Morgunblaðið - 14.02.2002, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra segist vera ósammála því
mati Davíðs Oddssonar forsætisráð-
herra að þær breytingar sem gera
þurfi á samningnum um Evrópskt
efnahagssvæði megi skilgreina sem
prófarkalestur. Hann segir að þeir
sem vilji búa áfram við EES-samn-
inginn – og hann kveðst vera í þeim
hópi – þurfi að berjast fyrir því að
hann sé virtur og njóti virðingar.
Forsætisráðherra fjallaði um end-
urskoðun EES-samningsins á við-
skiptaþingi í fyrradag og sagði að
engin stór vandamál væru á ferðinni
og engir stórir hagsmunir væru í
hættu. Hann sagði að þau vandamál
sem upp hefðu komið við fram-
kvæmd samningsins snerust fyrst
og fremst um tæknileg atriði og vís-
aði þar m.a. til tilskipunar um sæfi-
efni og sagði að formaður Samfylk-
ingarinnar væri tilbúinn til að gefa
eftir fullveldi landsins og aðgang að
landhelginni til að hafa áhrif á út-
gáfu tilskipunar um rottueitur.
Vandamál í sambandi við útgáfu
þessar tilskipunar kynnti utanrík-
isráðherra nýlega í ríkisstjórninni,
en framkvæmdastjórn ESB hefur
hafnað tillögu EFTA-ríkjanna um
innleiðingu tilskipunarinnar. Í svari
framkvæmdastjórnarinnar er gefið í
skyn að óþarfi sé að fylgja stofn-
anaramma EES-samningsins á
þessu sviði og það sé til þess fallið
að valda óþarfa ágreiningi. Jafn-
framt er í svarinu gefið í skyn að ef
EFTA-ríkin sæki það fast að halda
sig við stofnanaramma EES-samn-
ingsins kunni það að koma þeim í
koll á öðrum sviðum, t.d. almennt
varðandi þátttöku í starfi nefnda, en
framkvæmdastjórnin telur að ESB
hafi almennt teygt sig lengra í að
heimila EFTA-ríkjunum þátttöku í
nefndum en því sé skylt samkvæmt
ströngustu túlkunum á EES-samn-
ingnum.
Ósammála forsætisráðherra
Halldór Ásgrímsson var spurður
hvort hann liti svo á að endurskoðun
EES-samningsins mætti skilgreina
sem prófarkalestur líkt og forsætis-
ráðherra hélt fram.
„Ég er ósammála því að tala um
prófarkalestur í því sambandi. Þessi
samningur var viðamesti alþjóða-
samningur sem Ísland hafði nokkru
sinni gert. Í honum var gengið
lengra en áður í samstarfi við aðrar
þjóðir og þar var tekin ákvörðun um
fyrirkomulag mála sem áður höfðu
talist innanríkismál Íslands. Þetta
var gert m.a. með þeim hætti að það
var komið upp sérstöku stofnana-
kerfi, bæði eftirlitsstofnun og dóm-
stól. Það hefur að mínu mati verið
nokkuð vegið að þessu kerfi. Og það
hefur líka verið farið inn á sam-
starfssvið sem ekki voru fyrir hendi
þegar EES-samningurinn var gerð-
ur. Jafnframt hefur verið ákveðið að
nýjar stofnanir taki yfir mál sem
voru í öðrum farvegi.
Ég tel það mjög mikilvægt að
nota þetta tækifæri til að beina at-
hyglinni að þessum samningi. Við
uppfærslu hans fælust í því mik-
ilvæg pólitísk skilaboð, þess eðlis að
samningsaðilar ætluðu að virða
samninginn og framkvæma hann
með þeim hætti sem upphaflega var
stofnað til, og þar með væru emb-
ættismönnum Evrópusambandsins
gefin skýr pólitísk skilaboð. Ég tel
að það hafi skort á þessi skilaboð og
þess vegna sé mikilvægt fyrir okkur
að á það reyni. Samningurinn hefur
notið minnkandi athygli og við verð-
um oftar og oftar varir við að aðilar í
Evrópuríkum viti ekki af tilvist hans
og þess vegna sé mikilvægt að hann
komi til umfjöllunar, ekkert síður en
stækkunarferill Evrópusambands-
ins. Menn verða að muna að það er
ekki eingöngu verið að stækka Evr-
ópusambandið heldur jafnframt
innri markaðinn og þar með Evr-
ópska efnahagssvæðið, sem við er-
um aðilar að.“
Forsætisráðherra sagði í ræðu
sinni á viðskiptaþingi að það væru
engir stórir hagsmunir í húfi í sam-
bandi við EES-samninginn. Ertu
sammála þessu?
„Ég tel að þetta mál fjalli með
einum eða öðrum hætti um mikil-
vægustu framtíðarhagsmuni Íslands
og varði spurninguna hvort við get-
um búið við samninginn um Evr-
ópska efnahagssvæðið til framtíðar
eða hvort við verðum að beina at-
hyglinni að hugsanlegri aðild. Ef við
viljum búa við samninginn til lengri
framtíðar, sem ég og margir fleiri
hefðum helst kosið, þarf að hafa fyr-
ir því að vinna samningnum meiri
athygli og virðingu. Það þarf að
berjast fyrir því að hann sé virtur
og þá ekki síst fyrir tveggja stoða
kerfinu, sem hefur ekki verið virt í
öllum tilvikum. Það er nú svo að
þegar við eigum okkur stíflu vill
fyrsta gatið í hana verða afdrifaríkt
um framhaldið.“
Erfitt að meta
kostnaðinn við aðild
Davíð sagði í ræðu sinni að aðild
Íslands að Evrópusambandinu kost-
aði tugi milljarða króna. Eru þetta
réttar tölur að þínu mati?
„Sá útreikningur sem síðast var
gerður í þessu máli er í tengslum við
Evrópuskýrsluna 1999. Þar kemur
fram að það sé líklegt að við þurfum
að greiða inn 7–8 milljarða eða 33
þúsund á hvert mannsbarn í landinu
og síðan fengjum við til baka stóran
hluta af þeirri fjárhæð. Talið var að
nettó þyrfti Ísland að greiða 2–3
milljarða í sjóði ESB umfram það
sem kæmi til baka. Þetta var miðað
við þær reglur sem taka gildi 2004.
Það verður samið á ný um framlög
til Evrópusambandsins árið 2006.
Hver niðurstaða þeirra samninga
verður get ég ekki sagt til um í dag.
Hins vegar er það nú svo að þetta
mat er eingöngu í sambandi við ís-
lensku fjárlögin. Ef á að meta málið
í heild sinni er það miklu flóknara.
Þar ráða hagsmunir sjávarútvegs,
landbúnaðar, ríkissjóðs, byggðanna
og sveitarfélaganna og síðast en
ekki síst hagsmunir heimilanna í
landinu, því að allt þetta mál hefur
áhrif á fjármagnskostnað, vöruverð
og aðstæður fyrirtækja. Að mínu
mati verður mjög erfitt að meta það
í krónum og aurum,“ sagði Halldór.
Er að beina athygli
að utanríkisráðherra
Davíð gagnrýndi afstöðu Össurar
Skarphéðinssonar, formanns Sam-
fylkingarinnar, í Evrópumálum í
ræðu sinni.
Össur sagði að með ummælum
forsætisráðherra á viðskiptaþingi
hefði hann verið að skamma Albaníu
þegar hann meinti Kína. „Hann er í
reynd að senda utanríkisráðherra
fast skot. Fyrir hönd ríkisstjórnar-
innar hefur utanríkisráðherra æ of-
an í æ leitt gild rök að því að EES-
samningurinn dugi ekki til lang-
frama. Davíð hefur snuprað hann
opinberlega með því að segja að
hann hafi spurt hann sjálfan hvers
vegna þurfi að breyta samningnum
og segist ekki hafa fengið nein svör.
Það er athyglisvert að Halldór Ás-
grímsson hefur svarað því á móti að
hann vilji ekki svara þessu vegna
þess að málið sé svo flókið. Ég veit
ekki hvort hann á við að forsætis-
ráðherra skilji ekki flókin utanrík-
ismál.“
Össur sagði dapurlegt að for-
sætisráðherra virtist ekki skilja
framtíðarhagsmuni Íslendinga og
kjósa að snúa þeim upp í hálfgerðan
aulabrandara, en þar vísaði hann til
ummæla Davíðs um að formaður
Samfylkingarinnar virtist vera
tilbúinn til að gefa eftir hluta af full-
veldi Íslands og yfirráð yfir íslensk-
um sjávarútvegi til að geta haft
áhrif á útgáfu reglugerðar um rottu-
eitur.
„Þegar menn horfa til framtíðar
er alveg ljóst að EES-samningurinn
mun ekki þjóna hagsmunum Íslands
með sama hætti og þegar hann var
gerður. Ástæðurnar eru margar. Í
fyrsta lagi mun stækkun ESB leiða
til þess að sambandsríkin verða
þrjátíu í stað fimmtán. Það eitt leið-
ir til miklu minni áhuga sambands-
ins á málefnum EES en áður og að
mínu mati miklu minni möguleika á
ítökum og áhrifum. Þessa verð ég
mjög áskynja í störfum mínum sem
fulltrúi í EFTA-nefndinni sem ræðir
oft á ári við fulltrúa erlendra þjóð-
þinga. Þeir vita ekkert um EES-
samninginn og hafa engan áhuga á
að viðhalda honum.
Í öðru lagi er EES-samningurinn
staður að því leyti að hann nær ekki
til nýrra sviða í samstarfi Evrópu-
sambandsins. Það kallar annað
tveggja á mjög harða og erfiða
samninga eins og við lentum í með
Schengen eða hreinlega að Íslend-
ingar fá ekki tækifæri til að taka
þátt í mikilvægu samstarfi innan álf-
unnar. Samstarfið er alltaf að
aukast og ná yfir ný svið sem EES-
samningurinn tekur ekki til.
Í þriðja lagi hefur þróunin á inn-
viðum ESB, fyrst og fremst aukin
völd Evrópuþingsins, leitt til þess að
það dregur smám saman úr áhrifum
okkar á lagagerninga. Það má halda
því fram að með þeirri þróun séum
við hægt en bítandi að tapa fullveldi
án þess að hafa nokkurn tímann fall-
ist á það. Ég rifja það upp að 1993
sagði nefnd þriggja lagaspekinga að
fullveldisafsalið sem fólst í EES-að-
ild væri á mörkum þess að rjúfa
stjórnarskrá. Maður spyr sig hvort
þessi þróun þýði að það reyni um of
á þanþol hennar. Innan ESB myndu
menn hafa rödd og hafa áhrif og
reynslan sýnir að smáríkjum geng-
ur mjög vel að verja hagsmuni sína.
Í fjórða lagi leiðir núverandi staða
til þess að við eigum ekki kost á því
að taka upp evruna og töpum þar
með af mikilvægum ávinningum
sem í því kunna að felast eins og
aukinni samkeppnishæfni íslenskra
fyrirtækja sem felst í meira
gagnsæi í viðskiptum, minni kostn-
aði við viðskipti og allt öðru vaxta-
stigi.
Í fimmta lagi vil ég nefna að það
voru ákveðnar afurðir sem voru
undanþegnar hinum mikilvægu toll-
fríðindum sem EES-samningurinn
fól í sér. Þessar greinar eru vænt-
anlega vaxtarbroddur í okkar sjáv-
arfangi á næstu áratugum. Ég nefni
sérstaklega laxeldi sem stefnir í að
verða ákaflega umfangsmikið. Þess
vegna þurfum við á tollfríðindum að
halda sem fylgja aðildinni.
Í sjötta lagi má nefna að það eru
að falla niður mikilvæg tollfríðindi
gagnvart sjávarútvegi sem er að
finna fríverslunarsamningum við til-
vonandi aðildarríki ESB sem standa
núna í viðræðum við sambandið, en
þau ógildast við aðild þeirra að sam-
bandinu. Þetta skiptir miklu máli
fyrir sölu á unninni síld til mann-
eldis, en við væntum þess að efling
norsk-íslenska síldarstofnsins muni
leiða til þess að þarna skapist miklir
möguleikar.
Í síðasta lagi vil ég nefna sam-
starf um öryggi og varnir sem við
eigum ekki kost á að taka þátt í
nema innan ESB. Ég tel, eins og
mál hafa þróast eftir 11. september,
að það sé ekki hægt að hluta varnir
niður eftir ríkjum heldur þurfi að
tryggja sameiginlegt öryggi álfunn-
ar og við þurfum að vera þar á
palli,“ sagði Össur.
Utanríkisráðherra segir endurskoðun EES-samningsins ekki snúast um prófarkalestur
Varðar mikilvæg-
ustu framtíðarhags-
muni Íslands
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra segist ósammála Davíð
Oddssyni forsætisráðherra um þá hagsmuni sem séu í húfi í sam-
bandi við endurskoðun á EES-samningnum. Hann segir að þeir
sem vilji búa áfram við EES-samninginn verði að berjast fyrir því
að samningurinn sé virtur og njóti virðingar.
HÓPUR sauðfjárbænda af Suður-
landi, aðallega úr Rangárvallasýslu,
gekk á fund Guðna Ágústssonar
landbúnaðarráðherra í gær og af-
henti honum undirskriftir frá á annað
hundrað bændum þar sem skorað er
á hann að fresta afgreiðslu á frum-
varpi sem liggur fyrir Alþingi um
gæðastýringu í sauðfjárrækt þar til
búið er að ljúka úttekt á nytjalandi.
„Við viljum að frumvarpið um
gæðastýringu og nytjaland verði ekki
lögfest fyrr en búið er að ganga frá
nytjalandi þannig að menn viti hvort
og hvaða afréttum verður lokað. Við
viljum að úttekt á heimalöndum sé
klár áður en lögin eru sett þannig að
það sé ekki verið að setja hluti af stað
fyrr en menn vita að hverju þeir
ganga,“ sagði Guðrún Stefánsdóttir,
bóndi í Hlíðarendakoti.
Gæðastýring í sauðfjárrækt var
ein af forsendum búvörusamningsins
sem bændur gerðu við ríkið. Guðrún
sagði að í búvörusamningnum hefði
þessi gæðastýring ekki verið útfærð
með þeim hætti sem nú væri rætt um.
„Þetta er allt of dýrt kerfi og skilar
sér ekki til bænda. Við viljum fá að
búa sjálf en ekki láta stjórna okkur
eins og strengjabrúðum,“ sagði Guð-
rún og sagði að gæðastýringin þýddi
að bændur þyrftu að leggja á sig stór-
aukið eftirlit.
Guðni Ágústsson landbúnaðarráð-
herra sagði að þessi gagnrýni kæmi
seint fram því sauðfjársamningurinn
hefði verið samþykktur af 2⁄3 hluta
bænda í almennri atkvæðagreiðslu
árið 2000.
„Þetta er samningur sem felur í
sér að bændur eiga að eignast nýja og
meiri möguleika á að þróa búskap
sinn. Ég gerði mér alltaf grein fyrir
því að í þessum samningi gætu verið
viðkvæm atriði eins og um landnotin
og skýrsluhaldið. Nú er búið að keyra
eftir þessu kerfi í N-Þingeyjarsýslu
og menn þar kvarta ekki sérstaklega.
Menn hafa verið að þróa þessa gæða-
stýringu og gera hana einfaldari.
Mér finnst því að þessar athuga-
semdir séu seint fram komnar en
mun skoða þær, m.a. með tilliti til
þess hvort hægt er að einfalda þetta
kerfi. En ég verð auðvitað að halda
áfram með þau verkefni sem mér eru
falin þannig að þessi samningur geti
á öllum sviðum tekið gildi eins og 2⁄3
hlutar bænda lögðu til í lýðræðislegri
kosningu.“
Guðni sagði að Landgræðslan væri
þeirrar skoðunar að landnýtingar-
þátturinn yrði ekki vandamál. Því
mætti ekki gleyma að landnotaþátt-
urinn tæki ekki gildi fyrr en 2004 og
því væri nægur tími til stefnu. Aðal-
atriði væri þó að sauðfé færi ekki illa
með land í dag. Hann sagðist hafa
meiri áhyggjur af hrossabeit.
Mótmæla frum-
varpi um gæða-
stýringu
Morgunblaðið/Þorkell
Ketill Gíslason afhenti landbúnaðarráðherra mótmælin.
FORYSTUMENN norrænna lands-
deilda Alþjóðaþingmannasambands-
ins (IPU) munu funda hér í Reykja-
vík í dag þar sem rætt verður um
þátttöku þjóðþinga Norðurlandanna
á komandi þingi Alþjóðaþingmanna-
sambandsins sem haldið verður í
Marrakesh dagana 17. – 24. mars
nk. Aðalumræðuefni fundarins í
Reykjavík verður hlutverk þjóð-
þinga í stefnumótun á tímum hnatt-
væðingar auk umræðna um um-
hverfismál og Kýótó-bókun
loftlagssamnings Sameinuðu þjóð-
anna.
Fundurinn mun fara fram milli
kl. 10 og 15. 30 í húsakynnum Al-
þingis.
Norrænn
samráðs-
fundur al-
þjóðaþing-
manna-
sambandsins