Morgunblaðið - 23.02.2002, Blaðsíða 24

ERLENT
24 LAUGARDAGUR 23. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
PERVEZ Musharraf, forseti Pakist-
ans, hét því í gær að hann myndi
„uppræta“ alla hryðjuverkastarfsemi
í landi sínu en tilefni orða hans var
staðfesting þess að pakistanskir
mannræningjar hefðu tekið banda-
ríska blaðamanninn Daniel Pearl af
lífi. Sagði Musharraf að það væru
mistök ef menn héldu að þessi atburð-
ur yrði til þess að pakistönsk stjórn-
völd drægju lappirnar í viðleitni sinni
til að binda endi á starfsemi öfga-
trúarmanna í Pakistan.
Yfirvöld í Pakistan leita morðingja
Pearls nú dyrum og dyngjum en í gær
fékkst loks staðfest að mennirnir,
sem rændu Pearl fyrir mánuði, hefðu
tekið hann af lífi. Var greint frá því að
sendiráði Bandaríkjanna í Karachi í
Pakistan hefði borist myndband þar
sem sæist hvar morðingjar Pearls
tækju hann af lífi. Munu a.m.k. tveir
menn sjást í myndbandinu og sést
hvar þeir hálshöggva blaðamanninn,
en hann var fréttaritari stórblaðsins
The Wall Street Journal í Pakistan.
Myndbandið er sagt mjög óhugn-
anlegt í fréttaskeyti AFP. Það er
þrjár mínútur á lengd og sést fyrst
hvar Pearl segir nokkur orð en síðan
koma mannræningjarnir skyndilega í
mynd og höggva höfuðið af blaða-
manninum bandaríska. Í fréttum The
New York Times og BBC er hins veg-
ar talað um að Pearl hafi verið skor-
inn á háls.
Staðfesting þess að Pearl hefði ver-
ið tekinn af lífi vakti sterk viðbrögð en
eiginkona hans, Mariane, sem ber
barn Pearls undir belti, hefur ítrekað
farið fram á það við mannræningja
hans að þeir sýndu honum vægð.
Bauðst hún jafnvel til að gerast fangi
glæpamannanna í stað Pearls.
Bush fordæmir morðið á Pearl
George W. Bush Bandaríkjaforseti
fordæmdi morðið á Pearl en hét því
jafnframt að Bandaríkin myndu nú
herða enn róðurinn í baráttu sinni
gegn alþjóðlegum hryðjuverkum.
Bush, sem í gær hélt heim á leið eftir
nokkurra daga heimsókn til Asíu,
vottaði Mariane Pearl samúð og
kvaðst hann finna mikið til með henni
og ófæddu barninu sem nú fengi aldr-
ei að kynnast föður sínum.
Vildu að pakistönskum
al-Qaeda-liðum yrði sleppt
Pearl var rænt 23. janúar sl. er
hann var á leið til fundar við Mubarak
Ali Shah Gilani, leiðtoga hreyfingar
pakistanskra öfgatrúarmanna. Mun
hann hafa verið að rannsaka tengsl
Bretans Richards Reid, „skó-
sprengjumannsins“ svokallaða, við
íslamska öfgatrúarhópa í Pakistan.
Reid var handtekinn í Bandaríkjun-
um í desember eftir að hafa reynt að
sprengja í loft upp flugvél, sem var á
leiðinni frá París til Miami.
Ræningjar Pearls höfðu krafist
þess að öllum pakistönskum föngum,
sem væru í hópi al-Qaeda fanga sem
Bandaríkjamenn halda í herstöð sinni
á Kúbu, og grunaðir eru um aðild að
hryðjuverkum, yrði sleppt.
Musharraf
heitir skjótum
viðbrögðum
Islamabad, Karachi, París. AFP.
ÞAÐ mátti segja um bandaríska rit-
höfundinn John Steinbeck að enginn
væri spámaður í föðurlandi sínu –
eða öllu heldur í eigin heimabæ, í til-
viki Steinbecks. Sá heimabær er Sal-
inas við Monte-
rey-flóa, skammt
suður af San
Francisco í Kali-
forníu. Nágrann-
ar hans kölluð
hann einu sinni
„auðnuleysingj-
ann Johnny
Steinbeck“, en
fara nú fremstir í
flokki þegar
hundrað ára af-
mæli hans er fagnað í Bandaríkj-
unum með listsýningum, kvik-
myndahátíðum og hátíðardagskrá í
Lincoln-menningarmiðstöðinni í
New York 19. mars.
„Hann kom við kaunin á mönnum
á sínum tíma,“ segir Jim Gattis, sem
flutti til Salinas frá Arkansas með
foreldrum sínum á kreppuárunum.
„En úr nokkurra kynslóða fjarlægð
sér maður að hann sagði sannleik-
ann.“
Á fjórða áratugnum, þegar Stein-
beck átti heima í Salinas, var þetta
rykugur, fimm þúsund manna bær.
Ríkir landeigendur kunnu sitt hlut-
verk. Vinnufólkið þeirra kunni það
líka, uns hörundsdökkir far-
andverkamenn fengu félagsskap af
hvítum bændafjölskyldum úr mið-
vesturríkjunum, sem höfðu flúið
þurrka og haldið vestur í leit að
betra hlutskipti. Fólkið vonaðist til
að finna það í kálgörðunum í Sal-
inas-dalnum – „græna gullinu“, eins
og Steinbeck kallaði það.
Túristarnir á Ægisgötu
Nú á dögum er landbúnaðurinn í
Monterey-sýslu tveggja milljarða
dala iðnaður, og þar er framleitt
meira af grænmeti en í nokkurri
annarri sýslu í Bandaríkjunum.
Stórfyrirtæki ráða yfir ökrunum, en
vinnufólkið á þeim er ennþá að
mestu spænskumælandi farandfólk.
Sardínubisnissinn við Ægisgötu,
sem Steinbeck lýsti sem „ljóði, fýlu,
mulningssuði“, er orðinn að röð veit-
ingahúsa og tískuverslana, sem eru
troðfullar af túristum.
Steinbeck skrifaði ekki bara um
fallega landslagið þarna í Monterey,
hann afhjúpaði líka dökku hlið-
arnar. Hann skrifaði um arðrán á
vinnufólki, vændi og félagslegt
óréttlæti – málefni sem enduróma
nú á dögum. „Hann hafði virkilega
samúð með sínu fólki og mér fannst
hann hafa næmt auga fyrir banda-
rískum lífsháttum og gæti túlkað
staðhætti einkar vel, eins og í Kali-
forníu,“ sagði William Kennedy, höf-
undur verðlaunaskáldsögunnar
Járngresið.
Í hvert einasta sinn sem efnahag-
urinn versnar „rýkur salan á Stein-
beck upp úr öllu valdi“, segir sonur
hans, rithöfundurinn Thom Stein-
beck. Eftir því sem „samviskulaus
stórfyrirtæki“ níðast meira á fólki,
„og um leið og fólki fer að finnast
það hafa verið svipt frjálsum vilja,
fer Steinbeck að rjúka út“.
Steinbeck fæddist 27. febrúar
1902, og lést 20. desember 1968, en
bækur hans seljast enn í meira en
700 þúsund eintökum árlega í heim-
inum. Að minnsta kosti tvær bóka
hans – Þrúgur reiðinnar, sem hlaut
Pulitzer-verðlaunin 1940, og Mýs og
menn – teljast til klassískra banda-
rískra bókmennta og hafa verið
gefnar út í meira en 30 löndum.
Vildi setja kúrsinn sjálfur
En bækurnar hans voru ekki allt-
af vinsælar. Sérstaklega ekki í
heimabæ hans. „Hann vildi í raun-
inni alls ekki vera sómakær,“ sagði
Susan Shillinglaw, framkvæmda-
stjóri Steinbeck-rannsóknamið-
stöðvarinnar við San Jose ríkishá-
skólann. „Honum fannst bærinn
vera sómakær. Hann vildi verða rit-
höfundur. Hann vildi vera sjálf-
stæður, ekki endilega gera upp-
reisn, heldur setja sér kúrsinn
sjálfur.“
Fyrstu bækurnar hans vöktu ekki
mikla athygli, en það breyttist þegar
Þrúgur reiðinnar kom út 1939. Við-
brögðin voru snögg, og hatrið aug-
ljóst.
„Rógsherferðin gegn mér hérna,
af hálfu stórra landeigenda og
bankamanna, er ansi slæm,“ skrifaði
Steinbeck á þeim tíma. Enginn vildi
leigja honum skrif-
stofuhúsnæði. Á
götu úti gekk fólk
úr vegi fyrir hon-
um. Stríðsskömmt-
unarráðið mismun-
aði honum þegar
hann reyndi að fá
eldsneyti og við.
Lögreglustjórinn
varaði hann við því
að líf hans væri í
hættu, sagði Thom
Steinbeck. „Ekki
fara inn á hótelher-
bergi nema með
vinum þínum, sittu
með bakið upp að
veggnum á veit-
ingahúsum og
vertu alltaf með
byssu á þér.“ Þegar
bókin datt út af
metsölulistum eftir
eitt og hálft ár hélt
Steinbeck veislu.
Stéttsvikarinn
„Fólkinu sem hafði völdin fannst
faðir minn vera stéttsvikari,“ sagði
Thom Steinbeck. „Nú er litið á hann
sem hetju. Tímarnir hafa breyst og
mennirnir með.“ Staðreyndin er sú,
að sumar fjölskyldurnar, sem á sín-
um tíma hvöttu til þess að bækur
Steinbecks á bókasafninu í Salinas
yrðu brenndar, lögðu á endanum
fram 13,5 milljónir til Bandarísku
Steinbeck-miðstöðvarinnar, sem var
opnuð 1998.
Thom Steinbeck segir að föður
sínum myndi ekki líka öll athyglin
sem hann fær – síst af öllu hin mjög
svo nútímalega Steinbeck-miðstöð.
„Hann væri sennilega að leggja á
ráðin um að sprengja hana í loft
upp,“ segir Thom, og er nokkur al-
vara. „Faðir minn myndi ekki hafa
fundist þetta viðeigandi vegna þess
að hann leit á sig sem handverks-
mann, en ekki háfleygan listamann.“
Ægisgata í Monterey nú á dögum. Sardínuniðursuðuhverfið sem Steinbeck skrifaði um í
bókinni Ægisgata er orðið að mikilli ferðamannaparadís.
’ Hann leit á sigsem handverks-
mann, en ekki há-
fleygan listamann. ‘
AP
Endurfundir
við Ægisgötu
Steinbecks
John
Steinbeck 1965
Salinas í Kaliforníu. AP.
Reuters
Björgunarmenn við flak vélarinnar sem fórst við Lakhta-flugvöll, skammt frá Arkangelsk.
RÚSSNESK herflutningavél fórst
í Norður-Rússlandi í fyrrakvöld,
og með henni 17 manns. Þrír
slösuðust, að því er neyð-
armálaráðuneyti Rússlands
greindi frá í gær. Áhöfnin var að
reyna að nauðlenda á flugvell-
inum í Lakhta, skammt frá Ark-
angelsk.
Vélin var af gerðinni Anton-
ov-26. Hún kom niður um 50
metrum frá flugbrautarenda, að
því er fréttastofan ITAR-Tass
greindi frá, en ekki kom fram
hvers vegna áhöfnin var að reyna
nauðlendingu. Tólf farþegar og
átta manna áhöfn var í vélinni,
og voru flestir farþeganna her-
menn.
17 farast í
flugslysi í
Rússlandi
Moskvu. AP.
DÓMSTÓLL í Mílanó á Ítalíu
dæmdi í gær fjóra Túnismenn í allt
að fimm ára fangelsi fyrir tengsl
við al-Qaeda, hryðjuverkasamtök
Osama bin Ladens. Eru mennirnir
þeir fyrstu í Evrópu, sem dæmdir
eru fyrir þessar sakir.
Tveir mannanna, þar á meðal
leiðtogi hópsins, Essid Sami Ben
Khemais, voru dæmdir í fimm ára
fangelsi en hinir tveir fengu fjögur
ár. Voru þeir fundnir sekir um að
hafa átt að búa í haginn fyrir
hryðjuverk al-Qaeda á Ítalíu. Hins
vegar var fallið frá ákæru um að
þeir hefðu sjálfir stundað hryðju-
verk. Ítalska lögreglan hóf að
handtaka grunaða hryðjuverka-
menn þegar snemma á síðasta ári
og Ben Khemais var handtekinn í
apríl eða löngu fyrir hryðjuverkin í
Bandaríkjunum 11. september. Í
síðasta mánuði var hann dæmdur
fjarverandi í 20 ára fangelsi í
heimalandi sínu, Túnis.
Lögreglan leitar enn að einum
manni, sem tengist Marokkómönn-
unum fjórum, sem handteknir voru
í þessari viku. Voru þeir með mikið
af blásýrudufti og eru grunaðir um
að hafa ætlað að eitra neysluvatnið
í Róm.
Al-Qaeda-menn á Ítalíu dæmdir
Hlutu fimm
ára fangelsi
Mílanó. AFP.
Staðfest að hryðjuverkamenn myrtu bandaríska blaðamanninn Daniel Pearl