Morgunblaðið - 23.02.2002, Blaðsíða 43

indum gegn gjaldi, að því tilskildu
að hún sé tímabundin eða henni
megi breyta með hæfilegum fyr-
irvara eftir því sem nánar er
ákveðið í lögum. Slík heimild nýtur
verndar sem óbein eignarréttindi.
– Náttúruauðlindir og landsrétt-
indi í þjóðareign ber að nýta á sem
hagkvæmastan hátt og á grund-
velli sjálfbærrar þróunar og skal
arði af þeim varið til þess að
vernda auðlindirnar, rannsaka þær
og viðhalda þeim, svo og til hag-
sældar fyrir þjóðina að öðru leyti.
Orkulindir, fiskimið og fleira
Vegna þess að býsna mikið hef-
ur verið einblínt á fiskimiðin er
rétt að ítreka enn að tillögur auð-
lindanefndar ná til allra þeirra
náttúruauðlinda sem almannavald-
ið fer með fyrir hönd þjóðarinnar,
enda var það talið afar mikilvægt
að mati nefndarinnar að samræmis
væri gætt varðandi meðferð
þeirra. Stjórnvöld hafa þó enn gert
lítið með tillögur nefndarinnar;
takmarkaður áhugi virðist fyrir
stjórnarskrárbreytingu þeirri sem
lögð er til og kveður á um rétt-
arstöðu bæði eiganda og notanda
sameiginlegra auðlinda. Þannig
virðist enn takmarkaður skilningur
á mikilvægi þess að hafa auðlinda-
stjórnun samræmda og að hún
tryggi jafnræði þeirra sem vilja
nýta auðlindirnar. Að minnsta
kosti sér þeirra hugmynda trauðla
stað í ákvörðunum stjórnvalda eða
löggjöf. Þó örlar á viðleitni í lögum
um nýtingu kolvetnis sem sett
voru á síðasta ári og í títt nefndu
raforkulagafrumvarpi. Það kemur
því mjög á óvart að lagt skuli fram
frumvarp um stærstu virkjun Ís-
landssögunnar, virkjun sem ein og
sér eykur raforkuvinnslu í landinu
um 60%, að skautað er framhjá
þessari hugsun með öllu.
Álitaefnum fjölgað
og ágreiningur aukinn
Af hverju kýs ríkisstjórnin að
vinna hlutina í þessari röð? Af
hverju er frumvarp til nýrra raf-
orkulaga ekki komið fram aftur og
til vinnslu á Alþingi? Miðað við
þær miklu breytingar sem lögfest-
ing þess mun hafa í för með sér
hefði það þurft að afgreiðast fyrir
áramót. Þegar borin eru saman
ákvæði þess raforkulagafrumvarps
sem kynnt var sl. vor og virkj-
anafrumvarpsins nýja er þar hróp-
andi ósamræmi þar sem Lands-
virkjun á greinilega að fá allt
önnur kjör en öðrum þeim sem
vilja fá virkjanaleyfi í næstu fram-
tíð verða boðin. Og hvernig ætlar
ríkisstjórnin að sannfæra útgerð-
armenn um réttlæti þess að greitt
sé fyrir aðgang að sjávarauðlind-
inni þegar Landsvirkjun er á sama
tíma afhent þessi dýrmæta auð-
lind, ókeypis og til ótímabundinnar
nýtingar?
Því fylgja ýmis álitaefni að fara í
þá stóru virkjun sem á döfinni er
með Kárahnjúkastíflu. Austfirðing-
ar hafa lengi beðið eftir því að aflið
fyrir austan yrði nýtt í þágu at-
vinnuuppbyggingar þar og nokkr-
um sinnum hafa væntingar sem
byggðar hafa verið upp orðið að
engu. Það er því ljóst að verði ekk-
ert af framkvæmdum nú getur það
haft afgerandi áhrif á trú manna á
búsetumöguleika í fjórðungnum.
Þó helstu sjávarútvegsfyrirtæki
standi betur nú en fyrir tíu árum
hefur breyting á útgerðar- og
vinnsluþáttum gert það að verkum
að færra fólk þarf til starfa, land-
búnaðarframleiðsla þarfnast líka
sífellt færra fólks, umsvif í þjón-
ustu hafa minnkað og aðgerðar-
leysi ríkisstjórnar við flutning á
þjónustu ríkisins með fjarvinnslu
hafa aukið á erfiðleika og vonleysi
fólks sem lengi hefur horft uppá
fasteignir sínar, ævisparnaðinn,
verða minna og minna virði.
Til þess að áætlun um virkjun
og byggingu álvers fyrir austan
verði að veruleika þurfa margir
hlutir að ganga upp. Og það þarf
að skapa eins mikla sátt um málið
og mögulegt er. Það þarf því að
vanda vinnubrögðin. Liður í því er
að gæta þess við lagasetninguna að
Landsvirkjun sitji við sama borð
og öðrum sem nýta náttúruauð-
lindir er ætlað. Eða hvaða auð-
lindastefnu lýsir sá framgangsmáti
að leggja nú fram frumvarp um af-
hendingu mikilvægrar auðlindar,
lang stærsta virkjanakostinn, án
endurgjalds og tímamarka og ætla
síðan að koma með breytingar á
lögunum um stjórn fiskveiða og
frumvarp til nýrra raforkulaga
sem leiða á til samkeppni í orku-
vinnslu eftir örfáa mánuði? Af
hverju þessa ívilnun til handa
langstærsta orkufyrirtækinu svona
á síðustu metrunum? Er virkilega
reiknað með því að það leiði af sér
frekari sátt um málið? Hver er
auðlindastefna ríkisstjórnarinnar?
Höfundur er þingmaður
Samfylkingar.
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. FEBRÚAR 2002 43
Nýjar
vörur