-
hjálpar,“ sagði Davíð.
Hann sagði mikilvægt að
kortleggja þannig veru-
leika ungs fólks, þar sem
fullorðnir geri sér ekki
alltaf grein fyrir þeim heimi sem
börnin þeirra eða barnabörn lifa í.
Þórólfur sagði íslenska unglinga
vera til fyrirmyndar. „Ég trúi því að
á næstu árum munum við fá þá bet-
ur til samstarfs við okkur. Höfum
við gæfu til að styrkja þau til að taka
á málum eins og þau vilja held ég í
ljósi þessarar könnunnar og stöð-
unnar í dag, að ég sé hóflega bjart-
sýnn á framhaldið,“ sagði Þórólfur.
mhaldsskólanema
  !" ###

"
  
#
#
#
$#
%#
&#
'#
(#
)#
#
##
  ! -
!+ ..$#"
'  (  )   
,

###
 #
&&
'$ '(
(
() )# )
)'
áfeng-
kingum
fram-
92, á
ngum.
undi
i lyf.
laðið/Golli
gginga-
ei unnin
Tíundi hver
unglingur hef-
ur tekið inn
svefntöflur