Morgunblaðið - 24.02.2002, Síða 12

12 SUNNUDAGUR 24. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
12 myndir í lit eða s/h. stærðir A5 (15x21cm)
Hárgreiðsla
Förðun
Stílisering
Allir fara á skrá hjá Eskimo Models
5% afsláttur í Teeno fyrir þá sem koma í fermingarmyndatökuna.
Aðeins helgarnar 9.-10. mars og 6.-7. apríl
Pantanir í síma 823-1851
Innifalið:
Verð 16.900.-
„Einkavæðingarnefnd fór ekki að
ráðum bankans“, setti Þórarinn V.
Þórarinsson fram gagnýni á fram-
kvæmd sölunnar. Hann segir þar að
eftir á að hyggja hafi verið skynsam-
legra að byrja á að selja til kjölfestu-
fjárfestis áður en selt var til almenn-
ings og eins megi lesa það út úr
þátttökunni að almenningur hafi vilj-
að fá meiri afslátt frá verðmatinu.
Þessi frétt fór mjög illa í þá sem
voru ábyrgir fyrir sölunni, þ.e. rík-
isstjórnina og einkavæðingarnefnd.
Einkavæðingarnefnd taldi það með
eindæmum að forstjóri fyrirtækisins
kæmi eftir á fram með opinbera
gagnrýni á sölufyrirkomulagið og
verðið. Það væri nóg að þurfa að tak-
ast á við gagnrýni frá markaðinum
þó forstjórinn gengi ekki í lið með
þeim sem gagnrýndu söluna. Bæði
Davíð Oddsson og Sturla Böðvars-
son voru einnig afar ósáttir við fram-
göngu forstjórans.
Ýmis mál höfðu orðið þess
valdandi að Þórarinn hafði smátt og
smátt tapað trausti lykilmanna í rík-
isstjórninni. Þessi yfirlýsing for-
stjórans í Fréttablaðinu bætti ekki
stöðu hans.
Sögur um óeðlileg hlutabréfa-
viðskipti forstjórans
Þórarinn hafði fyrr á árinu gengið
á fund Davíðs Oddssonar m.a. til að
ræða við hann um ásakanir sem á
Þórarinn höfðu verið bornar um að
hann stæði í hlutabréfaviðskiptum
fyrir sjálfan sig samhliða fjárfesting-
um fyrir Símann. Orðrómurinn um
óeðlileg viðskipti forstjórans var svo
sterkur að Þórarinn taldi nauðsyn-
legt að gefa forsætisráðherra skýr-
ingar og hreinsa andrúmsloftið.
Aldrei hafa verið lögð fram nein
gögn sem styðja þann orðróm að
Þórarinn hafi notað tengsl eða upp-
lýsingar sem hann bjó yfir til að
hagnast á hlutabréfaviðskiptum.
Þegar Þórarinn var ráðinn til Sím-
ans átti hann eignarhaldsfélag með
eiginkonu sinni en í gegnum það
hafði hann keypt hlutabréf. Sérstakt
ákvæði var sett í ráðningarsamning
hans um að hann mætti stunda
hlutafjárviðskipti, en að honum væri
ekki heimilt að eiga viðskipti með
bréf í fyrirtækjum sem væru í sam-
keppni við Símann.
Þórarinn beitti sér fyrir því á
árinu 1998 að Landssíminn keypti í
fyrirtækinu Stefju ehf. Síðar keypti
Síminn meira í félaginu og á í dag
39% hlut. Þórarni bauðst í mars 2000
að kaupa lítinn hlut í fyrirtækinu á
sama gengi og Síminn hafði þá ný-
lega keypt á. Mánuði síðar sendi
FBA inn yfirtökutilboð í Stefju fyrir
hönd Oz. Tilboðið var á um tvöfalt
hærra gengi, en því var hafnað.
Þórarinn gerði Friðriki Pálssyni
grein fyrir þessum viðskiptum og
sagðist ekki telja ólíklegt að þau
yrðu tortryggð. Friðrik hvatti Þór-
arin til að láta þessi viðskipti ganga
til baka og hann fór að hans ráðum.
Sögur um að Þórarinn væri að
misnota aðstöðu sína héldu áfram að
berast og rötuðu m.a. inn á spjall-
þræði á Netinu. Þetta varð til þess að
Þórarinn tók málið upp í stjórn Sím-
ans og óskaði eftir að gera grein fyr-
ir málinu. Hann hvatti stjórnarmenn
til að kanna allar sögur sem bærust
þeim til eyrna og dæmi munu vera
um að stjórnarmenn hafi gert það.
Niðurstaðan varð hins vegar ávallt
sú sama að þær ættu ekki við rök að
styðjast. Engu að síður er ljóst að
þessi sterki orðrómur olli forstjór-
anum erfiðleikum samanber það að
hann taldi nauðsynlegt að ræða
þetta við forsætisráðherra og stjórn
Símans.
Þórarni gert að taka
sér frí frá störfum
Þegar Þórarinn var ráðinn for-
stjóri sat hann í stjórn Lífeyrissjóðs-
ins Framsýnar og í stjórn Þróunar-
félagsins. Ljóst var að þegar kæmi
að einkavæðingu Símans væru þess-
ir tveir aðilar meðal líklegra fjár-
festa. Samgönguráðherra sagði í við-
tali í Morgunblaðinu um síðustu
helgi, að hann hefði, strax og hann
var ráðinn, gert Þórarni grein fyrir
því að hann vildi að hann færi út úr
þessum stjórnum og einbeitti sér að
störfum fyrir Símann.
Á þessum haustmánuðum, þegar
verulega var farið að hitna undir
Þórarni, beindust sjónir manna að
því að hann hefði ekki enn sagt sig úr
stjórnum félaganna. Þá lá fyrir að
útboð á hlutafé til kjölfestufjárfesta
var að hefjast og að Opin kerfi hf.
höfðu lýst yfir áhuga á að taka þátt í
því, en bæði Framsýn og Þróunar-
félagið eiga hlut í fyrirtækinu. Bent
var á að það hlyti að vekja tortryggni
meðal annarra fjárfesta ef forstjór-
inn væri í beinum tengslum við einn
tilboðsgjafann.
Davíð hafði gert Þórarni alveg
ljóst að hann yrði að slíta algerlega
tengslin við Þróunarfélagið og
Framsýn. Málið þróaðist með þeim
hætti að Þórarinn stóð frammi fyrir
tveimur kostum, að fara í tímabund-
ið leyfi frá störfum forstjóra eða vera
sagt upp störfum. Þó kostirnir væru
alveg skýrir tók nokkurn tíma að fá
fram niðurstöðu. Þórarinn reyndi
hvað hann gat að halda starfinu.
Hann benti m.a. á að Sólon Sigurðs-
son, bankastjóri Búnaðarbankans,
hefði setið með honum í stjórn Þró-
unarfélagsins og engin athugasemd
hefði verið gerð við það þegar Bún-
aðarbankinn var seldur þrátt fyrir
að ljóst mætti vera að félagið kynni
að hafa áhuga á að fjárfesta í bank-
anum.
Þórarinn taldi að hann gæti kom-
ist frá málinu með því að draga sig í
hlé frá stöfum í stjórnum Framsýnar
og Þróunarfélagsins. Frétt um það
birtist í Morgunblaðinu 9. október.
En í yfirlýsingu sem Þórarinn sendi
frá sér kvöldið áður sagði: „Ég hef
því ákveðið að segja mig frá stjórn-
arstörfum í Þróunarfélaginu og
Framsýn.“
Þessi yfirlýsing varð hins vegar
ekki til að lægja öldunar. Einkavæð-
ingarnefnd, ráðherra og fleiri töldu í
fyrstu að Þórarinn hefði þarna verið
að segja sig úr þessum tveimur
stjórnum. Í yfirlýsingunni var hins
vegar talað um að „segja sig frá
stjórnarstörfum“ en ekki að „segja
sig úr stjórn“. Það varð ekki til að
draga úr óánægju stjórnvalda með
Þórarin þegar menn áttuðu sig á að
hann hafði einungis verið að draga
sig í hlé en ekki segja sig úr stjórn.
Daginn eftir samþykkti Þórarinn svo
loks að taka sér leyfi frá störfum hjá
Símanum.
Samskipti sem
einkenndust af tortryggni
Það fer ekki á milli mála að mikið
vantaði á að menn væru samstiga við
undirbúning sölu Landssímans. Allt
frá því að undirbúningurinn hófst
hafa verið miklir erfiðleikar í sam-
skiptum einkavæðingarnefndar og
stjórnenda Landssímans, þeirra
Þórarins og Friðriks Pálssonar
stjórnarformanns.
„Einkavæðingarnefnd lagði
áherslu á að Landssíminn ætti ekki
að koma að umræðu eða stefnumót-
un um sölu fyrirtækisins. Það mynd-
aðist því aldrei samstarf á milli
einkavæðingarnefndar og stjórn-
enda fyrirtækisins um hvernig ætti
að standa að sölunni. Samskiptin
þarna á milli einkenndust ekki af
samstarfi heldur tortryggni,“ segir
einn heimildarmanna blaðsins þegar
hann er beðinn um að lýsa samskipt-
um nefndarinnar og stjórnenda Sím-
ans.
Samgönguráðherra gerði sér að
sjálfsögðu grein fyrir þessum veik-
leika og hann taldi nauðsynlegt að
bæta úr þessu. Hann lagði til að
Friðrik Pálsson sæti fundi einka-
væðingarnefndar þegar málefni
Landssímans voru til umfjöllunar.
Einkavæðingarnefnd taldi hins veg-
ar ekki ástæðu til að Friðrik sæti á
fundum nefndarinnar nema þegar
þess væri óskað sérstaklega. Nefnd-
in benti á að samgönguráðuneytið
væri með fulltrúa í henni. Verka-
skiptingin ætti að vera skýr. Það
væri ekki hlutverk stjórnenda Sím-
ans að selja fyrirtækið heldur einka-
væðingarnefndar.
Sem dæmi um hvað erfiðleikarnir í
samskiptum stjórnenda Símans og
einkavæðingarnefndar voru miklir
má nefna að í lok ágúst í fyrra sá
PWC í London ástæðu til að senda
samgönguráðherra bréf þar sem far-
ið var yfir hvert hlutverk stjórnenda
Landssímans ætti að vera við einka-
væðingu fyrirtækisins. Tilefnið var
ekki síst orðrómur um óeðlileg af-
skipti Þórarins V. af sölunni.
Opin kerfi í viðræðum
við TDC og Providence
Við undirbúning sölunnar lá alltaf
fyrir að stefnt væri að því að erlend-
ur aðili, helst símafyrirtæki, keypti
stóran hlut í Landssímanum og fengi
það sem kallað er ráðandi hlut, þ.e.
meirihluta í stjórn. Líklegt var talið
að eignaraðild öflugs erlends fjar-
skiptafyrirtækis að Landssímanum
gæti skapað margvísleg ný við-
skiptatækifæri sem gætu styrkt
stöðu fyrirtækisins. Þeir sem stóðu
að sölunni kynntu málið fyrir ýmsum
erlendum aðilum. Meðal þeirra voru
stærstu fjarskiptafyrirtæki á Norð-
urlöndum Telenor í Noregi, TDC,
sem áður hét TeleDanmark, og Telia
í Svíþjóð.
En það voru fleiri en einkavæðing-
arnefnd sem ræddu við erlendu að-
ilana um kaup á Landssímanum. Op-
in kerfi hf. sýndu því verulegan
áhuga að kaupa í Símanum og Frosti
Bergsson, stjórnarformaður Opinna
kerfa, vann markvisst að því að
byggja upp tengsl við erlendu aðil-
ana. Hann ræddi m.a. við Telenor,
Telia, TDC og innlenda og erlenda
fjárfestingasjóði um hugsanleg kaup
í Símanum.
Frosti, sem á árum áður hafði
starfað hjá Pósti og síma, sat í nefnd
sem Halldór Blöndal skipaði haustið
1997 til að gera tillögur um skipulag
á fjarskiptamarkaði. Fyrirtæki hans,
Opin kerfi, á mikil viðskipti við
Landssímann. Frosti situr í stjórn
fyrirtækis í Danmörku ásamt einum
af stjórnarmönnum TDC. Opin kerfi
voru í hópi 18 aðila sem sendu inn til-
boð í 25% hlut í Símanum, en frestur
til að skila inn tilboði rann út 26.
október. Í tilboðinu var því lýst að
hugmyndir fyrirtækisins væru um
að innlendur aðili, undir forystu
Opinna kerfa, norrænt símafyrir-
tæki og erlendur fjárfestingasjóður
keyptu ráðandi hlut í Símanum.
Eftir að einkavæðingarnefnd til-
kynnti 8. desember sl. að tilboð
hefðu borist fá TDC í Danmörku og
bandaríska fjárfestingarsjóðnum
Providence hófust óformlegar við-
ræður á milli TDC, Providence og
Frosta. Þessar viðræður fóru fram á
sama tíma og viðræður einkavæðing-
arnefndar við erlenda aðila stóðu yf-
ir. Hugmyndir Frosta voru um að
TDC, Providence og Opin kerfi
keyptu ráðandi hlut í Símanum. Líf-
eyrissjóðir og fleiri aðilar voru einn-
ig inni í myndinni. Erlendu aðilarnir
sýndu þessu áhuga og töldu beinlínis
æskilegt að hafa innlendan aðila með
í hópnum, en stjórnendur TDC létu
það koma skýrt fram að þeir vildu
ráða ferðinni.
Það lá fyrir að TDC og Providence
töldu verðið á Símanum hátt og þeim
var ljóst að mjög erfitt yrði að fá
einkavæðingarnefnd til að gefa ein-
hvern afslátt frá því. Það var búið að
selja hlutabréf til almennings á
genginu 5,75 og útilokað var fyrir
einkavæðingarnefnd að fara að selja
erlendu aðilunum ráðandi hlut á
lægra verði. Í viðræðum TDC,
Providence og Opinna kerfa var rætt
um þá hugmynd að fyrirtækin
keyptu, hugsanlega í félagi við fleiri
aðila, 51% í Símanum. Aldrei reyndi
hins vegar á hvort samstaða kynni að
nást um verð á þessum grundvelli.
Frosti taldi sig hafa ástæðu til að
ætla að einkavæðingarnefnd væri
það ekki á móti skapi að aðilar sem
sýndu kaupum á Landssímanum
áhuga mynduðu blokk. Þeir sem
sendu inn tilboð fengu upplýsingar
um nöfn og símanúmer allra þeirra
sem buðu í 25% hlutinn. Á seinni
stigum kom hins vegar fram hjá
PWC að það væri ekki endilega
æskilegt að innlendur aðili yrði með.
Einfaldara væri að ganga frá við-
skiptum við einn erlendan kjölfestu-
fjárfesti. TDC kom þeim skilaboðum
til Frosta að viðræðum við einka-
væðingarnefnd yrði haldið áfram;
Morgunblaðið/Jim Smart
Þegar tilboð voru opnuð í kaup á Landssímanum kom í ljós að aðeins hefðu borist tilboð í 5% hlutafjár af þeim 24% sem
voru til sölu. Á myndinni eru Gunnar Ragnars, stjórnarmaður í Landssímanum, Þórarinn V. Þórarinsson, Guðmundur
Guðmundsson, forstöðumaður fyrirtækjaráðgjafar Búnaðarbankans, og Friðrik Pálsson, stjórnarformaður Landssímans.