Morgunblaðið - 14.02.2002, Blaðsíða 24

ERLENT
24 FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
TRAUDL Junge, fyrrum einkarit-
ari Adolfs Hitlers, lést aðfaranótt
mánudags, 81 árs að aldri. Aðeins
fáeinum klukkustundum áður en
hún skildi við hafði verið sýnd á al-
þjóðlegu kvikmyndahátíðinni í
Berlín heimildarmynd þar sem
Junge segir sögu sína.
Á þeim þremur árum, sem
Traudl Junge starfaði sem einn af
einkariturum Adolfs Hitlers, náði
helförin gegn gyðingum hámarki.
En Traudl Junge minntist „foringj-
ans“ einna helst sem heldur ljúfs
manns, sem var „föðurlegur“ í öll-
um samskiptum við hana.
Í heimildarmyndinni nýju, sem
vakið hefur verulega athygli, við-
urkennir Traudl Junge að hún hafi
látið blekkjast þegar hún sótti um
starf sem einkaritari Hitlers, þá að-
eins 22 ára gömul. Og þegar seinni
heimsstyrjöldinni lauk og hún stóð
loks frammi fyrir staðreyndum,
sem mörgum voru löngu kunnar,
fylltist Junge sektarkennd; henni
hafði líkað vel við „mesta glæpa-
mann mannkynssögunnar“.
Heimildarmyndin nefnist „Slegin
blindu: Einkaritari Hitlers“. Í henni
rifjar Traudl Junge, hvíthærð og
glæsileg, upp þá atburði, sem hún
lifði fyrir meira en 50 árum. Við-
talið er tekið í íbúð hennar í Münch-
en og hlé verður aðeins á frásögn-
inni þegar Junge slær öðru hverju
öskuna af sígarettunni.
Austurríski kvikmyndagerð-
armaðurinn Andre Heller stendur
fyrir þessu verki. Hann talaði alls
við Traudl Junge í tíu klukkustund-
ir og vann úr þeim samtölum 90
mínútna langa mynd.
Ræddu aldrei
um gyðinga
Junge segir að hún hafi lítið vitað
um hrylling þann, sem fylgdi valda-
skeiði Adolfs Hitlers þrátt fyrir að
hún hafi starfað svo nærri innsta
hring valdaklíku nasista. Hún seg-
ist hafa setið nokkra fundi Hitlers
og undirsáta hans og þeir hafi
„nánast aldrei tekið sér orðið „gyð-
ingur“ í munn“. Hún segist frekar
minnast þess að lífið svo nærri „for-
ingjanum“ hafi verið rólegt og
„laust við ógnir“ ef frá eru skildir
síðustu dagar Hitlers þegar Þriðja
ríkið var að hruni komið og her-
menn Rauða hersins voru komnir
inn í Berlín. Skömmu síðar, 30. apr-
íl 1945, framdi Hitler sjálfsmorð í
byrgi sínu.
Þegar Hitler stóð frammi fyrir
endalokunum var blekkingarleik-
urinn brátt á enda. „Hann sagði að
öllu væri lokið,“ segir Junge.
Tveimur dögum áður en Hitler og
ástkona hans, Eva Braun, frömdu
sjálfsmorð nötraði byrgið og skalf
sökum fallbyssukúlna, sem sovésku
sveitirnar létu rigna yfir borgina.
Þá fékk Hitler einkaritarann til að
skrifa niður erfðaskrá sína og síð-
ustu hugleiðingar.
Á þeim þremur árum, sem hún
vann fyrir Hitler, segist Traudl
Junge aldrei hafa heyrt leiðtoga
þýskra nasista ræða gyðinga eða
helförina. „Ég skynjaði það aldrei
svo að þeir væru meðvitað að upp-
fylla glæpsamleg markmið, sem
þeir hefðu sett sér,“ segir hún.
„Þetta mál var ekki rætt – að
minnsta kosti ekki þegar við vorum
viðstaddar,“ bætir hún við og vísar
þannig til annarra ritara í þjónustu
„foringjans“.
Junge minnist þess að hafa einu
sinni heyrt talað um fangabúðir
þær sem nasistar ráku. Það var
þegar yfirmaður SS-sveitanna,
Heinrich Himmler, sótti Hitler
heim í fjallavirki það, sem hann réð
yfir í Ölpunum. „Hann sagði að búð-
irnar væru mjög vel reknar,“ rifjar
Traudl Junge upp.
Efasemdir
En Junge viðurkennir að hún
hafi skynjað að ekki væri allt með
felldu þó svo Hitler hafi aldrei rætt
fjöldamorðin, glæpina og kúgunina
beinlínis þannig að hún heyrði.
„Djúpt í huga mér voru efasemdir
... en mig skorti hugrekki til að
gera eitthvað.“
Þegar Þriðja ríkið var að hruni
komið vorið 1945 sat Hitler einn
löngum stundum og starði út í tóm-
ið. Hann var að mestu hættur að
snæða. „Allt varð eitthvað svo
óformlegt. Menn tóku meira að
segja að reykja í návist Hitlers.
Þetta var skelfilegur tími. Ég get
varla rifjað upp hvernig mér leið.
Við höfðum öll fengið áfall og líkt-
umst einna helst vélum. Andrúms-
loftið var hræðilegt.“
Traudl Junge hitti Hitler fyrst
eftir að hún hafði sótt um starf
einkaritara hans. Hún minnist þess
að henni þótti hann vingjarnlegur
og blíðlegur. „Þetta var viðkunn-
anlegur eldri herramaður, vin-
gjarnlegur og röddin blíðleg.“
Undir lokin sannfærðist Junge
um að Hitler hefði glatað öllu raun-
veruleikaskyni. Hegðun hans og
ummæli voru þannig.
Vildi ekki sjá
eyðilegginguna
Einhverju sinni lét hann þess get-
ið við hana að hann gæti ekki hætt
á að eignast börn: „Börn snillinga
eru stundum kretín-dvergar,“ sagði
Hitler og vísaði til samnefndrar
fötlunar. Er Hitler var á ferð í bif-
reið sinni um Þýskaland dró hann
stundum gluggatjöldin fyrir til að
komast hjá því að berja augum þá
eyðileggingu, sem hlotist hafði af
loftárásum bandamanna. Bílstjóri
hans fékk þau fyrirmæli að aka
honum aðeins um þær götur Berl-
ínar þar sem minnst tjón hafði orð-
ið.
Andre Heller sagði á kvik-
myndahátíðinni í Berlín að Traudl
Junge hefði fallist á að tala við
hann og segja frá reynslu sinni í
fyrsta skiptið á langri ævi vegna
þess að hún óttaðist að hinsta kallið
bærist brátt. „Hún sagði: „Nú hef
ég loks látið sögu mína frá mér. Nú
þykir mér sem veröldin hyggist
brátt kveðja mig.“
Þessi ummæli lét Traudl Junge
falla í símtali við Andre Heller ný-
verið og verða þau síðustu, sem eft-
ir henni verða höfð.
Í þjónustu
mesta illmenn-
is sögunnar
AP
Traudl Junge, einkaritari
Adolfs Hitlers, segir sögu sína.
Berlín. AP.
AP
Adolf Hitler í apríl 1945.
’ Ég skynjaði þaðaldrei svo að þeir
væru meðvitandi að
uppfylla glæp-
samleg markmið ‘
Fyrrverandi einkaritari Adolfs Hitlers látin eftir að hafa sagt sögu sína í nýrri heimildarmynd
HILLARY Clinton falaðist eftir
gjöfum að andvirði tæpra 3,9
milljóna króna með því að setja
„óskalista“ á Netið eftir að hún
var kjörin í öld-
ungadeild
Bandaríkja-
þings og áður
en hún sór
þingmannseið-
inn fyrir rúmu
ári. Rannsókn
þingsins leiddi í
ljós að for-
setafrúin fyrr-
verandi setti
óskalista á heimasíðu Bors-
heim’s, verslunar í Omaha í
Nebraska sem selur dýra postu-
línsmuni og silfurborðbúnað.
Hún þáði gjafirnar áður en hún
varð þingmaður, en siðareglur
Bandaríkjaþings kveða á um að
þingmenn megi ekki þiggja slík-
ar gjafir. Engar slíkar reglur
gilda um forsetafrú Bandaríkj-
anna eða verðandi þingmenn.
Umræddar gjafir voru á með-
al 17 gjafa að andvirði 7,5 millj-
óna króna sem Clinton-hjónin
fengu í desember 2000. Þau
sættu mikilli gagnrýni fyrir að
þiggja gjafirnar áður en Bill
Clinton lét af embætti forseta og
þau ákváðu að lokum að greiða
andvirði 8,6 milljóna króna fyrir
gjafir sem þau fengu árið 2000.
Vinir Hillary þurftu að vita
um netfang hennar og lykilorð
til að kaupa gjafirnar á óskalist-
anum. Á meðal þeirra sem gáfu
henni dýran borðbúnað voru
Steven Spielberg og leikararnir
Ted Danson og Mary Steen-
burgen.
Hillary
Clinton
Falaðist
eftir dýr-
um gjöfum
Washington. Newsday.
MANNRÉTTINDAHREYFINGAR
hafa látið í ljósi áhyggjur af máli 27
ára flugmanns af alsírskum ættum,
sem hefur verið leystur úr haldi í
Bretlandi gegn tryggingu þar sem
bandarískir rannsóknarmenn gátu
ekki fært sannanir fyrir því að hann
væri viðriðinn hryðjuverk. Málið
þykir áfall fyrir bandarísk yfirvöld og
táknrænt fyrir vandræðin sem virð-
ast einkenna rannsóknina á hryðju-
verkunum 11. september.
Breski dómarinn Timothy Work-
man ákvað í fyrradag að leysa flug-
manninn, Lofti Raissi, úr haldi gegn
tryggingu að andvirði 1,4 milljóna
króna meðan beðið er réttarhalds í
máli hans. Bandarísk yfirvöld hafa
óskað eftir því að hann verði fram-
seldur og gert er ráð fyrir því að
beiðnin verði tekin fyrir 28. mars.
Raissi var handtekinn nálægt
London 21. september vegna gruns
um að hann hefði kennt fjórum flug-
ræningjanna, sem frömdu hryðju-
verkin 11. september, að fljúga far-
þegaþotum. Saksóknarar sögðu síðar
að hann væri aðeins grunaður um
tengsl við einn hryðjuverkamann-
anna, Hani Hanjour, sem flaug far-
þegaþotu á höfuðstöðvar bandaríska
varnarmálaráðuneytisins í Wash-
ington.
Saksóknurunum hefur þó ekki tek-
ist að færa sönnur á þessi tengsl og
dómarinn kvaðst hafa komist að
þeirri niðurstöðu að „engar líkur“
væru á því að flugmaðurinn yrði
ákærður „í náinni framtíð“ fyrir aðild
að hryðjuverkum.
Saksóknararnir hafa aðeins ákært
Raissi fyrir að hafa logið í umsókn
sinni um flugmannsskírteini í Banda-
ríkjunum í júní í fyrra, leynt því að
hann hafi verið dæmdur fyrir þjófnað
árið 1993 og ekki getið þess að hann
hafi gengist undir aðgerð vegna hné-
meiðsla.
„Við höfum alltaf sagt að Lofti
tengdist þessu ekki á neinn hátt,“
sagði eiginkona flugmannsins, Sonia,
og krafðist þess að bandaríska alrík-
islögreglan, FBI, bæði hann afsök-
unar á því að hafa „eyðilagt líf hans
og mannorð“ með því að bendla hann
við hryðjuverk. „Við höfum beðið í
fimm mánuði og skilaboð mín til FBI
eru: þið handtókuð hann fyrir
hryðjuverk og hvers vegna viljið þið
þá núna að hann verði framseldur
vegna þessarar fáránlegu og smá-
vægilegu ákæru?“
John Wadham, framkvæmdastjóri
mannréttindahreyfingarinnar Lib-
erty í Bretlandi, sagði að mál Raissis
væri áhyggjuefni. „Það er uggvekj-
andi að honum skuli hafa verið haldið
í fangelsi í fimm mánuði vegna minni-
háttar ákæru. Hversu lengi er hægt
að láta þetta viðgangast?“
Aðeins ein hryðjuverkaákæra
Mál Raissis virðist táknrænt fyrir
gang rannsóknarinnar á hryðjuverk-
unum 11. september. Aðeins einn
maður, Zakarias Moussaoui, hefur
verið ákærður fyrir aðild að hryðju-
verkunum. Hann var handtekinn fyr-
ir brot á innflytjendalöggjöfinni í
Minnesota í ágúst og því þegar í fang-
elsi þegar hryðjuverkin voru framin.
Meira en 1.200 manns hafa verið
handtekin í Bandaríkjunum í
tengslum við rannsóknina en enginn
þeirra hefur verið ákærður fyrir að-
ild að hryðjuverkunum. 116 þeirra
hafa verið ákærðir vegna annarra
sakamála og 460 er haldið fyrir brot á
innflytjendalögggjöfinni.
George J. Tenet, yfirmaður banda-
rísku leyniþjónustunnar CIA, sagði í
vikunni sem leið að „nær 1.000 liðs-
menn al-Qaeda“, samtaka Osama bin
Ladens, hefðu verið handteknir í
meira en 60 löndum. Bandarískur
embættismaður viðurkenndi þó að
fangarnir væru ekki allir liðsmenn al-
Qaeda og nokkrir þeirra hefðu verið
látnir lausir vegna skorts á sönnun-
um.
Leystur úr haldi vegna
skorts á sönnunum
Mál flugmanns í
Bretlandi þykir
táknrænt fyrir
gang hryðju-
verkarannsókna
London. AP, AFP, Los Angeles Times.
Reuters
Lotfi Raissi og eiginkona hans, Sonia, ræða við breska blaðamenn eftir
að hann var látinn laus gegn tryggingu fyrr í vikunni.