Morgunblaðið - 24.11.2001, Qupperneq 40

UMRÆÐAN
40 LAUGARDAGUR 24. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir honum úlfar þjóta
ilbleikir með strengdan kvið.
Gríðar stóðið gráa og fljóta
greitt má taka og hart til fóta,
ef að hafa á það við.
Þetta erindi er úr kvæðinu um
Arnljót Gellina og á sér rætur í
Ólafs sögu helga í Heimskringlu
Snorra. Arnljótur var útigangs-
maður og mikill kappi, veitti fátæk-
um liðsemd, en rændi ríka. En svo
kom, að hann gekk á hönd Ólafi
konungi digra Haraldssyni og féll
með honum í Stiklarstaðarorustu.
Kvæði Gríms Thomsens um
Arnljót hefur maklega verið lofað
og ekki síst myndvísi hans, svo að
lesandinn sér atburðina fyrir sér,
þá sem ort er um.
Í síðasta þætti kom fram að
Bárður Halldórsson hefði heyrt
dagskrárgerðarmann hjá ríkisút-
varpinu lesa skýrt og greinilega
?illbleikir fyrir ilbleikir. Nú ætla
ég að auka leti mína og láta Sigurð
Nordal minnast á kvæði um Arn-
ljót. Hann segir:
„Hómer hefur verið dáður fyrir
lýsingarorð, sem eru ekki betur
mynduð né valin en ilbleikir í
kvæðinu um Arnljót Gellina:
Eftir honum úlfar þjóta
ilbleikir með strengdan kvið...
Þetta eina orð, sem sá hyggur
valið af handahófi, er illa les, felur í
sér heila lýsingu á hraða og fóta-
burði varganna. Þeir teygja sig svo
á hlaupunum, að sér í bleikar ilj-
arnar, þegar þeir bregða upp aft-
urfótunum.
Þessar fáu athugasemdir um
form Gríms kynnu að geta hvatt
einhvern til að gefa því gaum, hve
margs er einmitt þar að njóta, sem
hefur ekki verið fullmetið, þótt
skammt sé farið út í yrkisefnin.“
Sá sem les þarna „illbleikir“ fyr-
ir ilbleikir hefur ekki lesið vel né
virt myndir kvæðisins vel fyrir sér.


Símbréf eða emil frá Haraldi
Blöndal:
„Nú fór í verra. Var á skák-
mótinu og hitti Jón Friðjónsson
prófessor og Gunnar Skarphéðins-
son, íslenzkukennara í Verzló.
Gunnar spurði mig: Hvernig er
þolmyndin af „Hann sló hana kinn-
hest“? Ég álpaðist til að segja: Hún
var slegin kinnhesti!!!!! en ætti lík-
lega að vera „Hún var slegin kinn-
hest“, en það er hræðilega ljótt.
Hugsanlega er svo, að þolmyndin
sé einfaldlega ekki til.
Set þetta svona fram til notkun-
ar í yðar praxís, svo að ég vitni í
Þorstein, borgarfógeta, Thoraren-
sen.“
Aðstoðarmaður umsjónarmanns
sendir Haraldi:
„Lögmaðurinn tók bókina
traustataki.
Hvernig er þolmyndin?
Bókin var tekin traustataki (af
lögmanninum).
?Bókin var tekin traustatak
o.s.frv. Gengur ekki.
„Set þetta svona fram til notk-
unar í yðar praxís.“
Augljóst er að þriðja setningin
er tvíræð.“


Meira um þolmynd:
Umsjónarmanni þykir úr hófi
keyra, þegar sjálfur fréttastjóri
ríkissjónvarpsins lætur sér um
munn fara „gelda“ þolmynd: „þar
sem lagt verður á ráðin …“ í stað-
inn fyrir þar sem lögð verða á ráð-
in (Kvöld 4. nóv.) Menn leggja ekk-
ert á ráðin, enda eru þau kannski
innan skattleysismarka, en ráðin
kunna að vera lögð á um eitthvað
sem úrlausnar krefst.
Hins vegar fær fréttastofa rík-
isútvarpsins vænan plús fyrir að
nota orðin þriðjungur og fjórðung-
ur um klukkuna. Ég tel mig hafa
heyrt: klukkuna vantar þriðjung í
hádegi og sem betur fer, er „kort-
erið“ tekið að hopa á hæl fyrir
fjórðungnum.


„Ekkert einkenni okkar er mik-
ilvægara en hún (tungan). Íslenzk
tunga er hvergi töluð annars staðar
en hér á landi, ekki svo að orð sé á
gerandi. Og hér hefur hún varð-
veitzt. Annars staðar hefur hún
glatazt. Hún er þannig öðru fremur
vitnisburður um málsmenningar-
arfleifð okkar, ræktarsemi; hirðu-
semi. Hún ber þjóðlegum metnaði
vitni. Í henni, ekki sízt, er fólgin
reisn okkar, ekki sízt vegna þeirra
sérstæðu verðmæta sem hún á ein í
bókmenntum og bóklegri arfleifð.
Það eru mikil forréttindi að eiga
hana og varðveita.
Ekkert einkenni er eins sterkt
og jafn mikið sameiningartákn og
þjóðtungan. Þannig er ekkert sam-
einingartákn jafn áhrifamikið. Það
er auk þess aðalsmerki ræktaðrar
þjóðar að muna. Geyma það sem
hún á, rækta það og skila því til
framtíðar. Ekki eins og hverjum
öðrum arfa, heldur fagurlega rækt-
uðum bletti. Við ættum að hafa öll
tök á því, svo sterkur sem bakhjarl-
inn er. Við ráðum okkur sjálf. Við
getum sjálf stungið út kóssinn. Við
þurfum engin fyrirmæli að utan.
Það hefur engin Brussel tekið við
af Kaupinhafn. Siðmenningarlegu
gæðin eru í höndum okkar sjálfra.
Stolt og metnaður kemur nei-
kvæðri þjóðrembu ekkert við.
Hvorttveggja er einfaldlega einn
þáttur arfleifðar, ekki sízt varð-
veittur í tungunni. En öll viðleitni,
öll ræktun á sitt hvetjandi upphaf í
hugarfarinu,“ sagði Matthías Jo-
hannessen í lok erindis síns í Nor-
ræna húsinu í gær. (Mbl. 29. ág.)


Hlymrekur handan kvað:
Valdimar var uppi á fjöllum
til að eyða þar fuglunum öllum,
en staðreyndin var,
að hann veiddi ekki par,
en var sjálfur snæddur af tröllum.


Kallinn hennar kellingar,
hann er betri en ekki par;
hann er bæði snöggur og snar
og snýr sér að henni á næturnar.
(Gamall húsgangur.)


„Þegar tungumál týnist, þá fer
menning forgörðum, andlegur auð-
ur og listaverk. Því er helst líkjandi
við að varpa sprengju á Louvre-
safnið.“
(Kenneth Hale, prófessor við
M.I.T. í Bandaríkjunum, sjá The
Economist í nóvemberbyrjun
2001.)
Ath. vel: Í síðasta þætti stendur
á einum stað: Það er aðgreining-
armerki, en átti að vera „högg
(komma)“, er o.s.frv. Þá hafði lat-
neska orðið citationis slitnað í
sundur. Beðist er velvirðingar á
þessu gáleysi umsjónarmanns.
ÍSLENSKT MÁL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1.137. þáttur
NÚ er það komið fyr-
ir almannasjónir, sem
var raunar á allra vit-
orði, en lénsherrar LÍÚ
hafa reynt að fela með
dyggri aðstoð stjórn-
valda: Hið óskaplega
brottkast afla á Íslands-
miðum. Tugmilljarða
sóun verðmæta, sem er
einkenni og aðal fisk-
veiðistjórnarkerfis sem
auðvaldið hefir komið á
fót í þeim tilgangi að ná
tangarhaldi í eigin þágu
á aðal-auðlind Íslands.
Hrólfur Gunnarsson,
einn þekktasti fiski-
skipstjóri landsins, nefndi um árið að
brottkast afla á Íslandsmiðum myndi
nema 200 þúsund tonnum árlega.
Varla getur heitið að menn hafi þorað
að leggja við hlustir, þegar þessi ógn-
vænlega tala hefir verið nefnd.
Það eru ýmis rök, sem að því hníga,
að það kunni að vera álíka miklum
afla hent í hafið og komið er með að
landi nú um stundir.
Á 22 ára tímabili, 1950–1972, var
þorskafli á Íslandsmiðum 438 þúsund
tonn árlega að meðaltali. Þessi langa
reynsla heimilar að álykta að þetta sé
sá jafnstöðuafli, sem þorskslóðin get-
ur gefið af sér árlega.
Þessi reynsla er frá því áður en
„verndarenglar“ Hafrannsóknar
hófu afskipti sín.
Og hin voveiflega spurning vaknar:
Þegar nú leyfðar eru árlega veiðar á
200 þúsund tonnum af þorski, eru þá
drepin 400 þúsund tonn og helmingi
aflans aftur í sjó skilað?
Reynslan, sem vitnað
var til, heimilar slíka
ályktun.
Við skulum ekki
skjóta yfir markið og
deila til vonar og vara í
töluna með tveimur. Þá
blasir við brottkast
þorsks að magni 100 –
eitthundrað þúsund
tonn.
Venjulegt fólk trúir
auðvitað ekki sínum
eigin eyrum og varð-
hundar kerfisins segja
þetta helbera lygi, þótt
líkindareikningar sýni
og sanni að tala Hrólfs Gunnarssonar
sé nær lagi, a.m.k. þegar allur botn-
fiskafli er tekinn með í dæmið.
Þetta segja varðhundarnir að sé
rógur um íslenzka sjómannastétt; ís-
lenzka hrafnistumenn einsog þeir
nefna þá á hátíðastundum, en virða í
raun á borð við skítinn undir skónum
sínum, og róa að því öllum árum að
gera þá að ánauðugum þrælum.
Það blasir við öllum heilskyggnum
mönnum að kerfið – gjafakvótakerfið
– er orsök þessa ófremdarástands.
Eftir þriggja ára reynslu af þessu
kerfi lögðu Færeyingar það af sem
óhafandi með öllu. Hvers vegna?
Vegna hins hömlulausa brottkasts
sem er óhjákvæmilegur fylgifiskur
þess.
Á þessa staðreynd vilja sægreifar
og þjónar þeirra í stjórn og á þingi
ekki hlusta, enda myndu þeir þurfa
að skila aftur gripdeild sinni ef fær-
eyska kerfið yrðu upp tekið, sem full
sátt er um hjá þeirri þjóð. Auðvaldið
skilar sjálfviljugt aldrei aftur því sem
það hefir klófest. Til þess að beygja
gripdeildarmennina þarf að beita afli
atkvæðanna. Eða öðrum tiltækum
ráðum. Þau vopn eiga sjómenn í fór-
um sínum og munu beita mis-
kunnarlaust ef svo heldur fram sem
horfir um þá svívirðu sem rænir þá
afkomu og eignum.
Það líður óðum að þeim skuldadög-
um.
Skuldadagar
Sverrir
Hermannsson
Höfundur er alþingismaður og
formaður Frjálslynda flokksins.
Kvótinn
Þegar nú leyfðar eru ár-
lega veiðar á 200 þúsund
tonnum af þorski, segir
Sverrir Hermannsson,
eru þá drepin 400 þús-
und tonn og helmingi
aflans aftur í sjó skilað?
ILLT þykir okkur
starfsfólki Flugleiða og
ósanngjarnt að vera
sökuð um mannrétt-
indabrot gegn hreyfi-
hömluðum og að koma
fram af óheiðarleika,
eins og formaður Ör-
yrkjabandalagsins sak-
ar okkur um.
Nú er rúm vika síðan
Flugleiðir fengu
ábendingu frá Öryrkja-
bandalagi Íslands um
mál hreyfihamlaðs ein-
staklings, sem sam-
kvæmt reglum félags-
ins um ferðir hreyfi-
hamlaðra var gert að
hafa með sér fylgdarmann. Þá strax
buðust Flugleiðir til þess að hitta for-
ystu Öryrkjabandalagsins, veita upp-
lýsingar og heyra sjónarmið þess.
Það var ekki þegið.
Reglur um flutning hreyfihamlaðra
eru settar í öryggisskyni. Það eru
mannréttindi hreyfihamlaðra að flug-
félagið tryggi öryggi þeirra til jafns
við aðra farþega. Flugleiðir munu því
aldrei flytja hreyfihamlaða farþega
nema gera sérstakar ráðstafanir sem
taka tillit til sérstakra aðstæðna
þeirra.
Eftir ábendingar á
undanförnum árum um
að Flugleiðir sinntu
ekki þessum öryggis-
þáttum eins vel og aðr-
ir breyttu Flugleiðir
reglum sínum í apríl sl.
Af ummælum í fjöl-
miðlum undanfarna
daga, einkum ríkisút-
varpinu, mætti ætla að
samkvæmt þeim væri
öllum sem bundnir eru
við hjólastól gert að
hafa fylgdarmann
með. Það er öðru nær.
Flugleiðir hafa flogið
með að minnsta kosti
mörg hundruð, og lík-
lega þúsundir, hreyfihamlaðra far-
þega sem þurfa á hjólastól að halda,
án nokkurra vandkvæða eða athuga-
semda síðan nýju reglurnar tóku
gildi. Langflestir þeirra sem eru í
þeim flokkum hreyfihamlaðra, þar
sem gerð var krafa um fylgdarmann,
ferðast ekki án samferðamanns. Því
reyndi ekki á þessa reglu fyrr en nú,
sjö mánuðum síðar.
Athugasemdin nú var sanngjörn að
mati Flugleiða, enda var tilgangur
reglnanna svo sannarlega ekki að
draga úr möguleikum fatlaðra til
ferðalaga. Því var ákveðið að breyta
reglunum strax þannig að sá hópur
hreyfihamlaðra (WCHC) sem farþeg-
inn tilheyrir gæti flogið án þess að
hann tilnefndi sjálfur fylgdarmann.
Janframt lýstu Flugleiðir því yfir að
félagið mundi sjálft uppfylla fylgdar-
mannskröfuna.
Reglur Flugleiða eru í stuttu máli
þær að með öllum flokkum hreyfi-
hamlaðra, (MEDA, BLIND,DEAF,
WCHR, WCHS, WCHP, WCHC og
STRC) er gert ráð fyrir aðstoð, en að-
eins í flokkunum STCR (sjúkrabörur)
WCHP og WCHC (mjög hreyfihaml-
aðir) er þess krafist að fylgdarmaður
sé á vegum farþegans. Í hinum tilvik-
unum annast Flugleiðir öryggisað-
stoðina. Nú hefur verið ákveðið að
gera þá breytingu á reglunum að hið
sama gildi um WCHP og WCHC
flokkana – að áhöfnin annist aðstoð-
arhlutverkið í þeim tilvikum sem slík-
ir farþegar ferðast einir. Framvegis
verður því ekki gerð krafa um að
hreyfihamlaðir, aðrir en þeir ferðast í
sjúkrabörum, tilnefni fylgdarmann.
Formaður Öryrkjabandalagsins
hefur á undanförnum dögum lagt sig
fram við að gera þessar reglur Flug-
leiða tortryggilegar, talað um mann-
réttindabrot og að Flugleiðir væru al-
gjörlega úr takti við það sem tíðkaðist
í löndunum í kring. Það er óskiljan-
legt. Öll flugfélög gera kröfu um
fylgdarmann ef fötlun er mikil. Engin
tvö flugfélög setja reglur sínar fram
með sama hætti. Hér eru dæmi um
það hvernig erlend flugfélög, valin af
handahófi, orða þetta í handbókum
eða á heimasíðum (í íslenskri þýð-
ingu):
KLM: ...Áhöfn okkar mun aðstoða
þig við notkun hjólastólsins. Hins
vegar hefur hún ekki leyfi til þess að
lyfta þér upp né halda á þér. Við ætl-
umst til þess að þú getir sjálfur fært
þig úr sæti þínu í hjólastólinn og úr
hjólastólnum í sæti þitt eða á salernið.
Ef þessi möguleiki er ekki fyrir hendi
verður þú að ferðast með fylgdar-
manni.
AIR FRANCE: Hvenær er skil-
yrði að vera í fylgd samferðarmanns?
Aðeins þegar sjálfsbjargargeta þín er
ófullnægjandi (deegree of autonomy
is insufficient). Til þess að ferðast ein-
samall verður þú sjálfur að geta
spennt á þig beltið og tekið það af þér,
ásamt því að vera fær um að nota súr-
efnisgrímurnar um borð.
SWISSAIR: Ef hreyfihamlaður
eða veikur farþegi þarf sérstaka að-
stoð eða umönnun á meðan á flugi
stendur þarf fylgdarmaður hans að
sjá um og veita alla þá aðstoð sem far-
þeginn þarf á að halda, það felur einn-
ig í sér aðstoð við salernisnotkun.
LTU: Farþegar sem þurfa á lækn-
isaðstoð að halda skulu sjá til þess að
hjúkrunarfræðingur sé með í för.
Lamaðir farþegar skulu útvega sér
fylgdarmann.
BRITISH AIRWAYS: Ósjálf-
bjarga farþegar, þ.e. þeir sem ekki
geta notað salernið, borðað, séð um
sína eigin lyfjameðferð og/eða lyft
sjálfum sér og/eða átt samskipti,
skulu ferðast í för fylgdarmanns sem
getur séð um þessar þarfir farþegans.
SAS: Farþegi í tveggja tíma flugi
eða lengra, sem þarfnast aðstoðar í
eða úr sæti sínu, á meðan á máltíð
stendur og við salernisnotkun: Fylgd-
armaður skilyrði. Farþegi sem þarfn-
ast aðstoðar í eða úr sæti sínu ásamt
því að þurfa aðstoð við notkun hjóla-
stóls til/frá salerni, ef farþegi getur
fært sig sjálfur úr hjólastól í sæti eða
á salerni, ef farþegi getur séð um sal-
ernisferðir sínar óstuddur og borðað
án aðstoðar: Fylgdarmaður ónauð-
synlegur.
Allt er þetta í sama anda og reglur
Flugleiða, en blæbrigðamunur er á.
Reglur allra eru í stöðugri þróun, öll
flugfélög vilja tryggja öryggi hreyfi-
hamlaðra, öll vilja þau gera þeim
kleift að ferðast.
Hreyfihamlaðir farþegar Flugleiða
geta treyst því að starfsfólk Flug-
leiða, einkum fólkið okkar í Leifsstöð
og um borð í vélunum okkar, sem
hreyfihamlaðir farþegar þekkja af
góðu, mun taka þeim fagnandi og
veita þeim úrvals þjónustu hér eftir
sem hingað til.
Flugleiðir og ferðir
hreyfihamlaðra
Hreyfihamlaðir
Flugleiðir munu því
aldrei flytja hreyfi-
hamlaða farþega, segir
Guðjón Arngrímsson,
nema gera sérstakar
ráðstafanir sem taka til-
lit til sérstakra að-
stæðna þeirra.
Höfundur er upplýsingafulltrúi
Flugleiða.
Guðjón
Arngrímsson