Morgunblaðið - 14.02.2002, Blaðsíða 40

UMRÆÐAN
40 FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR rúmu ári
skipaði bæjarráð
Hafnarfjarðar vinnu-
hóp, sem hafði það
meginmarkmið að skil-
greina stöðu húsnæð-
is- og þjónustumála
eldri borgara í bænum,
að meta þörf á upp-
byggingu og skoða
með hvaða hætti megi
mæta henni. Var hópn-
um falið að gera tillög-
ur til úrbóta, þar sem
nálgast mætti mark-
miðið, bæði með
þekktum leiðum en
ekki síst með óhefð-
bundnum lausnum
sem hugsanlega myndu opna nýjar
dyr.
Áhersla
Talsverð eftirspurn hefur verið
eftir lóðum nálægt miðbæ Hafnar-
fjarðar bæði af hálfu verktaka sem
og eldri borgara sem áhuga hafa á
frekari uppbyggingu íbúða fyrir
þann aldurshóp í hinum gróna hluta
bæjarins.
Mikil eftirspurn var eftir íbúðum á
almennum markaði þegar uppbygg-
ingin í Áslandi hófst, en þar var
stuðlað að því að mæta þörfum eldri
borgara með áherslu á minni eignir í
sérbýli, svo sem parhúsum og rað-
húsum með litlum lóðum. Almenn
gæði fjölbýlishúsa hafa aukist í þessu
hverfi þar sem víða eru bílageymslur
undir þriggja hæða húsum í
tengslum við lyftu. Margir eldri
borgarar gera þessar kröfur og því
er markhópurinn augljós. Ör þróun
atvinnulífs í bænum gerir það að
verkum að iðnaðarlóðir nálægt mið-
bænum henta ekki lengur fyrir iðnað
og eru því kjörið tækifæri til íbúðar-
uppbyggingar.
Eitt af markmiðunum með nýju
skipulagi á Völlum er að horfa sér-
staklega til þarfa eldri borgara. Allt-
af eru einhverjir einstaklingar á bið-
lista eftir leiguhúsnæði
hjá bænum og því þarf
að sjálfsögðu að mæta.
Stóra þörfin í náinni
framtíð er hinsvegar
breyttar áherslur fólks
þegar það hugar að því
að minnka við sig hús-
næði, jafnvel strax eft-
ir fimmtugt. Þá er gott
aðgengi grundvallarat-
riði en einnig sækja
menn í meira öryggi.
Frekari þróun
Áðurnefndur vinnu-
hópur skilaði nýlega
skýrslu um málið.
Haldinn var borgara-
fundur í húsnæði félagsstarfs aldr-
aðra á Reykjavíkurvegi 50 í maí á sl.
ári og mættu þar tæplega 80 manns.
Aðalfyrirlesari fundarins var Elli de
Haus, forstöðukona hjá Humanitas-
samtökunum í Hollandi. Samtökin
reka tvær stórar íbúðasamsteypur
með fjölbreyttri þjónustu fyrir eldri
borgara þar í landi sem vakið hafa
mikla athygli. Mjög líflegar umræð-
ur urðu á fundinum og fram komu
ýmsar óskir um frekari þróun í upp-
byggingu íbúðarmála aldraðra.
Í framhaldi af borgarafundinum
leitaði vinnuhópurinn álits aðila sem
eru tengdir þjónustu við aldraða á
ólíkan hátt. Aðstæður í þjóðfélaginu
hafa verið að breytast síðustu miss-
eri og er nú t.d gert ráð fyrir að allir
búi heima hjá sér eins lengi og kostur
er, en fái nauðsynlega þjónustu
heima. Öldrunarstofnanir verði þá
einungis hjúkrunarstofnanir en ekki
viststofnanir. Breytingar eru einnig
að verða á eignarhaldi íbúða og er
margskonar leigufyrirkomulag og
sveigjanlegt eignarfyrirkomulag að
ryðja sér til rúms. Þessu þarf að
mæta.
Virkt samráð
Það er niðurstaða hópsins að bæj-
arfélagið þurfi að skapa grundvöll
fyrir því að byggðar verði íbúðir með
mismunandi eignarformi. Bæjarbú-
ar þurfa að geta valið á milli hefð-
bundinna eignaríbúða, leiguíbúða og
íbúða með búseturétti. Hafnarfjarð-
arbær hefur verið í forystu með
einkaframkvæmd á þjónustu við
íbúana og skoða þarf hvernig einka-
aðilar geta komið að uppbyggingu og
rekstri á þessu sviði. Þegar slíkt
samfélag ólíkra forma verður skipu-
lagt er nauðsynlegt að skoða sérstak-
lega hvaða eignarform á íbúðum fara
best saman. Gera þarf ráð fyrir að
byggja á Völlum, hinu nýja íbúðar-
hverfi Hafnfirðinga, nýtt íbúðarsam-
félag fyrir eldri borgara, þar sem
bæði verður boðið upp á eignar- og
leiguíbúðir. Nauðsynlegt er að gera
ráð fyrir allt að 120 íbúðum í þessu
samfélagi sem byggja má í áföngum.
Mikilvægt er að haldið verði áfram á
þeirri braut sem vinnuhópurinn hef-
ur unnið eftir þ.e. að virkt samráð sé
við félagasamtök aldraðra og aðra
hagsmunaaðila um alla þætti upp-
byggingar íbúða og félagsþjónustu á
þessu sviði. Þetta á einnig við um al-
menna kynningu meðal bæjarbúa
þar sem málefni eldri borgara eru
málefni okkar allra.
Húsnæðismál
eldri borgara
Sigurður
Einarsson
Hafnarfjörður
Hafnarfjarðarbær,
segir Sigurður
Einarsson, hefur verið
í forystu með einka-
framkvæmd á þjónustu
við íbúana.
Höfundur er formaður Vinnuhóps
um íbúðarmál aldraðra og skipulags-
og umferðarnefndar Hafnarfjarðar.
Höfundur stefnir á 2.–4. sæti í próf-
kjöri Sjálfstæðisflokksins.
Prófkjör
Prófkjör eru nú fyrirhuguð til undirbúnings sveitarstjórnarkosningum
sem fram fara hinn 25. maí næstkomandi. Af því tilefni birtir Morgun-
blaðið hér greinar frambjóðenda og stuðningsmanna.
Greinarnar eru ennfremur birtar á mbl.is.
ÞRIÐJUDAGINN
12. febrúar sl. birtist í
Morgunblaðinu grein
eftir Ragnar Árnason
þar sem hann svarar
grein minni frá því
laugardaginn 9. febr-
úar. Í grein minni
bendi ég á að líkan
sem Ragnar notar í
skýrslu sinni um áhrif
auðlindaskatts á
tekjur ríkisins sé ekki
í samræmi við þær
forsendur sem Ragn-
ar gefur sér fyrr í
skýrslunni og að af
þeim sökum sé ekki
unnt að taka mark á
niðurstöðum skýrslunnar. Í svar-
grein sinni segir Ragnar að þessi
ábending mín sé byggð á „ein-
hverjum misskilningi“.
Eins og ég rakti í fyrri grein
minni gefur Ragnar sér eftirfar-
andi forsendu á bls. 4 í skýrslu
sinni: „Auðlindagjald hefur ekki
áhrif á framleiðslumagn eða hag-
kvæmni í sjávarútvegi“. Þessa for-
sendu rökstyður Ragnar á eftirfar-
andi hátt í neðanmálsgrein: „Einn
helsti kostur auðlindagjalds sem
skattstofns hefur verið talinn sá,
að það sé svokallaður rentuskattur
og hafi ekki áhrif á hegðun sjávar-
útvegsfyrirtækjanna. Hér er
m.ö.o. gert ráð fyrir því að það
gangi eftir.“ Í grein sinni á þriðju-
daginn segir Ragnar síðan að í
skýrslunni sé „staðfastlega haldið í
þessa forsendu“.
Fjárfesting sjávar-
útvegsfyrirtækja
Einn þáttur í hegðun sjávarút-
vegsfyrirtækja er fjárfesting. Þeg-
ar Ragnar gefur sér að rentuskatt-
ar hafi engin áhrif á hegðun
sjávarútvegsfyrirtækja er hann
meðal annars að gefa sér að slíkir
skattar hafi engin áhrif á fjárfest-
ingarhegðun slíkra fyrirtækja. All-
ar niðurstöður Ragnars (bæði í
Viðauka A og Viðauka C) byggjast
hins vegar á því að auðlindagjald
leiði til samdráttar í fjárfestingu. Í
viðauka A útskýrir Ragnar reynd-
ar ekki nákvæmlega hverjir það
eru sem draga úr fjárfestingu
sinni. En ef það eru ekki sjáv-
arútvegsfyrirtækin þá veit ég svo
sem ekki hverjir það ættu að vera.
Í umfjöllun um líkanið sem sett
er fram í Viðauka C segir Ragnar:
„Í líkaninu er ekki sérstakt auð-
lindagjald heldur eru allir skattar
tekjutengdir. Álagning auðlinda-
gjalds myndi því samsvara hækk-
un tekjuskatta á fyrirtæki.“ Þessi
meðhöndlun á auðlindagjaldi brýt-
ur augljóslega í bága við forsend-
una um að auðlindagjald sé rentu-
skattur sem ekki hafi áhrif á
hegðun sjávarútvegsfyrirtækja.
Til þess að fyrirbyggja misskiln-
ing vil ég að svo stöddu taka fram
að hér er ég ekki að halda því
fram að forsenda Ragnars um að
auðlindagjald hafi ekki áhrif á
hegðun sjávarútvegsfyrirtækja sé
góð forsenda. Því síður er ég að
halda því fram að auðlindagjald
muni ekki hafa nein þjóðhagsleg
áhrif. Ég er einfaldlega að benda á
að meðhöndlun Ragnars á þeim
líkönum sem hann
setur fram í skýrslu
sinni stangist á við
þær forsendur sem
hann gefur sér.
Ástæðan er sú að
Ragnar hefur ekki
gefið sér neinar for-
sendur sem leiða til
þess að auðlindagjöld
hafi þjóðhagsleg áhrif.
Og á meðan svo er
hafa þau engin þjóð-
hagsleg áhrif í líkön-
um hans.
Það er raunar lítill
vandi að byggja líkan
þar sem auðlindagjöld
hafa þjóðhagsleg
áhrif. Ragnar gæti til dæmis gefið
sér að ytri fjámögnun fyrirtækja
sé dýrari en innri fjármögnun
þeirra, e.t.v. vegna þess að fjár-
málamarkaðir eru ófullkomnir. Þá
væri raunar sanngjarnt að gefa
sér einnig að heimili eigi erfitt
með að taka lán gegn veði í fram-
tíðartekjum. Líkan á þessum nót-
um gæti Ragnar hæglega túlkað
LÍÚ í hag ef það er það sem hann
hefur áhuga á. Málið er að Ragnar
setur ekki fram líkan á þessum
nótum né neinum öðrum nótum
sem skýrt gætu áhrif rentuskatta
á þjóðhagsstærðir.
Gagnrýni Lúcasar
En víkjum að annars konar
gagnrýni. Líkönin sem Ragnar
setur fram eru keynesísk þjóð-
hagfræðilíkön sem mikið voru not-
uð á sjöunda og áttunda áratug
síðustu aldar. Í einni frægustu rit-
gerð hagfræðibókmenntanna benti
Robert Lucas á að líkön af þessu
tagi væru algerlega gagnslaus
þegar kemur að því að spá fyrir
um áhrif breytinga á stefnu stjórn-
valda. Raunar var eitt þeirra
dæma sem Lucas tók í ritgerð
sinni mjög svipað þeirri æfingu
sem Ragnar framkvæmir í viðauk-
um sínum. Árið 1995 fékk Lucas
Nóbelsverðlaun í hagfræði fyrir
þessa mikilvægu ábendingu sem
því miður hefur farið fram hjá
Ragnari.
En jafnvel áður en hagfræðing-
ar öðluðust skilning á „gagnrýni
Lúcasar“ þá hefði fáum dottið í
hug að meðhöndla rentuskatt með
þeim hætti sem Ragnar gerir í
skýrslunni. Breytan sem Rangar
segir að megi túlka sem auðlinda-
gjald var notuð yfir skekkjandi
skatta svo sem tekjuskatta og
virðisaukaskatta.
Þegar öllu er á botninn hvolft
má segja að Ragnar hafi misstigið
sig a.m.k. í þrígang við vinnslu
skýrslunnar. Í fyrsta lagi notaði
hann líkan sem er gagnslaust þeg-
ar athuga á áhrif breytinga á
stefnu stjórnvalda. Ef litið er
framhjá því kemur í ljós að hann
gefur sér að auðlindagjald hafi
ekki áhrif á hegðun sjávarútvegs-
fyrirtækja í byrjun skýrslunnar en
brýtur síðan í bága við þessa for-
sendu síðar í skýrslunni með því
að láta fjárfestingu slíkra fyrir-
tækja dragast saman þegar auð-
lindagjald er lagt á. Ef einnig er
litið framhjá þessari óheppilegu
forsendu þá stendur eftir að Ragn-
ar meðhöndlar auðlindagjald eins
og um tekjuskatt væri að ræða án
þess að færa nokkur rök fyrir að
það sé viðeigandi. Þannig gefur
hann sér í rauninni þá niðurstöðu
sem hann vill áður en hann hefst
handa og án þess að færa fyrir
henni nokkur rök. Slík vinnubrögð
eru vitaskuld ekki til þess fallin að
greiða fyrir málefnalegri umræðu.
Áhrif auðlinda-
skatts á tekjur
ríkisins
Jón
Steinsson
Höfundur er doktorsnemi í hagfræði
við Harvard-háskóla í Bandaríkj-
unum.
Skýrsla
Þegar öllu er á botninn
hvolft, segir Jón Steins-
son, má segja að Ragnar
hafi misstigið sig a.m.k.
í þrígang við vinnslu
skýrslunnar.
EINU sinni var
kóngur í ríki sínu.
Hann var alltaf glaður
því allt gekk svo vel og
gullkistur ríkisins
voru stöðugt fullar.
En hverju var þessi
velsæld að þakka?
Kóngurinn hafði í
mörg ár stjórnað ríki
sínu eins og góðu fyr-
irtæki, boðið út hina
ýmsu þætti þjónustu
við þegnana og ávallt
fengið góð tilboð.
Jafnframt þessu
tryggðu eftirlitsmenn
hans með öruggu
gæðaeftirliti að þjón-
ustan væri sú besta sem völ var á.
Gæðin voru tryggð, allir þegnarnir
lifðu góðu lífi en gull safnaðist í
kistur þessa smáríkis.
Þá fór kóngurinn að velta fyrir
sér hverjir ættu fyrst og fremst
skilið að njóta auðæfanna. Þar sem
þetta var réttsýnn og góður kóngur
komst hann að þeirri niðurstöðu að
eldri borgararnir í ríki hans, sem
höfðu unnið hörðum höndum að því
að skapa það góða þjóðfélag sem nú
var til, ættu skilið sérstaka umbun.
Því hefur hann nú í
mörg ár gefið öllum
borgurum sínum eldri
en 67 ára frímiða til
sólarlanda á hverjum
vetri, þegar kalt er og
dimmt í þeirra eigin
ríki. Þessar ferðir hafa
hlotið nafnið ,,velsæld-
arferðir“ og eldra
fólkið kemur svo
ánægt og endurnært
heim frá hverri ferð að
miklir fjármunir spar-
ast í hjúkrun og
heilsugæslu. Því
hækkar enn í gullkist-
um ríkisins.
Þetta er ekki ævin-
týri heldur sönn saga. Þetta er ekki
smáríki heldur rúmlega 30 þúsund
manna bæjarfélag í Danmörku, þ.e.
Farum, rétt norðan við Kaup-
mannahöfn. Þar er auðvitað bæj-
arstjóri en ekki kóngur. Ég hef
kynnst þessum bæ prýðilega af eig-
in raun þar sem ég var starfandi
kennari þar í 5 ár og á ennþá góða
vini þar í bæ.
Hvaða bæjarfélag á Íslandi
skyldi verða fyrst til að feta í fót-
spor frænda okkar í bænum Farum
í Danmörku? Það gæti vel orðið
Hafnarfjörður. Meirihluti bæjar-
stjórnar hefur áður sýnt dirfsku í
rekstri bæjarins og óttast ekki að
fela einkaaðilum ákveðna þætti í
þjónustu við bæjarbúa enda fylgir
því nauðsynlegt eftirlit. Fulltrúar
meirihlutans hafa jafnvel farið í
heimsókn til Farum og kynnt sér
óvenjulegan rekstur bæjarfélags-
ins.
Ég hvet alla bæjarbúa og sér-
staklega eldri borgara í Hafnarfirði
til að láta skoðun sína í ljós í próf-
kjöri Sjálfstæðisflokksins í Hafn-
arfirði laugardaginn 16. febrúar.
Kjósið sjálf svo aðrir ráði ekki fyrir
ykkur. Æintýrin geta vissulega
gerst hjá okkur.
Eldri borgarar
frítt til sólarlanda?
Sigurlín
Sveinbjarnardóttir
Hafnarfjörður
Í bænum Farum í
Danmörku hafa 67 ára
borgarar og eldri,
segir Sigurlín
Sveinbjarnardóttir,
fengið frímiða til sólar-
landa á hverjum vetri.
Höfundur sækist eftir einu af efstu
sætum á lista Sjálfstæðisflokksins í
Hafnarfirði.