Morgunblaðið - 10.02.2002, Blaðsíða 11

nýju landi undir byggð á ári hverju.
Reykjavíkurborg getur, með litlum
fyrirvara, sett á markaðinn bygging-
arlóðir eins og menn telja sig þurfa.
Lóðir undir 470 íbúðir í Grafarholti
geta orðið byggingarhæfar á árinu og
í Gufunesi verða lóðir undir 300 íbúð-
ir. Í Norðlingaholti eru lóðir undir
1.100 íbúðir. Í Bryggjuhverfinu er
enn talsvert óbyggt, sem og í Kirkju-
túninu. Núna er verið að byggja vest-
ast á Sólvallagötu og í Skuggahverf-
inu verður hafist handa við 200 íbúðir
í haust, svo ýmis þéttingarsvæði eru
að byggjast upp.
Sjálfstæðismenn hafa gagnrýnt út-
boð á lóðum, en ég tel þá aðferð for-
sendu þess að menn sjái sér hag í því
að kaupa úr sér gengnar byggingar í
eldri hverfum, brjóta þær niður og
reisa ný hús. Á sama tíma og menn
gera þetta má borgin ekki úthluta
niðurgreiddum lóðum í útjaðri borg-
arinnar sem standa ekki undir gatna-
gerð, hvað þá annarri fjárfestingu
borgarinnar. Hvernig ættu þeir, sem
vinna að því að þétta byggðina, að
geta keppt við slíkt? Og af hverju
ættu skattgreiðendur að standa undir
slíkri niðurgreiðslu til verktakafyrir-
tækja?
Hvað atvinnulóðir varðar þá er
gert ráð fyrir atvinnustarfsemi í Há-
degismóum, í Norðlingaholti og með-
fram Suðurlandsvegi. Að auki er enn
talsvert rými fyrir atvinnustarfsemi á
þéttingarsvæðum, s.s. í Borgartúni, á
lóðum í nágrenni Landspítalans og
svo á auðvitað að stefna fyrirtækjum í
þekkingariðnaði inn í vísindagarða
Háskólans.“
Lífsgæði og samkeppnishæfni
Hver er heildarsýn þín á borgina
og framtíð hennar?
„Mikilvægasta viðfangsefni borg-
aryfirvalda er að gera Reykjavíkur-
borg samkeppnishæfa við útlönd um
fólk og fyrirtæki. Vel menntað ungt
fólk þarf að kjósa fremur að setjast að
hér og ala upp sín börn en að setjast
að í útlöndum, sem verður sífellt auð-
veldara. Okkur þarf líka að takast að
draga hingað erlend fyrirtæki, sem
vilja setja sig hér niður vegna hag-
stæðra aðstæðna á höfuðborgar-
svæðinu. Grundvöllur þessa er að
geta keppt við aðrar borgir í lífsgæð-
um. Borgarsamfélagið verður að
bjóða upp á lífsgæði sem eru á meðal
þess sem best gerist í heiminum. Við
höfum unnið að þessu og viljum vinna
að því áfram. Í því sambandi er þjón-
usta við barnafjölskyldur grundvall-
aratriði og Reykjavík hefur þegar
skipað sér í flokk hinna Norður-
landanna með algera sérstöðu í þjón-
ustu við yngstu borgarana. Það
treystir svo enn frekar samkeppnis-
stöðu borgarinnar að hér er orku-
verð, til fyrirtækja og almennings,
lægra en í flestum borgum austan
hafs og vestan.“
Hver er kjarni vandans í miðborg
Reykjavíkur þar og hvernig á að
leysa hann?
„Kjarni vandans liggur í skipu-
lagsmálum miðborgarinnar, sem hafa
verið samfelld sorgarsaga í áratugi.
Frá 1930–1970 voru gerðar ýmsar at-
rennur að endurskipulagningu mið-
borgarinnar og þar eigum við alltof
marga minnisvarða um misheppnuð
uppbyggingaráform. Ástæðan er
m.a. sú að skipulagsákvörðunum var
aldrei fylgt eftir með framkvæmda-
áætlun, svo botninn datt úr þeim.
Upp úr 1970 virðist sem borgaryfir-
völd hafi gefist upp við verkið. Þá
hafa löngum verið miklar deilur um
hversu langt ætti að ganga í verndun
eða niðurrifi í miðborginni. Skipulag
miðborgarinnar þarf að vera með
þeim hætti að hægt sé að laga nýjar
byggingar að þeirri byggð sem fyrir
er. Ég tel líka að borgin þurfi að koma
með virkum hætti að málinu, til dæm-
is með því að kaupa upp hús og lóðir,
sameina þær og selja svo bygging-
arréttinn. Forsenda þess að þetta
gerist er að til sé deiliskipulag að
gamla bænum. Það er varla hægt að
segja að það sé til ef Kvosin er undan-
skilin. Samt er það svo að lögum sam-
kvæmt má ekkert mannvirki byggja
nema það sé í samræmi við skipulag.
Fyrsta verkefnið var því að takast á
við allan gamla bæinn og byrja að
deiliskipuleggja hann. Nú erum við
langt komin með að deiliskipuleggja
Laugavegssvæðið, milli Grettisgötu
og Hverfisgötu, auk fjölmargra reita í
Skuggahverfi og vestast í miðborg-
inni. Á síðasta ári var svo stofnaður
Skipulagssjóður borgarinnar en
verkefni hans er að leysa til sín fast-
eignir og samliggjandi lóðir og selja
aftur til fjárfesta með uppbyggingu í
huga. Þá hafa verið samþykktar íviln-
anir til þeirra sem byggja upp í mið-
borginni í samræmi við skipulag á
næstu fimm árum. Við erum þegar
byrjuð á þessu og nú eru tveir reitir í
sölumeðferð. Það hefur einnig verið
gengið frá nokkrum reitum á Lauga-
veginum. Svo eru aðrir reitir, sem eru
umdeildari. Þar kristallast sú stað-
reynd, að í raun eiga allir miðborg
Reykjavíkur og hafa skoðun á henni.
Þar hafa alltaf tekist á uppbyggingar-
og verndunarsjónarmið. Skipulag
þessa svæðis verður áreiðanlega um-
deilt, en það er forsenda þess að
menn nái utan um vanda miðborgar-
innar, um leið og Skipulagssjóður
leysir til sín eignir og kemur þeim aft-
ur í verð.
Þetta snýr ekki síst að verslunum á
svæðinu, en hitt skiptir ekki síður
máli að styrkja miðborgina sem mið-
stöð menningar og stjórnsýslu. Á
umliðnum árum hefur mikið verið
gert á þessu sviði, til dæmis með
Listasafninu í Hafnarhúsinu og
Borgarbókasafninu í Grófarhúsinu.
Til marks um hve vel tókst til með
flutning bókasafnins má benda á að
útlánum fjölgaði um 100% milli ár-
anna 2000 og 2001. Stofnanir af þessu
tagi í miðborginni draga að gesti og
nýtast borgarbúum betur en ella.
Og svo er það tónlistar- og ráð-
stefnuhúsið. Þar hjó ég nú eftir því
hjá Birni Bjarnasyni, að hann telur að
allt gott sem gerst hefur í miðborg-
inni sé undan hans rótum runnið.
Hann er búinn að gleyma því að tón-
listarhúsið átti að rísa inni í Laug-
ardal. Borgaryfirvöld unnu þróunar-
áætlun fyrir miðborgina, í nánu
samráði við ýmsa hagsmunaaðila, og
þar varð niðurstaðan sú að við skyld-
um vinna að því að fá húsið í miðborg-
ina. Ég hafði samband við mennta-
málaráðherra með þetta erindi, að
flytja húsið úr Laugardalnum niður á
hafnarsvæðið. Við höfum verið í við-
ræðum við ríkið síðan um þátttöku
okkar í þessu verkefni og verið tilbúin
til að taka meiri þátt í kostnaði við
bygginguna en strangt til tekið er
rétt og eðlilegt. Það er vegna þess að
við teljum svo mikilvægt að húsið rísi
á þessum stað. Við verðum að hafa
akkeri mannlífs í miðborginni og
bæði ráðstefnumiðstöð og menning-
arstofnanir eru slík akkeri. Gestir
þeirra leita á kaffihús, veitingahús og
í verslanir miðborgarinnar.“
Þú hefur þá trú á að hægt sé að
snúa þróuninni í miðborginni við?
„Þótt miðborgin eigi í vök að verj-
ast núna hef ég tröllatrú á henni og er
alveg sannfærð um að aðdráttarafl
hennar og arðsemi fjárfestinga á eftir
að aukast verulega. Það sem skiptir
öllu máli er að standa vel að stefnu-
mótuninni og vinna svo að settu
marki hvað sem á gengur. Þannig
hefur Reykjavíkurlistinn unnið að
sínum stefnumálum, s.s. í skóla- og
leikskólamálum, og þannig kemst
maður þangað sem maður ætlar sér.“
Hver er þín skoðun á hugsanlegri
sameiningu sveitarfélaga á höfuð-
borgarsvæðinu?
„Ég sé vissulega verulega kosti í
samstarfi sveitarfélaganna, því mér
finnst mikið fara í súginn í landnotk-
un og skipulagi á þessu svæði vegna
þessara tilbúnu hreppamarka. Hins
vegar geri ég mér grein fyrir að eitt
sveitarfélag á höfuðborgarsvæðinu
yrði allt of stórt í samanburði við önn-
ur sveitarfélög landsins. Á tímabili
var ég höll undir þá hugsun að sam-
eina ætti öll sveitarfélögin hérna, en
ég hef alveg gefið hana frá mér. Ég
hef hins vegar varpað fram þeirri
hugmynd að hérna yrðu nokkuð
mörg sveitarfélög og hvert um sig
með 20–30 þúsund íbúa. Þau gætu
séð um alla nærþjónustu, t.d. leik-
skóla, grunnskóla, félagsþjónustu,
heilsugæslu, þjónustu við aldraða,
gatnahreinsun og umhirðu grænna
svæða. Þannig gætum við tryggt
kosti nálægðarinnar milli íbúa og
stjórnvalds. Til að nýta hagkvæmni
og styrk stærðarinnar væri svo hægt
að koma á skuldbindandi samstarfi á
milli þessara sveitarfélaga í einni höf-
uðborgarstjórn. Þar væri tekið á mál-
um eins og heildarskipulagi, land-
notkun, umferðarkerfi, hafnarstarf-
semi, veitum og lögnum. Ég játa
fúslega að ég hef ekki mótað þessa
hugmynd neitt endanlega en ég er
þeirrar skoðunar að við eigum að
halda umræðu um þetta opinni, án
hrepparígs og fordóma. Annars hefur
samstarf og skilningur milli sveitarfé-
laga á höfuðborgarsvæðinu sífellt
verið að aukast og ég hef átt mjög
gott samstarf við bæjarstjórana á
svæðinu án tillits til þess hvar þeir
standa í pólitík.“
Ingibjörg Sólrún segir að hreppa-
pólitíkin komi til dæmis skýrt fram
þegar menn sjái ofsjónum yfir upp-
byggingunni í Kópavogi. Þeir sem
það geri haldi því gjarnan fram að
Reykjavík sé að missa forystuhlut-
verk sitt og að fyrirtæki séu að flytja
frá borginni. „Þetta er að vísu hrein
vitleysa með fyrirtækin, sem sést til
dæmis á því að í tíð Reykjavíkurlist-
ans hafa verið byggðir um 300 þús-
und fermetrar í atvinnuhúsnæði inn-
an borgarinnar og skráðum fyrir-
tækjum hefur fjölgað umtalsvert. En
þó svo væri, að fyrirtæki flyttust í
Kópavog, er þá í sjálfu sér nokkuð að
því? Nú starfa nær 70% Kópavogs-
búa í Reykjavík, en ef þeir eiga kost á
að starfa fremur í heimabæ sínum,
aka skemmri vegalengd til vinnu,
draga úr álagi á gatnakerfið og draga
úr mengun, eru þá ekki fólgin í því
ákveðin lífsgæði fyrir alla íbúa á
svæðinu? Mér finnst röng hugsun að
líta ekki á heildarhagsmuni íbúanna,
heldur einblína á stjórnsýsluein-
inguna.“
Kosið um Vatnsmýrina
Telur þú að uppbygging í Vatns-
mýrinni og spurningin um framtíð
flugvallarins verði kosningamál?
„Já, ég geri ráð fyrir að svo verði
með einhverjum hætti. Þetta er mik-
ilvægt mál, sem hefur fengið mikla
umfjöllun hjá borgarbúum. Nú erum
við að ganga frá aðalskipulagi og
svæðisskipulagi þar sem gert er ráð
fyrir að flugvöllurinn hopi undan
byggð. Ég er þeirrar skoðunar að við
eigum að horfa á flugvallarsvæðið allt
og reyna að sjá fyrir okkur heildar-
mynd. Hvernig gæti byggð þar litið
út? Hvernig atvinnustarfsemi á að
vera þar? Hvernig verður megin-
gatnakerfið? Ég held að því meira
sem við ræðum þetta og oftar, þeim
mun betur geri fólk sér grein fyrir að
flugvöllurinn getur ekki verið þarna
til frambúðar. En það er við ramman
reip að draga, því við höfum ekki
fengið neina áheyrn hjá ríkisvaldinu.“
Í Reykjavík eru biðlistar eftir fé-
lagslegu húsnæði. Hvaða lausn sérð
þú á þeim vanda?
„Félagslega eignaríbúðakerfinu
var lokað, svo það fólk sem áður fékk
97% lán til að kaupa íbúð í því kerfi
ræður ekki við slík kaup núna. Þetta
fólk kemur út á frumstæðan leigu-
markaðinn og beint á biðlista borg-
arinnar. Á hverju ári fjölgum við
þessum íbúðum um hundrað en það
hrekkur ekki til. Nú er það ekki svo
að allir sem eru á biðlistunum þurfi að
fara inn í félagslegt húsnæði, heldur
gætu margir farið á almennan leigu-
markað, ef þeir fengju tryggt hús-
næði á viðunandi kjörum. Þess vegna
verður að þróa hér einhvern leigu-
íbúðamarkað, þar sem einkaaðilar sjá
sér hag í að byggja, reka og leigja út
íbúðir. Mér sýnist að nú sé sú stefnu-
mörkun uppi í félagsmálaráðuneyt-
inu að reyna að greiða fyrir slíku.
Borgin stjórnar ekki lánveitingum til
slíkrar uppbyggingar, en það er í
okkar verkahring að bjóða þessum
aðilum lóðir á viðunandi verði. Þetta
höfum við gert í Grafarholti og nú er
gert ráð fyrir að 20% íbúða í öllum
nýjum hverfum séu ætluð fólki sem
er að byrja búskap eða lágtekjufólki.
Við úthlutum þessum lóðum undir
leiguíbúðir fyrir almenning á betri
kjörum en öðrum lóðum, þar sem
byggingarrétturinn er seldur.
Þetta getum við gert og munum
gera. Borgin verður að rækja sínar
skyldur, en ríkið og lífeyrissjóðir
þurfa að veita lánafyrirgreiðslu.
Þarna þarf því samstillt átak margra
aðila til.“
Hvað með hjúkrunarrými, þar sem
einnig eru biðlistar?
„Vissulega skortir hjúkrunarheim-
ili fyrir eldri borgara og þar þarf að
gera átak. Það er hins vegar svo und-
arlegt, að lög gera ráð fyrir að Fram-
kvæmdasjóður aldraðra fjármagni
40% af byggingarkostnaði við hjúkr-
unarheimili, en ekki er nefnt einu orði
hvernig eigi að fjármagna þau 60%
sem upp á vantar. Líklega er þetta
arfur frá þeim tíma þegar byggt var
fyrir happdrættispeninga og aðra
sjóði. Mér þykir sérkennilegt að lög-
gjafinn skuli ekki sjá til þess að fjár-
mögnun í þessum mikilvæga mála-
flokki sé tryggð. Ríkið stóð myndar-
lega að byggingu og rekstri hjúkrun-
arheimilis við Sóltún og þar þarf að
verða framhald á. Ég er tilbúin til að
beita mér fyrir því að Reykjavíkur-
borg leggi fram fé til byggingar
hjúkrunarheimila á komandi árum,
en reksturinn er og verður alltaf á
kostnað og ábyrgð ríkisins.“
Hvert verður aðalbaráttumál
R-listans í komandi borgarstjórnar-
kosningum?
„Frambjóðendur eiga eftir að móta
kosningastefnuskrána en auðvitað
munum við einnig leggja verk okkar
undanfarin átta ár í dóm kjósenda.
Ég geri fastlega ráð fyrir að við mun-
um leggja áherslu á ákveðin stef við
þessa meginlaglínu okkar, að auka
lífsgæði í borgarsamfélaginu. Stóra
átakinu í leikskóla- og skólamálum er
að ljúka og mér finnst nærtækt að
næst verði horft til uppbyggingar
sem rennir styrkari stoðum undir at-
vinnu í borginni. Þar lít ég sérstak-
lega til menningartengdrar og heilsu-
tengdrar ferðaþjónustu. Auðvitað
mun tónlistar- og ráðstefnuhúsið
skipta þar miklu máli, sem og upp-
bygging í Laugardalnum á nýrri
sundlaug og heilsuræktaraðstöðu,
sem verður ekki eingöngu mikilvæg
Reykvíkingum heldur einnig aðdrátt-
arafl fyrir ferðamenn. Við þurfum
líka að skoða hvernig við nýtum
Nesjavelli og nýja jarðvarmavirkjun
á Hellisheiði til að efla ferðaþjón-
ustuna. Í Vatnsmýrinni, í tengslum
við Háskóla Íslands, Landspítalann
og Íslenska erfðagreiningu, eru svo
kjöraðstæður til að laða þekkingar-
fyrirtæki til borgarinnar.“
Skuldir borgarinnar aukast um 8–9
milljónir á dag. Hvernig er fjárhags-
leg staða borgarinnar?
„Borgin stendur mjög vel. Þeir
sem tala um 8–9 milljóna skuldaaukn-
ingu á dag nefna aldrei að eignaaukn-
ing borgarinnar er 37 milljónir á dag.
Á hverju ári fjárfestir borgin fyrir um
11 milljarða króna. Margt af því mun
skila umtalsverðum arði á næstu ár-
um. Nesjavallavirkjun ein er farin að
skila okkur einum milljarði á ári og
mun skila 1,8 milljörðum þegar best
lætur. Land sem borgin hefur keypt
mun skila verulegum tekjum í borg-
arsjóð þegar farið verður að nýta það.
Fyrirtæki borgarinnar eru einnig
með sterkustu fyrirtækjum á lands-
vísu. Fá fyrirtæki standast til dæmis
Orkuveitunni snúning.“
Orkuveitan hefur legið undir
ámæli vegna Línu.Nets. Voru gerð
mistök þar?
„Nei, ég er þeirrar skoðunar að það
hafi verið rétt að ráðast í þessa fram-
kvæmd. Lína.Net, sem burðarkerfi
fyrir gagnaflutninga, er geysilega
mikilvæg fyrir samkeppnishæfni
Reykjavíkur. Áður en Lína.Net kom
til sögunnar veitti enginn Landssím-
anum samkeppni. Því er haldið fram
að Lína.Net hafi ekki haft þau áhrif
að kostnaður við gagnaflutninga hafi
lækkað um 40%. En fyrirtækið var
stofnað árið 1999 og lét fyrst á sér
kræla árið 2000. Sama ár lækkaði
Landssíminn gjöld fyrir gagnaflutn-
inga um 40%. Halda menn að það sé
einhver tilviljun?“
En er rétt að opinber aðili sé í
rekstri af þessum toga?
„Þetta er milljarðafjárfesting. Ef
einkageirinn treystir sér ekki í þetta
verða opinberir aðilar að gera það.
Það var hins vegar markmiðið í upp-
hafi að selja Línu.Net á markaði og
þess vegna var stofnað hlutafélag um
reksturinn. Sú hugsun gerist hins
vegar mjög áleitin að við hefðum átt
að láta Orkuveituna eiga rekstur
gagnaveitunnar og reka eins og
hverja aðra veitu, rafmagnsveitu,
hitaveitu og vatnsveitu. Að ýmsu leyti
hefur hlutafélagaformið gert fyrir-
tækið tortryggilegra en efni stóðu
til.“
Lína.Net er sjaldan nefnd án þess
að sölu Perlunnar beri á góma. Ert þú
fylgjandi sölunni?
„Ég sé ekkert því til fyrirstöðu að
selja Perluna ef viðunandi verð fæst
og ef þar verður starfsemi sem sómi
er að í borginni.“
Þú nefndir að opinberir aðilar
hefðu bolmagn til að ráðast í fram-
kvæmdir sem einkaaðilar ráða ekki
við. Er óeðlilegt að borgin eigi Perl-
una?
„Það má alveg færa rök fyrir að
Reykjavíkurborg byggi og eigi mann-
virki af þessu tagi. En hver var spurð-
ur áður en ráðist var í þessa fram-
kvæmd, sem kostaði 2½ milljarð að
byggja og kostar hundrað milljónir á
ári að reka? Það versta við húsið er að
það nýtist svo illa og ekki var hugsað
fyrir því í upphafi hvernig ætti að
nýta það og tryggja rekstur þess.
Stundum er Perlan eins og Kolaport í
fínum umbúðum, satt að segja.“
Er ekki hægt að nýta húsið betur?
„Það væri hugsanlegt að nýta tank-
ana við Perluna, til dæmis undir söfn,
og nú er verið að koma fyrir sögusafni
í einum tanki. Það verður þó ekki gert
svo vel sé nema kosta til þess miklu
fé.“
Engar áhyggjur af eigin framtíð
Þær raddir heyrast, að á lands-
þingi Samfylkingarinnar í febrúar á
næsta ári munir þú taka þér stöðu í
forystusveit flokksins og að þú ætlir
þér í framboð til Alþingis vorið 2003.
„Ég hef nú svo oft heyrt sögur um
að ég ætli mér eitthvað annað en það
sem ég er að fást við. Þegar ég var
fulltrúi Kvennalistans í borgarstjórn
og á þingi á árum áður var því sífellt
haldið fram að ég væri á leiðinni í
annan flokk. Samt hef ég aldrei verið
í öðrum flokki og fylgdi Kvennalist-
anum inn í Samfylkinguna. Núna á ég
alltaf að vera á leiðinni héðan og yfir á
þingið. Ég hef hins vegar alltaf sagt,
að ég er að bjóða mig fram sem borg-
arfulltrúi næstu fjögur árin og hef
engar áætlanir um annað. Ég hef
aldrei haft flokksvél á bak við mig og
aldrei gert neina tilraun til að komast
til metorða í stjórnmálaflokki. Mitt
bakland er borgarbúar og ég hef
hugsað mér að starfa fyrir þá ef ég fæ
til þess umboð.“
Ef R-listinn nær ekki meirihluta og
þú „tapar borginni“ verður þú þá ekki
búin að eyðileggja möguleika þína á
frama í stjórnmálum á landsvísu?
„Ég er nú búin að vinna tvisvar, svo
markatalan yrði þá 2:1. En ég hef
engar sérstakar áhyggjur af framtíð
minni, ég gæti áreiðanlega fundið
mér viðfangsefni sem ég hefði gaman
af. Mitt pólitíska líf hefur verið meira
og minna tilviljunum háð. Ég átti ekki
von á að ná kjöri sem borgarfulltrúi
árið 1982 og því fór fjarri að þá hafi ég
séð fyrir mér að ég færi á þing og yrði
svo borgarstjóri. Hitt er svo annað
mál, að fólk virðist alltaf ganga að því
gefnu að pólitíkusar muni alltaf verða
pólitíkusar. Mér finnst hins vegar
spurning hvort stjórnmálamenn eigi
ekki stundum að staldra við, meta
stöðu sína og verk, fá fjarlægð á það
sem þeir eru að gera og halda svo
áfram ef þeir vilja. Símenntun og
endurmenntun er ekki síður mikil-
væg fyrir stjórnmálamenn en aðra.“
’ Borgin stendur mjög vel. Þeir sem talaum 8–9 milljóna skuldaaukningu á dag
nefna aldrei að eignaaukning borgarinnar
er 37 milljónir á dag. Á hverju ári fjár-
festir borgin fyrir 11 milljarða króna. ‘
rsv@mbl.is
’ Þótt miðborgin eigi í vök að verjast hefég tröllatrú á henni og er alveg sannfærð
um að aðdráttarafl hennar og arðsemi
fjárfestinga á eftir að aukast verulega. ‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2002 11