Morgunblaðið - 10.02.2002, Blaðsíða 34

SKOÐUN
34 SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Flugumsjónarnámskeið
Innritun er hafin:
Umsóknarfrestur er til 20. febrúar 2002
Skólasetning 1. mars 2002
Kennt verður á kvöldin í 11-12 vikur
*Allar nánari upplýsingar um inntökukröfur,
verð o.fl. er að finna á flugskoli.is og/eða í síma 530 5100
E f t i r t a l d i r s t a n d a a ð F l u g s k ó l a Í s l a n d s
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
02
TILBOÐ ÓSKAST
Í Ford F-150 4x4 árgerð 1998, 3ja dyra
(ekinn 35 þús. mílur) upphækkaður um 3“,
Ford Escort (ógangfær) árgerð 1997
og aðrar bifreiðar, er verða sýndar að
Grensásvegi 9 þriðjudaginn 12. febrúar kl. 12-15.
Tilboðin verða opnuð á sama stað kl. 16
UMSÝSLUSTOFNUN VARNARMÁLA
SALA VARNARLIÐSEIGNA
TILLAGA að Aðalskipulagi
Kópavogs 2000–2012, samtals 42
þéttskrifaðar blaðsíður, liggur nú
fyrir til afgreiðslu. Vatnsendasvæð-
ið, síðasta byggingarland í „heima-
landi“ Kópavogs, eins og það er
kallað, fær þar þó
nokkuð ítarlega um-
fjöllun, sem eðlilegt er
eftir baráttu núverandi
íbúa á þessu svæði til
að hafa áhrif á þróun
mála í sambandi við
fyrri deiliskipulagsá-
form árið 2000. Það
fólk hefur sóst eftir að
búa á þessu svæði í
borgarjaðrinum sem er
að mörgu leyti einstakt
sökum náttúrufars,
gróðurs og friðar. Það
hefur haft ýmsa ókosti
í för með sér, svo sem
fjarlægð frá skólum og
öðrum æðri menning-
ar- og menntastofnun-
um, og þrátt fyrir að hafa lengi vel
mátt búa við takmarkaða þjónustu
frá Kópavogsbænum (sorp, skóla-
akstur, og til seinni ára snjómokst-
ur í einhverri mynd) hefur það unað
hag sínum vel í nálægð náttúrunnar
og jafnframt notið hennar í sátt og
samlyndi við fjölmarga aðra íbúa
höfuðborgarsvæðisins, gangandi
fólk, hundaeigendur, reiðhjólamenn,
fuglaskoðara, skokkara, veiðimenn
og síðast en ekki síst hestamenn.
En nú er kappkostað að eyðileggja
þetta svæði með óvistvænu malbiki
og steinsteypu, því að í tillögu að
Aðalskipulaginu er verið að kýla í
gegn yfir 5.000 manna byggð „fyrir
mismunandi aldurs- og þjóðfélags-
hópa“, eins og ótal sinnum er tönnl-
ast á í tillögunni. Áður en farið er út
í það, skal reynt að átta sig á um-
hverfisstefnu og umhverfismálum í
þeim ágæta bæ, Kópavogi.
Umhverfisstefna
Umhverfisstefna Kópavogsbæjar
er ekki til, en lagt er til í tillögu að
Aðalskipulagi að unnið verði að
henni. Það er ekki seinna vænna!
En þar sem hún er nú einu sinni
ekki fyrir hendi, er fjallað um slag-
orð eins og „sjálfbæra þróun“ og
„Staðardagskrá 21“, á rúmlega
hálfri blaðsíðu til þess að blekkja
fólk og láta líta svo út sem Kópa-
vogsbær sé alveg með á nótunum; á
spássíunni finnst t.d. skilgreining á
„vistkerfi“, en þetta hugtak á að
mati Kópavogsráðamanna einungis
við um Elliðavatn.
Reyndar mætti líta svo á, að
Vatnsendahverfið í núverandi
ástandi sé líka vistkerfi út af fyrir
sig. Að vísu er það
landslag, sem maður-
inn hefur haft áhrif á,
en einmitt þess vegna
býður það upp á fjöl-
breyttan gróður (trjá-
rækt t.d. í flestöllum
görðum, þrátt fyrir
erfitt veðurfar á
stundum) og einstak-
lega fjölbreytt fuglalíf
í námunda við höfuð-
borgarsvæðið. Ekki
stendur til að gera út-
tekt á því – það á að
láta til skarar skríða
með jarðýtum.
Mann rekur í roga-
stans þegar fjallað er
um áhrif á Elliðavatn-
ið sjálft: „Kópavogsbær og Reykja-
víkurborg munu standa saman að
umhverfisvöktun Elliðavatns,
Bugðu og Hólmsár [...]. Til að
leggja grunn að umhverfisvöktun
verður gerð úttekt og nauðsynlegar
rannsóknir á vatnasvæðinu, þar sem
núverandi ástand þess verður kann-
að frekar og kortlagt. Rannsóknir
hófust árið 2001 og er stefnt að því
að niðurstöður liggi fyrir í síðasta
lagi snemma árs 2004.“ Sem sagt,
hér er verið að skipuleggja og jafn-
vel ráðast í framkvæmdir áður en
niðurstöður liggja fyrir! Varúðar-
regla staðardagskrárinnar 21 sem
gerir ráð fyrir að „ekki skuli ráðast
í framkvæmd sem kann að hafa al-
varleg áhrif á umhverfið nema að
sýnt sé fram á að hún hafi ekki slík
áhrif“, er virt að vettugi.
Á spássíunnu er ennfremur vitn-
að í Ríó-sáttmálann: „Einnig á hver
einstaklingur rétt á þátttöku í
ákvarðanatöku sem snertir nánasta
umhverfi hans.“ Þrátt fyrir öflug
mótmæli íbúasamtakanna á Vatns-
endasvæðinu hafa þeir ekki fengið
að koma nálægt neinni ákvarðana-
töku. Í því samhengi er líka for-
vitnilegt að átta sig á, að gildandi
Skipulags- og byggingarlög hér-
lendis hafa að markmiði „að stuðla
að skynsamlegri og hagkvæmri nýt-
ingu lands og landgæða, tryggja
varðveislu náttúru og menningar-
verðmæta og koma í veg fyrir um-
hverfisspjöll og ofnýtingu, með
sjálfbæra þróun að leiðarljósi; að
tryggja réttaröryggi í meðferð
skipulags- og byggingarmála þann-
ig að réttur einstaklinga og lögaðila
verði ekki fyrir borð borinn þótt
hagur heildarinnar sé hafður að
leiðarljósi“ (Skipulags- og bygging-
arlög I. kafli, 1.gr.). Ekki er séð, að
Kópavogsráðamenn taki mikið
mark á þessum markmiðum, þar
sem ofnýting lands og umhverfis-
spjöll eru efst á dagskrá í nafni
hags heildarinnar.
En snúum okkur að gildi Vatns-
endasvæðisins fyrir aðra en íbúa
þess.
Opin svæði og útivist
Útivist er lykilorð í tengslum við
að lifa heilbrigðu lífi að áliti ört vax-
andi hóps landsmanna. Að sitja ekki
á rassinum alla lífslanga daga, að
hreyfa sig og njóta náttúrunnar í
stað bæjarandrúmslofts, anda að
sér fersku og ómenguðu lofti og sjá
eitthvað annað en það sem um-
kringir okkur í borgarumhverfi.
Kópavogsbærinn hefur hingað til
reitt sig á að íbúar bæjarins njóti
góðs af þeim frábæru útivistarsvæð-
um í Heiðmörkinni sem önnur og
jafnvel miklu minni bæjarfélög eins
og Garðabær hafa gert aðgengileg
fyrir útivistarfólk. Að vísu eru höfð
fögur orð um 100 ha skógræktar-
land á Vatnsendahæð og Vatns-
endaheiði, en sú trjárækt sem byrj-
aði fyrir 10 árum kemur jú varla að
notum fyrr en eftir nokkra áratugi.
Og vissulega læðist sá grunur að
manni að þessi fyrirhugaða skóg-
rækt sé ekki á dagskrá vegna vist-
vænna hugsjóna bæjaryfirvalda,
heldur vegna þess að þarna er
vatnsverndarsvæði, þar sem ekki er
leyfilegt að byggja. En að sjálf-
sögðu er það fagnaðarefni að Kópa-
vogsbær skuli loksins láta verða af
því að taka þátt í því stórkostlega
skógræktarstarfi sem Reykjavíkur-
borg og Garðabær hafa unnið. Í því
sambandi skal bent á, að Vatns-
endasvæðið allt, sé það byggt upp af
viti og hugmyndaflugi, gæti orðið
kjörið dæmi um að það sé hægt að
skipuleggja byggð með sveitayfir-
bragði og talsverðum útivistar-
möguleikum.
Svo er í Vatnsendalandi stórt
svæði sem kallast Hörðuvellir (milli
Vatnsendahvarfs og Rjúpnahæðar),
og í tillögunni að Aðalskipulaginu er
nánast með stolti tekið fram að
Hörðuvellir séu svo sem „ósnortið
svæði“. Og hvað dettur þá ráða-
mönnum í Kópavogi í hug þegar
þeir hafa slíkt svæði til umráða?
Snerta það með steinsteypu og mal-
biki auðvitað, því einmitt þar skal
koma þéttasta byggðin. Hins vegar
stendur í stöðumati 2000 í sambandi
við Staðardagskrá 21 á vegum
Kópavogsbæjar: „Mikilvægt er að
vernda áfram þau svæði sem enn
eru lítt snortin og bjóða upp á nátt-
úrulegt umhverfi og fjölbreytt líf-
ríki.“
Skörp skil
Í tillögunni að Aðalskipulagi er
fjallað um tvær mismunandi leiðir
til að láta byggð mæta útivistar-
svæðum og óbyggð. Annars vegar
er byggðin látin „fjara út“, eða það
verði „skörp skil“. Í því sambandi
draga Kópavogsráðamenn af mikl-
um léttleik í efa að mannvirki, eink-
um og sér í lagi háreistar bygg-
ingar, séu til vansa eða valdi
sjónmengun: „Hins vegar er það
álitamál hvort og hvernig ásýnd
byggðar hafi áhrif á gæði útivist-
arsvæða umhverfis hana.“ Sá sem
hefur stundað útivist veit að ein-
ungis þeir taka svona til máls sem
telja það jafnvel „útivist“ að fara úr
húsi út í bíl og á vinnustað, eða í
hæsta lagi að taka nokkur skref í
manngerðu innanbæjarumhverfi
með stök tré og einhverjar hríslur
við hliðina á þaulskipulögðum litlum
grasflötum. Gæði útivistar felast
ekki síst í því að vera kominn í ann-
að, nefnilega í náttúrulegt umhverfi
og sjá eitthvað annað en það sem
ber daglega fyrir augu: steinsteypu
og malbik. Ganga meðfram Elliða-
vatni á þessum fyrirmyndargang-
stígum á vegum Reykjavíkurborgar
mun aldrei verða sú sama eftir að
Norðursvæðið á Vatnsenda hefur
verið „fullbyggt“ og myndar „skörp
skil“ með þéttri háreistri byggð og
tilheyrandi umferðaræðum og há-
vaða.
Og skörp skil verða með eftir-
minnilegum hætti fyrir hestamenn í
þessu nýja hverfi. Þannig munu t.d.
reiðvegir Hestamannafélagsins
Gusts liggja ennþá lengra í gegnum
steinsteypuauðnina, nánar tiltekið
meðfram hinni fyrirhuguðu þéttu
byggð á Hörðuvöllum. Hesthúsa-
byggðin við Heimsenda á að vísu að
stækka og þar skal koma skeiðvöll-
ur – en í 100 m fjarlægð skulu rísa
tvær 5 hæða blokkir og ein 9 hæða,
og þar að auki er gert ráð fyrir
þjónustusvæði og tveimur skólalóð-
um í hér um bil 800 m fjarlægð eða
minna. Skörp skil, svo sannarlega!
Eigin hagsmunir
Nú skal fúslega viðurkennt að
þessar 3 blokkir eiga einmitt að rísa
á þeim Vatnsendabletti sem við
hjónin höfum búið á í hartnær 23 ár.
Það skal líka viðurkennt að maður
er skelfingu lostinn og reiður eftir
að hafa séð nákvæma teikningu af
framtíðarnýtingu þessa bletts, þar
sem norðurveggur einnar blokkar
liggur þvert um stofu og sjónvarps-
herbergi okkar, og hinum tveimur
ásamt tilheyrandi bílastæðum er
haganlega komið fyrir á þeim svæð-
um þar sem mesti gróðurinn er. Í
einfeldni okkur og trú á landið,
gjörsamlega grandalaus um þenslu-
þörf og steinsteypustefnu Kópa-
vogs, plöntuðum við niður hátt á
annað þúsund trjáa og öðrum
gróðri. Trén á okkar lóð, eins og
víðast hvar á Vatnsendalendi, eru
komin vel á veg, sum allt að 3–5 m á
hæð; trén á þessu svæði eiga sökum
veðra úr austri mjög erfitt upp-
dráttar fyrstu árin, og eigendur
þurfa að nostra talsvert við þau. En
sjáum til, við fáum jú heilar ISK 300
fyrir hvert tré sem við höfum sett
niður. Þrátt fyrir yfirlýsingu í til-
lögu að Aðalskipulagi þess efnis að
reynt verði að hlífa trjágróðri á
svæðinu verða sem sagt settar jarð-
ýtur á allt heila klabbið til að stein-
steypan fái notið sín sem allra best.
Ýtuvíkingar fá nóg að gera!
Geri ég ráð fyrir að samsvarandi
teikningar liggi líka fyrir um aðrar
lóðir á Vatnsendasvæðinu, og vissu-
lega er það ekki í fyrsta sinn sem
slíkur yfirgangur á sér stað hjá yf-
irvöldum Kópavogsbæjar, sbr. mót-
mæli við fyrri áform árið 2000.
Áformin hafa ekki breyst hætishót,
nema að fallið verður frá þéttri
byggð rétt við Elliðavatn.
Vatnsendabúar gáfu skilmerkileg
svör þegar þeir voru inntir álits um
hvernig byggð þeir vildu sjá þróast:
„Haldið verði sem kostur er í frjáls-
legt yfirbragð, lágreista dreifða
byggð, gróður og óspillta náttúru
landsins.“ Ennfremur var lagt til að
svæðið yrði skipulagt þannig, „að
fólk gæti notið útivistar, svo sem út-
reiða, fiskveiða, gönguferða o.fl. í
sem óspilltustu umhverfi“. Þannig
ætluðu Vatnsendabúar að koma til
móts við byggingarþörf Kópavogs-
bæjar, og gerðu ráð fyrir að með
3.000 manna byggð væri hægt að
samræma bæjar- og sveitayfirbragð
með ofannefndum kostum fyrir alla.
Um þessar hugmyndir er fjallað í
tillögunni, og þeim er vísað frá með
eftirfarandi rökum: Annars vegar
er slík byggð óhagkvæm, og hins
vegar „verður byggðin einsleitari en
það er ekki í samræmi við þá stefnu
bæjaryfirvalda að í íbúðarhverfun-
um verði fjölbreytt byggð sem henti
mismunandi aldurs- og þjóðfélags-
hópum“. Ég hygg að Vatnsendabú-
ar geti ekki túlkað þessa „röksemd“
á annan hátt en að verið sé að gera
grín að þeim, ég veit ekki betur en
að hingað til hafi hér búið alls kyns
aldurs- og þjóðfélagshópar og
byggðin hefur því svo sannarlega
ekki verið „einsleit“. Hvað snertir
hugtakið „fjölbreytta byggð“, mæli
ég með því að menn fari í bíltúr í
gegnum nýjustu íbúðahverfi Kópa-
vogs, Smára-, Linda- og Salahverfi.
Þar sjá þeir óskaplega fjölbreytta
steinsteypukumbalda af öllum
stærðum og gerðum sem henta mis-
munandi sérhópum svo sem arki-
tektum, skipulagsfræðingum, verk-
fræðingum og verktökum – til að
leika sér við teikniborð, og afleið-
ingarnar eru brjálæðislegt rask og
stórfelld umhverfisspjöll.
Coletta
Buerling
Í tillögu að Aðalskipu-
lagi Kópavogsbæjar
2000–2012, segir
Coletta Buerling, er
réttur einstaklinga
og hagur heildarinnar
fyrir borð borinn
Höfundur starfar sem þýðandi og
leiðsögumaður og hefur búið á
Vatnsendabletti 111 í 23 ár.
KÓPAVOGUR FULLBYGGÐUR –
AF STEINSTEYPU OG MALBIKI