Morgunblaðið - 10.02.2002, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Markaðsvæðing raforkukerfa
Umræður og
átök í nánd
ÍSLENDINGAR erubundnir af tilskipunESB um að koma á fót
markaðsvæðingu raforku-
kerfa frá og með yfirstand-
andi ári, 2002. Þriðjudag-
inn 12. febrúar klukkan
17.15 verður fluttur fyrir-
lestur í Odda, stofu 101, um
þessi málefni og er flytj-
andi fyrirlesturisns Egill B.
Hreinsson rafmagns- og
tölvuverkfræðingur. Hann
svaraði nokkrum spurning-
um á dögunum.
Getur þú útskýrt með
einföldum hætti hvað
markaðsvæðing raforku-
kerfa þýðir?
„Átt er við að raforku-
kerfi landsins með há-
spennulínum, spennistöðv-
um, jarðstrengjum o.fl.
verði n.k. hraðbrautakerfi
viðskipta með rafmagn. Raforku-
framleiðendur framleiða þá í eigin
virkjunum og selja beint til heim-
ilisnotenda, fyrirtækja eða stærri
heildsölukaupenda er geti endur-
selt „vöruna“. Við þetta þarf að
flytja orkuna frá virkjun til not-
andans um línukerfið sem þjónar
þá fleiri en einu framleiðslufyrir-
tæki er keppa innbyrðis um sölu til
margra neytenda. Þú sem heimilis-
notandi getur valið af hvaða sölu-
aðila (virkjun) þú kaupir „vöruna“
eins og gildir um aðrar vörur.
Þetta þýðir að raforkukerfinu er
skipt upp í samkeppnisþætti,
(orkuvinnsla og orkusala), og sér-
leyfisþætti þ.e. línukerfið. Þetta er
ekki ósvipað og að gera greinar-
mun á sjálfu vegakerfinu og þeim
flutningum og þjónustu sem um
vegakerfið fer.“
Frá og með 2002 eru Íslending-
ar bundnir af tilskipun ESB um
þessi mál, en hvernig standa málin
nú þegar árið er runnið upp?
„Á vegum iðnaðar- og viðskipta-
ráðuneytis hefur verið unnið að
frumvarpi til nýrra raforkulaga.
Frumvarpið felur m.a. í sér nefnda
sundurgreiningu íslenska raforku-
geirans en ágreiningur hefur verið
um hvers eðlis sú sundurgreining
þurfi og eigi að vera. Frumvarpið
felur þannig í sér að raforkuvinnsla
og sala verður gefin frjáls og orku-
kaupendur munu geta valið sölu-
aðila í áföngum. Sem stendur er
frumvarpið til umfjöllunar í ríkis-
stjórn og búast má við að það verði
lagt fyrir vorþingið. Hagsmunaað-
ilar svo sem raforkufyrirtæki hafa
gefið umsagnir og ljóst virðist að
talsverður ágreiningur er um
frumvarpið og málið í heild sinni.“
Er það mjög flókið og kostnað-
arsamt ferli að verða við umræddri
tilskipun ESB?
„Það er í sjálfu sér ekki verulega
kostnaðarsamt að innleiða lagaum-
hverfi hér á landi sem uppfyllir
kröfur tilskipunarinnar. En viður-
kennt er í auknum mæli að fram-
haldsvinnan um markaðsvæðingu
er flókið verkefni, vegna tækni-
legra eiginleika raforkufram-
leiðslu, flutnings og miðlunar og
vegna hins flókna sam-
spils tæknilegra,
stjórnarlegra, hag-
fræðilegra og lögfræði-
legra þátta. Þetta hefur
sýnt sig í mörgum lönd-
um sem tekist hafa á
við þessar breytingar. Skilgreining
og þróun upplýsingarkerfa, sam-
skiptareglna og mælikerfa er um-
fangsmikil og dýr. Ég tel að langur
ferill umræðna og átaka sé fram-
undan áður en virkt viðskiptaum-
hverfi skapast hér á landi, í bók-
staflegum skilningi innan raforku-
netsins sjálfs.“
Hentar þetta Íslendingum betur
eða verr en það fyrirkomulag sem
tíðkast hefur?
„Alþjóðleg vakning varð í kjölfar
atburða í Bandaríkjunum og Evr-
ópu um og upp úr 1980 um að raf-
orkuvinnsla, flutningur og miðlun
væru ekki alfarið hlutverk opin-
berra aðila. Nú gildir slíkt fyrir-
komulag hér á landi og hefur
reynst nokkuð vel og því eðlilegt að
spyrja hvort sama eigi við hér. Þá
má segja á móti hvort ekki eigi að
gilda frelsi hér sem og á öðrum
sviðum þjóðfélagsins og hvert
langtímamarkmiðið sé á Íslandi
um orkuviðskipti. Kannski má
segja að þróunin sé tæplega komin
nógu langt erlendis til að draga af
henni endanlegar ályktanir.“
Hverjir eru plúsar og mínusar
hins nýja fyrirkomulags?
„Með nýju fyrirkomulagi eru
markaðsöflin virkjuð og sá þrýst-
ingur sem samkeppni leiðir af sér
til að auka hagkvæmni og lækka
verð til langs tíma. Verið er að gefa
fleiri aðilum tækifæri en þeim sem
nú starfa samkvæmt einkaleyfum.
Hins vegar kemur í staðinn fjöl-
breytileiki og óvissa hins frjálsa
markaðar með tilheyrandi verð- og
gæðasveiflum. Þetta kallar vænt-
anlega á aukið eftirlit, neytenda-
vernd og ramma til að starfa eftir
frá hinu opinbera og frá neytand-
anum sjálfum.“
Er eitthvað „séríslenskt“ sem
skiptir máli í þessu?
„Vissulega vekur smæð markað-
arins hér spurningu um mögulega
virka samkeppni. Í þessu sam-
bandi tel ég forystu
hins opinbera mjög
mikilvæga. Ef hend-
inni er sleppt af fyrir-
tækjunum og þau t.d.
hlutafélagavædd eða
jafnvel seld er spurn-
ing hver ber ábyrgð t.d. á afhend-
ingaröryggi raforkunnar. Einnig
má nefna að eðli íslenska raforku-
kerfisins, er byggist á vatnsafli og
jarðvarma, gerir málið flóknara.
Raforkukerfið er ekki enn beint
tengt nágrannakerfum og einnig
er spurning með áframhaldandi
nýtingu orkulindanna t.d. til nýs
orkufreks iðnaðar.“
Egill B. Hreinsson
 Egill B. Hreinsson er fæddur á
Akureyri 1947. Stúdent frá MA
1967. Verkfræðinám við HÍ og
síðan MSC próf frá Lundarhá-
skóla 1972 í rafmagnsverkfræði.
MSC-próf frá Virginia Tech,
1980 í iðnaðar- og rekstrarverk-
fræði. Verkfræðingur hjá Lands-
virkjun 1972–82. Kennsla og
rannsóknir v/HÍ frá 1983. Er
prófessor í rafmagns- og tölvu-
verkfræði við Verkfræðideild
HÍ. Egill á 4 börn, Arndísi,
Hrafnkel, Andra og Högna.
Búist við að
frumvarp verði
lagt fram á
vorþingi
Björn Borg, frú borgarstjóri, að kynna nýja kosninga-uniformið x-2002.
„ÞETTA er ákaflega fágætur grip-
ur og það er sjaldgæft að verk Sig-
urðar málara komi í sölu,“ segir
Tryggvi Friðriksson hjá Galleríi
Fold, Rauðarárstíg, sem á miðviku-
dag seldi Minjum og sögu, vina-
félagi Þjóðminjasafni Íslands, verk
eftir Sigurð Guðmundsson málara.
Verkið er af Arnljóti Ólafssyni
(1823-1904), presti í Sauðanesi.
Verkið er málað í Kaupmannahöfn
árið 1853.
„Verkið hefur allt til þessa dags
verið í eigu ættingja Arnljóts og
þótt aldrei væri grunur um fölsun
voru sérfræðingar samt fengnir til
að skoða verkið eins og eðlilegt er í
svona tilfellum,“ segir Tryggvi.
Myndin er máluð með tússi og
þekjulit og er 21x16 cm.
Minjar og saga keyptu verkið
með það fyrir augum að afhenda
Þjóðminjasafni Íslands það til eign-
ar.
„Að mínu mati er hér um mikla
myndlistarperlu að ræða,“ segir
Sverrir Kristinsson, formaður
Minja og sögu. „Þetta verk mun
hafa verið í eigu sömu ættarinnar
frá upphafi og ég tel að við höfum
gert góð kaup. MP Verðbréf, sem
styrktu okkur myndarlega til kaup-
anna, eiga sérstakar þakkir skilið
fyrir framlag sitt.“
Í stjórn Minja og sögu eru, auk
formanns, sagnfræðingarnir Sig-
ríður Th. Erlendsdóttir og Guðjón
Friðriksson, Ólafur Ragnarsson
bókaútgefandi, Katrín Fjeldsted
læknir og Sverrir Scheving Thor-
steinsson jarðfræðingur.
Kaupverð er trúnaðarmál milli
seljanda og kaupanda, að sögn
Sverris.
„Ákaflega fá-
gætur gripur“
Portrett Sigurðar málara af
Arnljóti Ólafssyni frá 1853.
Minjar og saga eignast verk eftir Sigurð málara
LÖGREGLAN hafði afskipti af karl-
manni sem lá á gangstéttinni fyrir
utan Hótel Borg um klukkan 6.30 í
gærmorgun. Maðurinn sagði að næt-
urvörður hefði ráðist á sig.
Samkvæmt upplýsingum frá Hót-
el Borg hafði næturvörðurinn af-
skipti af manninum, sem hafði barið
á dyr og hringt bjöllu hótelsins í 15–
20 mínútur. Kom til átaka milli
mannanna sem enduðu með því að
næturvörðurinn er sagður hafa ýtt
manninum frá sér og lokað dyrun-
um. Því næst mun næturvörðurinn
hafa hringt á lögregluna.
Sakaði nætur-
vörð um ofbeldi
♦ ♦ ♦