Morgunblaðið - 12.02.2002, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 ÞRIÐJUDAGUR 12. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
E
f þetta væri borg þá
rataði maður um
hana eins og staf-
rófið. En þetta er
engin borg og ég er
alltaf að villast.
Ég geng heiman frá mér, aust-
ur Vesturgötuna. Hellulögnin er
regluleg og ég gleymi mér um
stund. Á hægri hönd er forn-
bókabúð Braga. Ég staðnæmist
alltaf við gluggann en fer aldrei
inn. Nema einu sinni, og keypti þá
Borgarlíf eftir Ingimar Erlend
Sigurðsson í
gulu bandi.
Það var ekki
auðvelt að
finna hana en
ég var heldur
ekki að leita
sérstaklega að henni. Hafði bara
ætlað að næla í hana við tækifæri.
Hún var flokkuð meðal skáld-
sagna. Það er annars aldrei að
vita hvar bækur lenda í hillum
fornbókasala. Flokkunarkerfi
þeirra stangast í mikilvægum at-
riðum á við hina línulegu, röklegu
og sjónrænu röð og reglu sem
Gutenberg innleiddi í hugsun og
skipulag mannsins með uppfinn-
ingu sinni fyrir fimm hundruð ár-
um. Bókastaflinn í miðri búðinni
hefur að vísu sjónræna skírskotun
til stórborgarinnar þar sem hann
manhattar yfir hausamótum og
fyllir mann lotningu. En það er
falskt öryggi og skammvinnt því
skipulag staflans er óþýðanlegt úr
höfði skapara hans og maður
gengur þessa blokk á þremur sek-
úndum. Við kassann segir Bragi
viðstöddum kaffigesti að Borg-
arlíf hafi þótt góð bók á sínum
kalda stríðs tíma og ekki vakið
minni umræðu en Höfundur Ís-
lands.
Ég geng áfram í austur, finn
ekki taktinn í hellulandslaginu og
verður hugsað til litla og snotra
hússins hans Benedikts Gröndal
hinum megin götunnar á númer
16. Það er nú falið bak við stórt
steinsteypt hús sem byggt var í
garði Gröndals, auðvitað í óþökk
hans. Í Dægradvöl, ævisögu sinni,
segir skáldið tuttugu menn á eftir
sér í blöðunum með „meiðyrðum,
skömmum, hnútum og ónotum“
þótt hann segist ekki hafa lagt
persónulega til nokkurs manns.
Kauðar þessir höfðu af honum
skáldastyrkinn og garðinn „með
refjum og lygum og yfirgangi,“
eins og segir í sögunni. Kannski
er þetta ekki sama húsið og fyrst
var reist í garði skáldsins en það
stendur svo nærri húsi þess að
þangað inn berst varla mikið
dagsljós. Það er gluggalaust á
gaflinum eins og svo mörg hús
sem byggð voru í Reykjavík á
fyrri hluta tuttugustu aldar. Það
átti að byggja þétt. En sú hugsjón
varð ekki langlíf. Fljótlega var
tekið að dreifa byggðinni upp um
holt og hæðir. Reyndar er þétt-
leiki byggðar hvergi meiri en ein-
mitt í þessum nýju hverfum borg-
arinnar. Það varð til ný hugsjón
um staðbundna þéttingu byggðar.
Allt að þrjú hundruð metra langar
blokkir fyrir láglaunafólk risu
með gluggalausum göflum. Hug-
myndin var góð því það má alltaf
bæta við endaleysuna þegar
kreppir að í þjóðlífinu.
Áður en ég veit af stend ég á
gatnamótum Vesturgötu, Að-
alstrætis og Hafnarstrætis. Eng-
um skáldsagnahöfundi hefur
tekist að skapa jafn flókinn þrí-
hyrning með jafn óljósum
skilaboðum. Þetta er magnaðasti
orkupunktur borgarlíkamans.
Hér má maður eiga von á hverju
sem er. Ég nem ávallt staðar og
dreg djúpt andann. Ef eitthvað
gerist ætla ég ekki að missa af
því. Ofan í mig lýstur hugmynd að
kvikmynd sem gerist öll á þessum
stað. Hún myndi lýsa inn í líf
borgarbúa sem allir sem einn
tækju ranga ákvörðun á af-
drifaríkum tímamótum. Um
gatnamótin væri stöðug umferð
bíla sem væru sífellt að rekast á.
Menn skeggræddu um réttindi og
rangindi en rökleysa gatnamót-
anna afvegaleiddi þá og skapaði
óleysanlega spennu sem brytist
að lokum út með voveiflegum
hætti. Myndin gæti heitið Líf í
borg eins og kosningabæklingur
Sjálfstæðisflokksins fyrir borg-
arstjórnarkosningarnar árið 1974.
Einmitt það vor flutti ég sex ára
heim til Íslands. Ég vaknaði
snemma morguns áttavilltur í
íbúð frænku minnar vestur í bæ.
Sólin kom upp í stofuglugganum
sem sneri í vestur. Ég lagðist aft-
ur til svefns viss um að á þessu
landi væri engu að treysta.
Ég geng skáhallt yfir gatna-
mótin til þess að finna kraftinn
sem streymir frá þessum kontra-
punkti borgarskipulagsins. Það
rýkur úr öndvegissúlunum á Ing-
ólfstorgi og í sjoppunum tveimur
er slæðingur af fólki að borða
hamborgara og ís. Annars er eng-
an að sjá. Og heldur ekki í Aust-
urstræti. Ég fæ á tilfinninguna að
það sé fylgst með mér. Í mann-
fæðinni er maður aldrei einn. Ég
mjaka mér í austurátt og finn að
göngulagið verður bjagað við það
að einhver kunni að vera að horfa.
Ég er heldur ekki búinn að átta
mig á þessum nýju hellulögnum.
Og hvers vegna þessir pollar og
þessir teprulegu ljósastaurar með
gulllituðum skermum? Mér verð-
ur litið í gegnum „borgarhliðið“ í
austurenda strætisins og fyllist
depurð.
Ég beygi inn Pósthússtræti.
Nú hef ég gleymt hvert ferðinni
var upphaflega ætlað og stefni inn
á Austurvöll til að ná áttum. Þar
sem ég stend við hliðina á Jóni
Sigurðssyni og hugleiði hvert
skuli halda heyri ég mikið öskur.
Það er drukkinn maður á bekk
sem steytir hnefann að Alþing-
ishúsinu: „Þetta eru tóm fífl!“ Ég
hraða mér burt og hrasa nánast
um stöpulinn hans Jóns í óða-
gotinu. Þá man ég erindið. Það
vantar brauð. En hér í bænum er
ekki lengur neitt bakarí og ég
held aftur heim að sækja bílinn.
Borgar-
villur
Áður en ég veit af stend ég á gatna-
mótum Vesturgötu, Aðalstrætis og
Hafnarstrætis. Engum skáldsagna-
höfundi hefur tekist að skapa jafn
flókinn þríhyrning með jafn óljósum
skilaboðum. Þetta er magnaðasti
orkupunktur borgarlíkamans. Hér
má maður eiga von á hverju sem er.
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
throstur@mbl.is
NÚ ER sá tími hafinn í Háskóla
Íslands þegar stúdentum gefst kost-
ur á því að velja þá fulltrúa sem
þeir telja best að standi vörð um
hagsmuni þeirra í stúdentaráði Há-
skóla Íslands. Einnig er í ár kosið
um fulltrúa stúdenta í háskólaráði. Í
ár fara kosningarnar fram dagana
20. og 21. febrúar og vonumst við
Vökufólk til þess að sem flestir
stúdentar sjái ástæðu til þess að
taka þátt í kosningunum og láta af-
stöðu sína í ljós.
Stúdentar eiga mörg sameiginleg
hagsmunamál. Að mati okkar í
Vöku er þó eitt hagsmunamál sem
stendur ofar öðrum – og er í raun
eina hagsmunamálið sem öllum
stúdentum er sameiginlegt. Það er
að námið sem boðið er upp á við Há-
skóla Íslands sé fyrsta flokks. Þess
vegna setur Vaka kennslumál á
oddinn.
Umbætur í samstarfi
við kennara
Umfjöllun forrystumanna stúd-
entaráðs einkennist oft af bölmóði
og úrræðaleysi. Slíkur málflutning-
ur er beinlínis hættulegur fyrir Há-
skóla Íslands. Við teljum nauðsyn-
legt að stúdentar leitist við að vera
hluti af lausnum á vandamálunum –
í stað þess að einblína
eingöngu á vanda-
málin. Vaka telur að
stúdentaráð geti beitt
kröftum sínum í mjög
auknum mæli að því að
þrýsta á um umbætur í
starfsháttum Háskóla
Íslands og unnið í sam-
starfi við kennara sína
og aðra starfsmenn að
gera skólann sterkari
og samkeppnishæfari í
alþjóðlegum saman-
burði. Þannig styrkj-
um við samkeppnis-
stöðu Háskólans.
Kennslufyrirkomulagið
endurskoðað
Gutenberg fann upp prentvélina
skömmu eftir árið 1450. Vart þarf
að fjölyrða um þá miklu framför
sem þetta hafði í för með sér enda
markar þessi uppfinning byrjunina
á stórbættum aðgangi fólks á les-
efni. Það er hins vegar athyglisvert
að enn þann dag í dag eru háskóla-
nemar í mörgum deildum Háskól-
ans látnir sitja í hópum og kópera
niður í stílabækur texta sem kenn-
arinn setur upp á töflu eða á glær-
ur. Þar sitja gjarnan hundrað stúd-
entar og skrifa hver
um sig nákvæmlega
sömu hlutina niður á
blað. Vaka vill að Há-
skóli Íslands taki
prenttæknina í aukn-
um mæli í sína þjón-
ustu svo samveru-
stundir kennara og
nemenda geti í aukn-
um mæli nýst til um-
ræðu, skoðanaskipta
og raunhæfrar verk-
efnavinnu.
Próf og verkefni
Flestir munu geta
tekið undir að kostir
háskólanáms séu að miklu leyti að
þar læri nemendur ákveðin vinnu-
brögð. Vaka telur að námsmat stúd-
enta ætti í auknum mæli að taka
mið af verkefnavinnu. Sums staðar
kann að vera réttlætanlegt að
dæma frammistöðu nemenda í einu
stóru prófi en víða má byggja
frammistöðumat á öðrum þáttum.
Þá leggur Vaka áherslu á að próf
verði nemendum aðgengileg og að
Háskólinn leggi sig fram um að
kynna rétt stúdenta til þess að fá
rökstuðning fyrir mati kennara á
úrlausninni. Slíkt er ekki aðeins
Vaka berst fyrir stærsta
hagsmunamáli stúdenta
Sigþór Jónsson
DAGANA 20. og 21.
febrúar verður kosið
til stúdentaráðs og há-
skólaráðs. Röskva hef-
ur stýrt starfsemi
stúdentaráðs undan-
farið ár og leggur verk
sín óhrædd í dóm
stúdenta. Grundvall-
arhugsjón Röskvu um
jafnrétti til náms hef-
ur verið leiðarljósið í
starfi stúdentaráðs
síðastliðið ár.
Árangursríkt
þjóðarátak
Í síðustu kosningum
kynnti Röskva hug-
myndina um þjóðarátak í þágu Há-
skóla Íslands. Þjóðarátakið er víð-
tækasta samstarfsverkefni sem
stúdentaráð hefur nokkurn tímann
efnt til. Átakið hefur skilað stúd-
entum rúmlega 5 milljónum í styrki
til að vinna að rannsóknum víðs
vegar um landið, samstarf við Sam-
tök atvinnulífsins um gerð viðhorfs-
könnunar meðal fyrirtækja hefur
skilað sterkri viljayfirlýsingu frá
fyrirtækjum um að taka aukinn
þátt í starfi Háskóla Íslands,
áframhaldandi uppbygging stúd-
entagarða hefur verið tryggð og
þekktir fulltrúar þjóðlífs, sveitarfé-
laga, fyrirtækja og háskólans hafa
skorað á Íslendinga að
efla Háskóla Íslands,
þjóðskóla okkar allra.
Páll Skúlason, rektor,
hóf brautskráningar-
ræðu sína síðastliðinn
laugardag á því að
þakka stúdentum fyrir
þjóðarátakið.
Hærri námslán
fyrir alla
Röskva stendur fyr-
ir jafnrétti til náms og
LÍN er hornsteinn
þess jafnréttis.
Röskva hefur því lagt
mikla áherslu á bar-
áttuna fyrir bættum
lánasjóði. Á síðasta ári hækkuðu
námslánin þriðja árið í röð, tíma-
mótasigur vannst í baráttunni fyrir
auknu félagslegu tilliti með áliti
umboðsmanns Alþingis og þjónusta
LÍN var bætt. Röskva hefur und-
anfarin ár lagt höfuðáhersluna á
hækkun grunnframfærslunnar
enda skilar sú leið sér í hækkun
námslána til allra. Síðastliðin þrjú
ár hefur grunnframfærslan hækkað
um 11,6%, sem er 6,7% umfram
verðbólguþróun, frítekjumarkið
hefur hækkað um 100 þúsund krón-
ur og skerðingarhlutfallið lækkað
úr 50 í 40%.
Að frumkvæði Röskvu barðist
stúdentaráð af mikilli hörku gegn
hækkun innritunargjalda. Stúdent-
ar stóðu saman og á aðeins tveimur
dögum skrifuðu um 3.200 stúdentar
undir mótmæli sem formaður stúd-
entaráðs afhenti með eftirminnileg-
um hætti á háskólahátíð. Mótmælin
vöktu þjóðarathygli, ágreiningur
kom upp innan ríkisstjórnarinnar
og dregið var úr boðaðri hækkun.
Baráttan gegn skólagjöldum hefur
ætíð skipað stóran sess hjá Röskvu
og reynsla síðasta árs sýnir glöggt
nauðsyn þess að stúdentar standi
fast gegn öllum hugmyndum um
skólagjöld.
Sigur í tryggingamálum
Fyrir tveimur árum benti Röskva
á að stúdentar við háskólann eru
Röskva lætur verkin tala
Ingvi Snær
Einarsson
Stúdentaráð
Á síðasta ári hækkuðu
námslánin þriðja
árið í röð, segir
Ingvi Snær Einarsson,
og tímamótasigur
vannst í baráttunni fyrir
auknu félagslegu tilliti.
EF TIL eru læknar
og aðrir heilbrigðis-
starfsmenn sem hafa
þann ósið að gera lítið
úr sjúklingum sínum á
þannig vettvangi að
aðrir heilbrigðisstarfs-
menn geti vitað af því
held ég að það verði að
teljast gerendunum
heldur til vansa. Slíkt
yrði líka að teljast held-
ur slæmt af öðrum
ástæðum. Svona hegð-
un væri líkleg til að
skapa neikvæða af-
stöðu annarra starfs-
manna til viðkomandi
sjúklinga og hugsanlega verri fram-
komu í þeirra garð.
Hvers konar fólk er líklegt til þess
háttar hegðunar? Ég fæ ekki skilið
að aðrir en þeir sem hafa mikla þörf
fyrir að upphefja sjálfa
sig komi fram á þennan
hátt. En það eru ein-
mitt þeir sem hafa
mikla eða jafnvel sjúk-
lega minnimáttar-
kennd, það er að segja
eru með neikvæða
sjálfsmynd, sem líkleg-
astir eru til að hafa
þessa þörf. Kannski er
lágt sjálfsmat sterkur
hvati til þess að verð-
andi læknar berjist í
gegnum numerus
clausus í læknadeild,
jafnvel í annarri eða
þriðju tilraun.
Það að upphefja sjálfan sig með
því að gera lítið úr öðrum er í raun og
veru fölsun. Sá sem gerir lítið úr öðr-
um stækkar í rauninni ekki neitt.
Það er viðmiðið sem minnkar, annað
fólk. Viðkomandi mælist stærri á
þann kvarða sem aðrir eru, en sú
aukning kemur einvörðungu til
vegna smækkaðra mælieininga!
Þeim sem ekki sýna öðrum virð-
ingu held ég að sé hætt til lítillar
sjálfsvirðingar!
Ef til eru læknar …
Hilmar Harðarson
Sjálfsvirðing
Það að upphefja sjálfan
sig, segir Hilmar
Harðarson, með því
að gera lítið úr öðrum
er í raun og veru fölsun.
Höfundur er félagi í
klúbbnum Geysi.