Morgunblaðið - 21.10.2001, Page 11

álsa þjóð
AP
Bandaríski fáninn er orðinn að mikilvægu tákni og þykir flestum Bandaríkja-
mönnum sjálfsagt að bera fánann við núverandi aðstæður og líta á það sem
stuðning við landið. Nokkrir nemendur í Nevada Avenue-grunnskólanum í San
Fernando Valley sverja hér Bandaríkjunum hollustueið.
AP
Ótti bandarísks almennings við miltisbrandssmit hefur farið stigvaxandi und-
anfarið og hafa slökkvilið, lögregla og eiturefnasveitir varla við að sinna útköll-
um vegna tilkynninga. Starfsmaður Bandarísku alríkislögreglunnar, FBI, að-
stoðar hér slökkviliðsmann við hreinsun húsnæðis American Media Inc. í Boca
Raton, Flórída.
ingu. Þrátt fyrir það segist fólk af ar-
abískum uppruna upplifa mikið bak-
slag varðandi stöðu sína hér og óttast
að það kunni að versna. Konur sem
að jafnaði ganga með slæður trúar
sinnar vegna hafa sumar kosið að
hætta því í bili, aðrar halda sig alfarið
innandyra, þó að flestar haldi sínu
striki og taki því aðkasti sem þær
kunna að verða fyrir.
Það komst í fréttir hér að á skrif-
stofu nokkurri í San Fransisco hefði
maður sagt í votta viðurvist við sam-
starfskonu sína, ættaða frá Mið-
Austurlöndum, að það væri henni og
hennar fólki að kenna hvernig málum
væri komið. Yfirmaður hans gaf hon-
um tveggja sólarhringa frest til að
biðja konuna afsökunar, en verða að
öðrum kosti rekinn. Svo fór að hann
gat ekki hugsað sér að segja fyrir-
gefðu og var látinn fara.
Friðarsinnum berast morðhótanir
Hér í Berkeley, sem er með rót-
tækari stöðum í Bandaríkjunum, er
mikil andstaða gegn hernaðaraðgerð-
unum í Afganistan. Borgarstjórn
samþykkti í vikunni ályktun þar sem
skorað er á stjórnvöld að stöðva
hernaðaraðgerðirnar eins fljótt og
hægt er. Ályktunin hefur vakið hörð
viðbrögð og borgarfulltrúum hefur
borist gríðarlegur fjöldi bréfa hvað-
anæva af landinu þar sem andstöðu
við ályktunina er lýst, þeir kallaðir
föðurlandssvikarar, auk þess sem
þeim hafa borist hótanir af ýmsu tagi,
þar á meðal morðhótanir. Verslunar-
ráði bæjarins hefur einnig borist
fjöldi tilkynninga um að fólk hyggist
sniðganga viðskipti við fyrirtæki hér
vegna ályktunarinnar.
Borgarstjórnin hafði áður lýst yfir
stuðningi við þingfulltrúa sinn,
Barböru Lee, sem vakti mikla athygli
þegar hún ein greiddi atkvæði gegn
frumvarpi sem samþykkt var á
Bandaríkjaþingi hinn 18. september
og veitti Bush forseta ,,víðtækt vald“
til að berjast gegn hryðjuverkamönn-
um. Lee hefur sætt gríðarlegri and-
stöðu vegna ákvörðunar sinnar, auk
þess sem henni hefur borist fjöldi
morðhótana. Hér um slóðir nýtur hún
þó mikils stuðnings, einkum meðal
nemenda við háskólann hér í Berke-
ley sem staðið hafa í öflugri mót-
mælaherferð undanfarnar vikur sem
vakið hefur athygli um allt land.
Mótmælin hér komust fyrst í frétt-
ir á landsvísu þegar slökkviliðsmenn
bæjarins voru beðnir að taka niður
fána, sem þeir höfðu sett á alla
slökkviliðsbílana, daginn sem stærsta
mótmælasamkoman fór fram á há-
skólalóðinni. Þar söfnuðust saman á
þriðja þúsund manns til að mótmæla
hernaði Bandaríkjanna og óttuðust
yfirvöld að mótmælendur myndu rífa
fánana af slökkviliðsbílunum og að í
kjölfarið kæmi til átaka milli stúdenta
og slökkviliðsmanna.
Umræðuefnið alls staðar það sama
Það er óhætt að segja að dagleg til-
vera fólks um öll Bandaríkin sé gegn-
sýrð af afleiðingum atburða 11. sept-
ember. Alls staðar þar sem fólk
kemur saman hverfist umræðuefnið
um það sama. Eins yfirgnæfir það
dagskrár útvarps og sjónvarps sem
og síður dagblaða og tímarita. Nú
bíður það verkefni að horfa fram á
veginn, aðlagast breyttri tilveru og
leitast við að finna aftur það öryggi
og frelsi sem áður þótti sjálfsagt.
Mörgum þykir það þó erfitt, enda
eru hugsanir sem tengjast voðaverk-
unum og afleiðingum þeirra áleitnar.
Flestir reyna líklega sitt besta og
þeirra á meðal er vinsæll dálkahöf-
undur hér á San Fransisco-svæðinu
sem endaði vikulegan dálk sinn nú
fyrir helgi með því að hrósa sjálfum
sér fyrir að hafa ekki minnst orði á
11. september. Hét hann jafnframt
frekari framförum og sagðist í næstu
viku ætla að reyna að minnast ekki á
það að hann hafi ekki minnst á 11.
september; daginn sem allt breyttist.
yggisgæslu í flugi, þar sem aröbum
hefur í nokkrum tilfellum verið vísað
frá borði.
Hátt í þúsund árásir á fólk
af arabískum uppruna
Tengist þetta öðru alvarlegu álita-
efni sem hefur óhjákvæmilega dottið
inn í hringiðu umræðunnar hér, það
er að segja almennu umburðarlyndi
gagnvart samborgurum. Eftir árás-
irnar varð sýnileg reiði gegn fólki af
arabískum uppruna mikil og um land
allt hafa borist um þúsund tilkynn-
ingar um svokallaða hatursglæpi sem
fela meðal annars í sér skemmdar-
verk, hótanir, líkamsmeiðingar og í
nokkrum tilvikum manndráp.
Bæði stjórnvöld og fjölmiðlar hafa
tekið þetta ástand föstum tökum með
því að klifa á því að stríðið standi ekki
gegn múslímum, biðja fólk að sýna
meðborgurum sínum samúð og vel-
vild og síðast en ekki síst hafa fjöl-
miðlar eytt nokkru púðri í að fræða
almenning um íslamska trú og menn-
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 2001 11
BRETAR hafa löngum gumaðaf hinu „sérstaka sambandi“þeirra og Bandaríkjamanna.Raunar eru Bandaríkjamenn
almennt og yfirleitt sama sinnis þótt
að öllu jöfnu fari minna fyrir umræðu
um þessi tengsl þar vestra. Þetta
hugtak vísar enda til langrar sögu,
sameiginlegrar heimssýnar og verð-
mætamats svo ekki sé minnst á sam-
vinnu þjóðanna á árum síðari heims-
styrjaldarinnar.
Á þetta samband hefur hins vegar
reynt verulega með reglulegu milli-
bili. Í seinni tíð hefur þar mest borið á
óánægju Breta og raunar annarra
Evrópuþjóða sökum þess „tillitsleys-
is“, sem einkenna hefur þótt fram-
göngu Bandaríkjamanna frá því að
George W. Bush forseti hófst til
valda. Bandaríkjamenn hafa löngum
haft nokkrar áhyggjur af Evrópu-
samrunanum og þeirri tilhneigingu,
sem óneitanlega hefur einkennt fram-
göngu ákveðinna ríkja, að ýta Banda-
ríkjamönnum til hliðar þegar málefni
álfunnar eru til umræðu. Við þessa
upptalningu má síðan bæta deilum
vegna Kýótó-bókunarinnar svo-
nefndu og áformum Bandaríkja-
manna um að koma upp eldflauga-
varnarkerfi til að bregðast við aukinni
árásargetu svonefndra „útlagaríkja“.
En þrátt fyrir misklíð og hóflega al-
varlegan „pirring“ á hinum ýmsu
sviðum hefur kjarni hins „einstaka
sambands“ ekki látið undan. John
Major, síðasti forsætisráðherra
breska Íhaldsflokksins um fyrirsjá-
anlega framtíð, stóð þétt við hlið
Bandaríkjamanna þegar blásið var til
herfararinnar miklu til að frelsa Kúv-
eit úr klóm Saddams Hússeins Íraks-
forseta. Eftirmaður hans, Tony Blair,
bilar nú hvergi í stuðningi sínum við
George W. Bush Bandaríkjaforseta.
Ólíkir menn
Náið samband þessara tveggja hef-
ur komið mörgum á óvart. Að vísu eru
hagsmunir beggja nokkuð augljósir í
þessu viðfangi en mennirnir eru
óneitanlega ólíkir mjög; Bush um
flest dæmigerður bandarískur íhalds-
maður og ekki sérlega orðheppinn;
Blair tungulipur ný-krati sem hefur á
sér ótvíræðan menntamannsblæ.
Ekki kom á óvart að „sambandið
einstaka“ styrktist mjög á þeim tíma,
sem þeir sátu saman á valdastóli Bill
Clinton forseti og Tony Blair. Sam-
skipti þeirra fóru framhjá sendiráð-
um og ráðuneytum utanríkismála.
Báðir eru þeir lögfræðingar og
kvæntir lögfræðimenntuðum og
metnaðarfullum konum. Þeir eru
svipaðar manngerðir og konurnar,
sem fylgja þeim eru það einnig. Og í
pólitíkinni áttu þeir einnig flest sam-
eiginlegt; báðir höfðu dregið vinstri-
sinnaðan flokk í átt að miðjunni; báðir
eru þeir „spunameistarar“ í algjörum
sérflokki. Vandfundnir eru þeir
stjórnmálamenn, sem endurspegla
betur nútímann.
En nú hefur Bush leyst Clinton af
hólmi og hefnt fyrir ófarir föður síns
gegn honum í kosningunum 1992.
Clinton er nú virðulegur eftirlauna-
þegi á besta aldri. Blair stendur enn
vaktina.
Hafi þreyta eða „pirringur“ verið
komin í hið „einstaka samband“ þjóð-
anna tveggja hurfu þær sálarhrær-
ingar út í veður og vind þegar fjölda-
morðin voru framin í New York og
Washington 11. september. Þótt vart
verði því haldið fram að sérstakur
andlegur skyldleiki sé með þeim
Bush og Blair höfðu þeir tveir raunar
náð ágætlega saman áður og vísir að
vináttu hafði skapast. Bush, sem sak-
aður hafði verið um margvíslegar ein-
hliða aðgerðir á alþjóðavettvangi í
nafni þröngra þjóðarhagsmuna
Bandaríkjamanna, þurfti á félaga að
halda erlendis bæði á diplómatíska
sviðinu sem og því hernaðarlega.
Blair greindi þarna tækifæri til að
auka veg Breta á alþjóðavettvangi á
nýjan leik. Flestir forsætisráðherrar
þessa gamla heimsveldis láta ekki slík
tækifæri framhjá sér fara.
Breytt heimssýn
Atburðirnir vestra og hernaðarað-
gerðirnar í Afganistan virðast hafa
breytt sýn beggja til veruleikans.
Ríkisstjórn George Bush hefur lagt
„Ameríka fyrst“-stefnuna til hliðar;
Bush og flestir undirsáta hans hafa
gert sér ljóst hversu margt mælir
með aukinni samvinnu við aðrar þjóð-
ir og beinum afskiptum af málefnum
Mið-Austurlanda í þeim tilgangi að
greiða fyrir friði þar. Ríkisstjórn
Blairs hefur ekki sömu áhyggjur og
áður af deilum Evrópumanna og
Bandaríkjanna t.d. sökum Kýótó-um-
hverfisbókunarinnar eða áformum
Bandaríkjamanna um að koma upp
eldflaugavarnarkerfi.
Náið og umfangsmikið samráð um
viðbrögð vegna hryðjuverkanna hófst
strax 11. september þegar allt banda-
ríska stjórnkerfið leitaðist við að
skilja umfang og eðli þeirrar árásar,
sem Bandaríkin höfðu orðið fyrir af
hálfu hryðjuverkamanna. Þetta sam-
starf náði síðan hápunkti í þeim sam-
AP
Drög lögð að traustri vináttu, sem nú reynir á: George W. Bush og Tony Blair
við upphaf fundarins í Camp David í febrúar.
Bandalag í
endurnýjun
lífdaga
Enn á ný reynir á hið „einstaka samband“ Breta og
Bandaríkjamanna. Ásgeir Sverrisson segir frá
samskiptum George W. Bush og Tonys Blairs nú
þegar hafin er herförin gegn hryðjuverkaógninni.