Morgunblaðið - 17.10.2001, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 MIÐVIKUDAGUR 17. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FJÖLMIÐLAR hafa
nýlega greint frá því að
forsvarsmenn KSÍ og
gestir þeirra hafi gist á
Hotel D’Angleterre í
Kaupmannahöfn í
tengslum við landsleik
Íslendinga og Dana í
knattspyrnu síðastlið-
inn laugardag.
Í Fréttablaðinu 12.
október sl. reynir for-
maður KSÍ að réttlæta
þetta ráðslag með eft-
irfarandi orðum:
„Styrktaraðilar okkar
eru að skila milljónum í
rekstur sambandsins
og með þessum hætti
viljum við styrkja tengslin við þá og
veita þeim nýja sýn á hvernig knatt-
spyrnusambönd starfa.“ Það er skilj-
anlegt að KSÍ kunni að telja það
æskilegt að bjóða einhverjum
fulltrúum styrktaraðila sinna á
landsleik erlendis, en þarf að gera
það með svona fínum hætti?
KSÍ eru samtök innan íþrótta-
hreyfingarinnar, sem þiggur veru-
lega styrki frá opinberum aðilum,
fyrirtækjum og einstaklingum, og
þessir aðilar hljóta að gera þá kröfu
að fyllsta aðhalds og útsjónarsemi sé
gætt varðandi öll rekstrarútgjöld
hreyfingarinnar.
Allir sem ferðast til Kaupmanna-
hafnar vita að kostnaður við gistingu
þar er tiltölulega hár og Hótel
D’Angleterre er óumdeilanlega eitt
fínasta og dýrasta hótel borgarinnar.
Ef forystu KSÍ hefur tekist að gera
svo hagstæða samn-
inga við Hotel D’Angle-
terre og Flugleiðir um
greiðslu gistingar og
farmiða á saga class að
það réttlæti þennan
ferða- og gistimáta í
samanburði við aðra
valkosti er ekkert við
þessu að segja. Ef
menn eru hins vegar að
tapa sér í einhverjum
flottræfilshætti á
kostnað KSÍ lítur málið
öðruvísi út. Ég skora
því á forystu KSÍ að
birta upplýsingar um
það opinberlega hvað
hver gistinótt kostaði á Hotel
D’Angleterre og hvað hver flugmiði
umræddra aðila kostaði.
Viltu gista á
D’Angleterre?
Jón Þorsteinn
Gunnarsson
Höfundur er rekstrarhagfræðingur
og starfar sem framkvæmdastjóri.
Ferðakostnaður
Ég skora því á forystu
KSÍ, segir Jón Þor-
steinn Gunnarsson, að
birta upplýsingar um
það opinberlega hvað
hver gistinótt kostaði á
Hotel D’Angleterre.
EFTIR því sem
villtum laxi fækkar í
ám sem falla í Atl-
antshaf hafa sjómenn
og stangaveiðimenn á
þeim slóðum aðhyllst
verndarsjónarmið og
stefnu NASF (Vernd-
arsjóðs villtra laxa-
stofna), m.a. veiða-&-
sleppa-aðferðina.
Ekki vegna þess að
veiða-&-sleppa sé tak-
mark í sjálfu sér,
heldur er það einfald-
lega skynsamleg að-
gerð í ljósi verndar-
sjónarmiða. Með því
leggjumst við á eitt
með náttúrunni án þess að skerða
tekjur bænda og ferðaþjónustu og
drögum ekki úr ánægju við veiðar
og útivist.
Árið 1999–2000 var veiða-&-
sleppa Barometer-listinn, sem
hlutfall af stangarveiddum laxi,
sem hér segir: Bandaríkin (1999)
100%
Rússland 74%
Kanada 53%
England & Wales 42%
Skotland 34%
Ísland 10%
Árið 2001 er áætlað að veiða-&-
sleppa skili um 3.600 löxum í ís-
lenskum ám þar sem villtur lax
ræður ríkjum. Það gerir u.þ.b.
15% af heildarveiðinni í laxveiðiám
landsins sem eru mjög eftirsóttar
af innlendum sem erlendum
stangaveiðimönnum.
Gæði laxveiðiáa eru gjarnan
metin annars vegar eftir fjölda
laxa sem veiddir eru á flugu í
fögru umhverfi á tilteknum tíma
og hins vegar hlutfalli laxa sem
stangaveiðimenn sleppa. Í þessu
dæmi vegur umhverfið þungt.
Laxá í Aðaldal er til dæmis metin í
hæsta flokk fyrir fagra veiðistaði
og sinn stóra lax. Borgarfjarðar-
árnar gefa þó gjarnan fleiri laxa á
dagstöng.
Stangaveiðimenn
vilja borga ríkulega
fyrir fyrrgreinda sam-
setningu. Lax sem
veiddist og var merkt-
ur 4. ágúst fyrir neð-
an Æðarfossa í Aðal-
dal veiddist aftur í
Heiðarenda 8 dögum
síðar og hafði á þeim
tíma ekki látið sig
muna um að stikla
fossana!
Hver eru svo verð-
mætin sem þessir lax-
ar skila? Valdimar
Ármann rannsakaði
þetta í tengslum við
lokaritgerð sína frá
viðskipta- og hagfræðideild Há-
skóla Íslands. Með framreikningi á
fyrirliggjandi gögnum má leiða
gild rök að því að hver stangveidd-
ur lax skili um 100.000. krónum í
þjóðarbúið.
Af þeirri upphæð fær ríkið u.þ.b.
10.000 krónur í formi tekjuskatts,
og 5.000–10.000 krónur í hvert
sinn sem lax sem sleppt hefur ver-
ið veiðist aftur.
Ýmsar fleiri aðferðir eru not-
aðar til að mæla umhverfisverð-
mæti slepptra laxa. Ekki er það
síður mikilvægt að hver lax sem
sleppt hefur verið er hrein viðbót
við hrygningarstofn árinnar miðað
við það sem ella hefði orðið.
Pétur Pétursson, leigutaki
Vatnsdalsár, segir að mælingar í
Vatnsdalsá sýni gífurlega fjölgun
laxaseiða í ánni í samanburði við
nágrannaárnar. Að sleppa 3.600
löxum jafngildir því að verið sé að
stækka náttúrulega hrygningar-
stofna á Íslandi um 10–30%. Þeir
3.600 laxar sem sleppt hefur verið
í ár eru fleiri en heildarveiði sum-
arsins í húnvetnsku ánum Mið-
fjarðará, Laxá í Ásum, Blöndu,
Víðidalsá og Svartá. Því miður er
ekki til vísindaleg mælieining á
gæði seiða en náttúran velur þau
hæfustu.
Ekki verður um það deilt að
verðmæti Elliðaánna hefur minnk-
að undanfarna áratugi. Umfangs-
miklar rannsóknir hafa ekki leitt
til neinna aðgerða og í seinustu
kynningarskýrslu borgaryfirvalda
lögðu sérfræðingar fram nýjar
rannsóknaráætlanir í stað hug-
mynda um nauðsynlegar úrbætur.
Árleg veiði í Elliðaánum heldur
áfram að daprast. Árleg veiði var
um 1.256 laxar (meðalveiði 1974–
2000). Ætla má að veiði á villtum
laxi í ánum sé ekki orðin nema um
250 laxar. Því jafnast heildarfjöldi
slepptra laxa á þessu ári á við lax-
veiðiverðmæti fjórtán Elliðaáa.
Vistvæn verðmæti laxveiði-
hlunninda má enn fremur skoða út
frá verðgildi nokkurra jarða sem
nýlega hafa verið seldar á almenn-
um fasteignamarkaði.
Magnús Leópoldsson hjá Fast-
eignamiðstöðinni er einn helsti
sérfræðingur á Íslandi í sölu fast-
eigna og jarðahlunninda á lands-
byggðinni. Samkvæmt upplýsing-
um hans eru nýleg söluverðmæti
laxveiðihlunninda um 1.000.000 kr.
á hvern lax. Jörð sem gefur af sér
20 laxa árlega selst að öðru jöfnu á
um 20 milljónir króna. Söluverð-
mæti á mjólkurkvóta og kú, sem
mjólkar árlega um 4.500 lítra, er
um þessar mundir tæplega ein
milljón króna eða líkt og hlunnindi
af einum villtum laxi.
Fjórtán Elliðaár –
græn verðmæti
Orri
Vigfússon
Laxveiði
Heildarfjöldi slepptra
laxa á þessu ári, segir
Orri Vigfússon, jafnast
á við laxveiðiverðmæti
fjórtán Elliðaáa.
Höfundur er formaður NASF,
Verndarsjóðs villtra laxastofna.
Á SÍÐUSTU vikum
hefur öll athygli
heimsins beinst að
þeim válegu tíðindum
sem urðu vestur í
Bandaríkjunum nú ný-
verið. Vonandi er, að
áhrifin verði ekki lang-
varandi og flest kom-
ist sem fyrst í fyrra
horf.
Margir hafa lýst
áhyggjum sínum yfir
því, að mikil breyting
eigi eftir að verða á
ferðaþjónustu vegna
þessara atburða.
Spurning er hvernig
þetta horfir við Íslandi og Íslend-
ingum.
Síðastliðin 10 sumur hef eg per-
sónulega safnað reynslu sem leið-
sögumaður af að umgangast erlent
ferðafólk. Það er uppnumið ekki að-
eins af fegurð og fjölbreytni í nátt-
úru landsins, heldur einnig hversu
íbúarnir eru friðsamir og vingjarn-
legir.
Þegar þessir ferðalangar heyra
að íslenska þjóðin hafi aldrei tekið
þátt í styrjaldarrekstri, ef undan
eru skilin smáátök við Breta vegna
landhelginnar, og að aldrei hafi ver-
ið stofnaður her og þar með engin
herskylda, átta margir sig á, að ey-
lendi þetta byggir nokkuð óvenju-
leg þjóð. Og þegar þeir heyra enn
fremur, að Íslendingum hafi nægt
að velta sér upp úr blóðugum bar-
dagalýsingum í fornum sögum frá
miðöldum, þar sem víða er ekki að-
eins lýst af mikilli nákvæmni, held-
ur einnig stundum jafnvel af miklu
háði eins og þegar Kári heggur
hausinn af Kol Þorsteinssyni
brennumanni og hausinn heldur
áfram að telja silfrið eftir að hafa
orðið viðskila við búkinn, brosa
gestirnir í kampinn. Af andlitum
sumra má greina viðbjóð á athöfn-
inni sem lýst er í sögunum. Og nú
er fljótlegt að útskýra hvers vegna
Íslendingar séu yfirleitt fráhverfir
vopnaburði og vilji rækta með sér
friðsamleg samskipti við aðrar þjóð-
ir.
Spurning er hvort friðsemdin og
kyrrðin á Íslandi hafi jafnvel ekki
orðið enn verðmætari eftir sept-
embermorguninn skelfilega í
Bandaríkjunum. Glæpir eru fremur
fátíðir hér á landi sem betur fer og
eru fyrst og fremst bundnir við höf-
uðborgarsvæðið í tengslum við eit-
urlyf og allar skelfingar sem þeim
tilheyra.
Nú skulum við aðeins líta yfir
þróun ferðamála sl. hálfa öld.
Fyrir 50 árum komu 4.000 ferða-
menn til Íslands. Og fyrir 10 árum
voru þeir 200.000 og í fyrra heim-
sóttu okkur 300.000 sem var metár
að þessu leyti. Og ekkert virðist
stöðva áhuga ferðamanna á að
koma til Íslands svo framarlega
sem stjórnvöld fara ekki út í at-
hafnir sem eru til þess fallnar að
fæla ferðafólk frá
landinu, t.d. með því
að leggja steina í götu
ferðaþjónustu.
Ferðaþjónusta er nú
í 2. sæti starfsgreina,
næst á eftir fiski, sem
færa mestar tekjur í
íslenska þjóðarbúið.
Spurning er hvenær 1.
sætinu verður náð.
Á Austurlandi eru
mjög góð skilyrði til að
byggja upp mikilvæga
miðstöð ferðaþjónustu
á Íslandi, einkum
gagnvart Evrópu-
markaðinum. Svo aug-
ljóst sem það er, þá eru Austfirðir
nær meginlandi Evrópu sem og
Bretlandseyjum en nokkur annar
landshluti. Munurinn er um 1⁄2 til 3⁄4
tímar í styttra flugi en til Keflavík-
urflugvallar og ætti Austurlands-
fjórðungur því að vera betur í stakk
búinn og hafa betri skilyrði til að
þróa og þroska ferðaþjónustu en
aðrir landsfjórðungar.
Mörg hótel og góðir gististaðir
með frábærri þjónustu hafa verið
byggðir og opnaðir á síðustu árum
á Austurlandi, og boðið ferðafólki
gistingu, mat og þægindi á ferðum
þess um landið. Eftir 1990 hefur
orðið gríðarleg breyting en fram
undir aldamótin hafa Austfirðir því
miður verið útúr ferðaleiðum
flestra. Með bættum samgöngum
hefur orðið mikil breyting á sem
enn mætti breyta með skipulagn-
ingu ferðaþjónustu með Egilsstaði
sem þjónustumiðstöð.
Unnt væri að markaðsetja Ísland
þannig, að ekki væri um þessar
hefðbundnu hraðhringferðir um
landið að ræða. Fara má þennan
hring í tveim eða fleiri áföngum.
Skipuleggja má ferðir sem ein-
göngu ná til Austurlands og
kannski út í jaðrana sitt hvorum
megin.
Hvers vegna hefur ekki verið
lögð meiri áhersla á uppbyggingu
ferðaþjónustu á Austurlandi en
raun ber vitni? Skortur á vilja og
góðum hugmyndum? Skortur á
fjármunum? Hafa sveitarstjórnir
eystra lagt e–ð til þessara mála?
Hvernig hefur Ferðamálaráð tekið
á þessu? Hvernig kemur það að
þessu mikilvæga málefni?
Já, Ferðamálaráð Íslands. Ef það
hefði fengið áþekka fjárhæð til ráð-
stöfunar og Landsvirkjun á liðnum
áratugum, þá væri hlutur ferða-
þjónustu hérlendis áreiðanlega
miklu stærri en hann er nú.
Kannski stæði ferðaþjónusta jafn-
fætis sjávarútveginum eða væri
jafnvel orðin þýðingarmeiri ef notið
hefði meiri skilnings og velvildar
stjórnvalda á þessum mikilvæga at-
vinnuvegi. Því miður verður að
segja sem er, að það er eins og
ráðamenn í stjórnarráði Íslands
miði allt við að landsmenn séu ým-
ist að veiða eða framleiða e–ð en
ekki að selja eftirsótta þjónustu.
Mjög mikil þörf væri á að fá bæði
hagfræðilega og félagslega úttekt á
þessum málum sem einnig væri
fróðlegt að skoða í sögulegu sam-
hengi. Spyrja mætti áleitinna
spurninga á borð við þessar:
Hverju skilar hver milljarður í
fjárfestingu annars vegar í ferða-
þjónustu og hins vegar stóriðju í
þjóðarbúið?
Hversu mörg störf verða til í
hvorri þessara greina með sömu
fjárfestingu? Stórt er spurt, en von-
andi er einhver sem telur unnt að
svara þessum áleitnu og mikilvægu
spurningum.
Ferðaþjónusta í
nánustu framtíð
Guðjón Jensson
Höfundur er bókasafnsfræðingur
og leiðsögumaður.
Ferðaþjónusta
Spurning er hvort frið-
semdin og kyrrðin á Ís-
landi, segir Guðjón
Jensson, hafi jafnvel
ekki orðið enn verðmæt-
ari eftir september-
morguninn skelfilega í
Bandaríkjunum.
Gjafavara – matar- og kaffistell .
All ir verðflokkar.
- Gæðavara
Heimsfrægir hönnuðir
m.a. Gianni Versace.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.
4 stk. í pakka verð kr. 2.300.
Kanna í stíl kr. 2.995.
5 mismunandi gerðir.
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
DARTINGTON GLÖS