Morgunblaðið - 10.02.2002, Blaðsíða 49

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2002 49
NÚ ER að byrja sáhluti kirkjuársinssem nefnist langa-fasta. Annað heiti yf-ir þennan tíma er
sjöviknafasta. Verið er að minna á
þann tíma, sem Jesús fastaði í
eyðimörkinni, þ.e.a.s. dagana 40,
eftir að hafa verið skírður í ánni
Jórdan. Öll fastan miðar að dauða
Jesú, og hinn ævaforni siður, að
reyna að halda sig frá neyslu kjöts
á þessu tímabili, helgaðist af því að
ekki þótti sæma manninum að lifa í
vellystingum, meðan frelsari
heimsins píndist. Þetta er m.ö.o.
undirbúningstími, þar sem krist-
inn söfnuður íhugar af alvöru þá
atburði, sem leiddu til aftöku
meistarans á föstudaginn langa
fyrir bráðum 2000 árum. Og til að
undirstrika þetta, breytist liturinn,
sem undanfarið hefur verið grænn,
í fjólublátt, sem er merki iðrunar
og dapurleika.
Fram að siðbreytingunni, í byrj-
un nýaldar, var rómversk-
kaþólska kirkjan eina trúfélag
kristinna manna í Vestur-Evrópu,
og voru föstur stundaðar á vegum
hennar á miðöldum, ekki síður en
nú. Dæmi um það er t.d. víða að
finna í gömlum íslenskum ritheim-
ildum. Heiti föstudagsins kom inn í
málið fyrir tilstilli Jóns biskups
helga Ögmundssonar í byrjun 12.
aldar, þegar lögð voru af hér daga-
heiti tengd goðum fornnorræns
átrúnaðar. Áður hét þetta frjádag-
ur, og var helgaður konu Óðins,
Frigg, að talið er; suðurgermanir
könnuðust við hana undir nöfn-
unum Friia og Frea.
Langafasta hefst samkvæmt
venju á miðvikudegi í sjöundu viku
fyrir páska, þ.e.a.s. á öskudag, sem
getur verið á bilinu 4. febrúar til
10. mars. Nafnið á rætur í því, að í
kaþólskum sið var ösku dreift yfir
höfuð iðrandi kirkjugesta þennan
dag. En aska hefur löngum verið
tákn hins óverðuga, eins og víða
má sjá í Biblíunni og nægir þar að
vitna í Mósebók: „Æ, ég hef dirfst
að tala við Drottin, þótt ég sé duft
eitt og aska.“
Í augum margra kristinna eru
framundan sjö helgustu vikur árs-
ins. Þó verður að segjast eins og
er, að þessi föstutími, svokallaði,
nú á dögum, á tölvuöld eða geim-
öld, er lítið annað en orðin tóm hjá
meginþorra Íslendinga. E.t.v. sök-
um þess, að hér er að mestu við
lýði evangelísk-lúthersk trú, og
hefur verið það eftir 1550. Við sið-
breytinguna lagðist nefnilega
margt af, sem áður hafði verið
stundað. Hefðbundið bann við
neyslu kjötmetis á langaföstu virð-
ist þó hafa verið í gildi sem óskráð
lög töluvert eftir siðbreytingu, að
því er Árni Björnsson þjóðhátta-
fræðingur segir í bókinni Hrær-
anlegar hátíðir.
Íslensk kirkja heldur enn þenn-
an föstutíma í heiðri, þótt ekki sé
lagst í beinan meinlætalifnað. Í
stað þess er pínu Jesú og dauða
sérstaklega minnst. En sterk hefð
var einnig fyrir því á kaþólskum
tíma að hugleiða efni píslarsög-
unnar; að sjálfsögðu. Hins vegar
breyttist ýmislegt með tilkomu
passíusálmanna, sem voru fyrst
prentaðir árið 1666 og hafa komið
oftar út en nokkurt annað rit á Ís-
landi. Óaðskiljanlegur hluti þess
ferlis hefur frá árinu 1944 verið
lestur passíusálmanna á Rás 1.
Frumkvæði að því átti Magnús
Jónsson, prófessor og þáverandi
formaður útvarpsráðs. Fyrstur til
að lesa passíusálmana þar var Sig-
urbjörn Einarsson, þá dósent við
guðfræðideild Háskólans og síðar
biskup Íslands. Útvarpslesturinn
miðast reyndar við níuviknaföstu
og lýkur að kvöldi laugardags fyrir
páska. Útvarpað er kl. 22.15 flest
kvöld, og samtímis á Netinu.
Orðið „passía“ er komið úr lat-
ínu og merkir „þjáning“. Af því
orði er heiti sálmanna dregið; í
þeim er rakin píslarsaga meist-
arans. Því má kannski segja, að hin
líkamlega fasta kaþólskra manna
hafi vikið eða breyst með tilkomu
evangelísk-lútherskrar kristni og
orðið meira á andlegum nótum,
með aðalfæðu í áðurnefndu snilld-
arverki Hallgríms Péturssonar frá
17. öld.
Síðasta vika þessa föstutíma
nefnist dymbilvika eða kyrravika.
Hún byrjar með pálmasunnudegi
og lýkur á sjálfan páskadag, þegar
við minnumst og höldum upp á sig-
ur lífsins yfir dauðanum, og öllu er
fagnað með hvítum eða gullnum
lit, því til ítrekunar eða staðfest-
ingar.
Árið 1979 samdi maður nokkur,
Peter Shaffer, leikritið Amadeus,
sem árið 1984 var fært í kvik-
myndabúning. Þemað er mannleg
öfund. Tónskáldið Antonio Salieri
öfundar Wolfgang Amadeus Moz-
art fyrir snilligáfuna. Honum
finnst að Mozart eigi þetta ekki
skilið, af því að hann er svoddan
gaur, ódannaður sprelligosi. Hann
skilur ekkert í almættinu að gefa
þessum pilti slíka hæfileika, í stað
þess að láta hann sjálfan, fyr-
irmyndarborgarann, eignast eitt-
hvað af þessu, eða allt, svo að hann
gæti lofað Guð í tónlist.
En Drottinn elskaði Mozart.
Millinafnið Amadeus þýðir „elsk-
aður af Guði“.
Hér er eins og fyrrum við mann-
lega náttúru að kljást. Innst inni
eigum við erfitt með að sætta okk-
ur við það að Guð elski líka annað
fólk og að það skari ef til vill fram
úr okkur á einhverjum sviðum.
Salieri varð það reiður út í óverð-
skuldaða snilligáfu Mozarts, að
hann ákvað að hefna sín... á Guði.
Þannig opinberar lífið okkar sem
breyskar manneskjur. Það flettir
ofan af okkur. Eins og gerðist með
Salieri.
Það er gott að fá að vera maður
sjálfur, í stað þess að vera að öf-
undast út í aðra, eða reyna að sýn-
ast eitthvað annað en maður er.
Þess vegna á lexía dagsins að
kenna okkur að vera auðmjúk.
Þannig byrjum við hina eiginlega
föstu. Í hjartanu.
„En nær þú fastar, þá smyr höf-
uð þitt og þvo andlit þitt, svo að
menn verði ekki varir við, að þú
fastar, heldur faðir þinn, sem er í
leynum. Og faðir þinn, sem sér í
leynum, mun umbuna þér,“ segir
líka meistarinn.
Aska
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
Í dag er sunnudagur í
föstuinngangi og á mið-
vikudaginn, öskudag,
hefst langafasta eða sjö-
viknafasta. Sigurður
Ægisson kannar hér
þennan föstutíma, sem
lýkur ekki fyrr en á
páskum.
HUGVEKJA
Staður Nafn Sími 1 Sími 2
Akranes Jón Helgason 431 1347 431 1542
Akureyri Skrifstofa Morgunblaðsins 461 1600
Bakkafjörður Stefnir Elíasson 473 1672
Bifröst Bára Rúnarsdóttir 435 0054
Bíldudalur Pálmi Þór Gíslason 456 2243
Blönduós Gerður Hallgrímsdóttir 452 4355 868 5024
Bolungarvík Nikólína Þorvaldsdóttir 456 7441 867 2965
Borgarnes Þorsteinn Viggósson 437 1474 898 1474
Breiðdalsvík Skúli Hannesson 475 6669 894 2669
Búðardalur Agnar Sæberg Sverrisson 434 1381
Dalvík Halldór Reimarsson 466 1039 862 1039
Djúpivogur Sara Dís Tumadóttir 478 8161
Egilsstaðir Páll Pétursson 471 1348 471 1350
Eskifjörður Björg Sigurðardóttir 476 1366 868 0123
Eyrarbakki R. Brynja Sverrisdóttir 483 1513 699 1315
Fáskrúðsfjörður Jóhanna Sjöfn Eiríksdóttir 475 1260/853 9437/475 1370
Flateyri Hjördís Guðjónsdóttir 456 7885
Garður Álfhildur Sigurjónsdóttir 422 7310 699 2989
Grenivík Ólína H. Friðbjarnardóttir 463 3131
Grindavík Kolbrún Einarsdóttir 426 8204 426 8608
Grímsey Unnur Ingólfsdóttir 467 3149
Grundarfjörður Bjarni Jónasson 438 6858/854 9758/894 9758
Hella Brynja Garðarsdóttir 487 5022 892 1522
Hellissandur Sigurlaug G.Guðmundsdóttir 436 6752 855 2952
Hnífsdalur Auður Yngvadóttir 456 5477 893 5478
Hofsós Jóhannes V. Jóhannesson 453 7343
Hólmavík Jón Ragnar Gunnarsson 451 3333
Hrísey Siguróli Teitsson 466 1823
Húsavík Bergþóra Ásmundsdóttir 464 1086 893 2683
Hvammstangi Stella Steingrímsdóttir 892 3392 894 8469
Hveragerði Imma ehf. 483 4421 862 7525
Hvolsvöllur Helgi Ingvarsson 487 8172/893 1711/853 1711
Höfn Ólafía Þóra Bragadóttir 478 1786 896 1786
Innri-Njarðvík Eva Gunnþórsdóttir 421 3475 862 3281
Ísafjörður Auður Yngvadóttir 456 5477 893 5478
Keflavík Elínborg Þorsteinsdóttir 421 3463 896 3463
Kirkjubæjarkl. Birgir Jónsson 487 4624 854 8024
Kjalarnes Haukur Antonsson 566 8372 895 7818
Kópasker Hrönn Guðmundsdóttir 465 2112
Laugarás Reynir Arnar Ingólfsson 486 8913
Laugarvatn Berglind Pálmadóttir 486 1129 865 3679
Neskaupstaður Sólveig Einarsdóttir 477 1962 848 2173
Ólafsfjörður Árni Björnsson 866 7958 466 2575
Ólafsvík Laufey Kristmundsdóttir 436 1305
Patreksfjörður Björg Bjarnadóttir 456 1230
Raufarhöfn Alda Guðmundsdóttir 465 1344
Reyðarfjörður Guðmundur Fr. Þorsteinsson 474 1488/892 0488/866 9574
Reykholt Bisk. Guðmundur Rúnar Arneson 486 8797
Reykhólar. Ingvar Samúelsson 434 7783
Reykjahlíð Mýv. Pétur Freyr Jónsson 464 4123
Sandgerði Sigurbjörg Eiríksdóttir 423 7674 895 7674
Sauðárkrókur Ólöf Jósepsdóttir 453 5888/854 7488/865 5038
Selfoss Jóhann Þorvaldsson 482 3375 899 1700
Seyðisfjörður Margrét Vera Knútsdóttir 472 1136 863 1136
Siglufjörður Sigurbjörg Gunnólfsdóttir 467 1286 467 2067
Skagaströnd Þórey og Sigurbjörn 452 2879 868 2815
Stokkseyri Halldór Ásgeirsson 867 4089
Stykkishólmur Erla Lárusdóttir 438 1410 690 2141
Stöðvarfjörður Sunna Karen Jónsdóttir 475 8864
Suðureyri Tinna Sigurðardóttir 456 6244
Súðavík Ingibjörg Ólafsdóttir 4564936
Tálknafjörður Sveinbjörg Erla Ólafsdóttir 456 2676
Vestmannaeyjar Jakobína Guðlaugsdóttir 481 1518 897 1131
Vík í Mýrdal Hulda Finnsdóttir 487 1337 869 7627
Vogar Hrönn Kristbjörnsdóttir 424 6535 557 5750
Vopnafjörður Svanborg Víglundsdóttir 473 1289 473 1135
Ytri-Njarðvík Eva Gunnþórsdóttir 421 3475 868 3281
Þingeyri Sigríður Þórdís Ástvaldsdóttir 456 8233 456 8433
Þorlákshöfn Ragnheiður Hannesdóttir 483 3945 483 3627
Þórshöfn Ragnheiður Valtýsdóttir 468 1249
Dreifing Morgunblaðsins
Hér eru upplýsingar um þá sem dreifa blaðinu á landsbyggðinni
Leitað að sjálf-
boðaliðum í
heilsurannsókn
HREYFING heilsurækt stendur
fyrir rannsókn á áhrifum þjálfunar
á heilsufar kyrrsetufólks í samvinnu
við sjúkraþjálfunarnema. Um er að
ræða athugun á líkamsástandi áður
en þjálfun hefst og aðra athugun
eftir mánaðarþjálfunaráætlun hefur
verið fylgt eftir. Þeim sem þátt taka
er boðið að stunda þjálfun í Hreyf-
ingu án endurgjalds frá 24. febrúar
til 24. mars.
Þátttakendur þurfa að uppfylla
eftirfarandi skilyrði: ·Vera á aldr-
inum 25–55 ára ·Hafa ekki stundað
reglubundna þjálfun sl. 2 ár eða
lengur. Vera tilbúnir að fylgja eftir
30 daga þjálfunarkerfi með því að
stunda þjálfun í 45–60 mín. a.m.k.
þrisvar í viku ·Vera tilbúnir að
gangast undir líkamsástands- og
þjálfunarpróf í byrjun og lok tíma-
bils.
Tekin verður skýrsla af hverjum
þátttakanda um heilsufar, líkams-
ástand og aðrar nauðsynlegar upp-
lýsingar. Þátttakendur gangast
undir fitu-, þol-, styrktar-, og lið-
leikamælingar í byrjun og lok þessa
30 daga tímabils. Árangur verður
mældur í fitutapi, þol- og styrkt-
araukningu sem á sér stað á því 30
daga tímabili sem rannsóknin nær
yfir.
Þeir sem uppfylla skilyrðin og
vilja gefa kost á sér til þátttöku gefa
sig fram með því að senda póst þar
sem fram kemur nafn, kennitala og
sími, á netfangið: heilsurannsokn-
@hreyfing.is mailto:heilsurann-
sokn@hreyfing.is fyrir 15. febrúar.
Öllum fyrirspurnum verður svarað.
Námskeið
um CE-merk-
ingu véla
STAÐLARÁÐ Íslands heldur nám-
skeið um CE-merkingu véla 20. og
21. febrúar. Námskeiðið er ætlað
framleiðendum og innflytjendum
véla. Markmiðið er að þátttakendur
verði færir um að greina hvort vörur
falli undir vélatilskipun ESB og læri
hvernig á að CE-merkja slíkar
vörur.
Óheimilt er að markaðssetja vörur
án CE-merkis á Evrópska efnahags-
svæðinu, heyri þær undir svokallað-
ar nýaðferðartilskipanir Evrópu-
sambandsins. Því er brýnt fyrir
framleiðendur og innflytjendur að
gæta að því hvort vörur þeirra heyri
undir svonefndar nýaðferðartilskip-
anir og uppfylli kröfur þeirra. Fram-
leiðendur og innflytjendur bera
sjálfir ábyrgð á að vörur þeirra séu
CE-merktar, ef við á. Eftir að varan
hefur verið CE-merkt má markaðs-
setja hana án hindrana í öllum lönd-
um EFTA og ESB, segir í frétta-
tilkynningu.
Nánari upplýsingar og skráning á
vef Staðlaráðs, http://www.stadl-
ar.is, eða í síma. Hámarksfjöldi þátt-
takenda er tólf manns.
Sýknuð af
ákæru í Kaup-
mannahöfn
HÉRAÐSDÓMUR Kaupmanna-
hafnar hefur sýknað rúmlega þrí-
tuga íslenska konu af ákæru um að
hafa tekið við verulegum fjármun-
um frá sambýlismanni sínum sem
hún hafi vitað að voru afrakstur
fíkniefnaviðskipta. Taldi dómurinn
að ekki væri sannað að hún hefði
vitað að peningarnir væru illa
fengnir.
Hollenskur sambýlismaður kon-
unnar var handtekinn í fyrra og var
lagt hald á um 15 kíló af kókaíni og
um tvö kíló af amfetamíni í
tengslum við málið. Hlaut hann níu
ára fangelsisdóm.
Konan var handtekin sl. haust
þegar hún var á ferðalagi um Kaup-
mannahöfn en hún var þá búsett hér
á landi. Sat hún í gæsluvarðhaldi í
rúmlega tvo mánuði vegna málsins
og sætti einangrun um tíma.