Morgunblaðið - 24.02.2002, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 24. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ASHRAF Mehmood ereinn best menntaðileigubílstjóri Danmerk-ur. Hann hefur lagt hartað sér undanfarin fimm-
tán ár við að læra dönsku, sitja kvöld-
skóla til að undirbúa sig fyrir stúd-
entspróf og ljúka loks prófi í
tölvunarfræði, en fær samt hvergi
starf við hæfi. Hann neyðist því til að
keyra leigubíl, afgreiða annað slagið í
söluturni og senda í hverri viku út
ótal umsóknir um störf sem tölvunar-
fræðingur, forritari eða vefstjóri.
Hann hefur ekki tölu á því hversu
margar umsóknir hann hefur sent út
undanfarið ár, en telur þær skipta
hundruðum. Aðeins ein þeirra leiddi
til þess að hann var boðaður í at-
vinnuviðtal, og hann fékk ekki starf-
ið.
„Mér finnst stundum eins og ég
eigi aldrei eftir að fá vinnu,“ segir
Mehmood alvarlegur á svip. „En
mikilvægast er að láta ekki hugfall-
ast. Það er skortur á tölvunarfræð-
ingum, og fyrr eða síðar kemur röðin
að mér.“ Móðir hans og systir sitja
sitt hvorum megin við hann, hlusta og
kinka kolli. Fjölskyldan talar lýta-
lausa dönsku, en heimilið í Frede-
riksberg er pakistanskt. Konurnar
eru íklæddar sari og stofuborðið
svignar af sterkkrydduðum samós-
um, elskendurnir á sjónvarpsskján-
um syngja dúett á urdu.
Mehmood er einn þúsunda
danskra innflytjenda, sem annað
hvort eru atvinnulausir eða fá ekki
störf við hæfi, þrátt fyrir að hafa orð-
ið sér úti um hagnýta menntun í Dan-
mörku. Margir þeirra hafa þráast við
árum saman, bætt við sig námskeið-
um og haldið áfram að sækja um
störf, en eiga samt sem áður aðeins
kost á hefðbundnum störfum inn-
flytjenda á grænmetismörkuðum,
skyndibitastöðum, í söluturnum og
undir stýri í leigubílum.
„Fólk af erlendum uppruna á erf-
iðara með að fá vinnu í Danmörku en
aðrir,“ segir Torben Møller-Hansen,
formaður samtakanna Nydansker,
sem hafa það að markmiði að hvetja
atvinnurekendur til að ráða innflytj-
endur í vinnu. „Staðreyndin er sú, að
erlent og framandlegt nafn á starfs-
umsókn verður yfirleitt til þess að at-
vinnurekandanum dettur ekki einu
sinni í hug að kalla umsækjandann í
viðtal.“
Fordómafullir og tortryggnir
í garð útlendinga
Takmarkaðir atvinnumöguleikar
útlendinga hafa reynst afdrifaríkir
og orðið til þess að breikka bilið milli
menningarheimanna í Danmörku.
Félagsleg einangrun, fátækt og
glæpir eru hlutfallslega algengir
meðal innflytjenda, og margir Danir
eru fordómafullir og tortryggnir í
garð fólks af erlendum uppruna, seg-
ir Erik Bonnerup, formaður hug-
myndabanka danska innanríkisráðu-
neytisins um málefni innflytjenda.
„Það er innflytjendunum enn mikil-
vægara en öðrum að fá vinnu svo þeir
geti lært málið, kynnst Dönum og
myndað þau tengsl sem eru nauðsyn-
leg til að maður geti orðið hluti af
samfélaginu,“ segir Bonnerup.
Hugmyndabankinn var settur á
laggirnar fyrir tveimur árum, að
frumkvæði þáverandi innanríkisráð-
herra, Karenar Jespersen, og er
skipaður fimm manns úr viðskiptalíf-
inu og félagsmálageiranum. Bonne-
rup segir að tilefnið hafi verið hin
mikla opinbera umræða um málefni
og vanda innflytjenda í Danmörku,
sem hafi ýmist verið byggð á afar
takmörkuðum eða röngum upplýs-
ingum. „Vandamál tengd útlending-
um hafa verið á hvers manns vörum
undanfarin ár,“ segir Bonnerup.
„Fólk þrástagast á glæpatíðni, höf-
uðblæjum og öðru slíku, en enginn
hefur haft hugmynd um hvað raun-
verulega á sér stað meðal danskra
innflytjenda. Slík fáfræði er hættu-
leg, og gerir öflunum yst á hægri
væng stjórnmálanna kleift að sann-
færa almenning um að síðasti Daninn
deyi út eftir hundrað ár, eða ein-
hverja álíka vitleysu.“
Niðurstöður hugmyndabankans
eru á sömu leið og álit margra ann-
arra, og benda til þess að aðlögun
menningarheimanna í Danmörku
hafi mistekist að miklu leyti. Mo-
hamed Gelle, formaður IND-sam,
dönsku innflytjendasamtakanna,
segir að íbúar Danmerkur séu fastir í
erfiðum vítahring. „Öll opinber um-
ræða um innflytjendur og flóttamenn
undanfarin 10–15 ár hefur verið á
neikvæðum nótum,“ segir Gelle. „Í
hvert skipti sem fólk af erlendum
uppruna verður uppvíst að ofbeldi er
því slegið upp á forsíðum blaðanna,
og stjórnmálamenn rjúka upp til
handa og fóta til að úthrópa útlend-
ingavandann. Þessi „útlendinga-
vandi“ á fyrst og fremst rætur sínar
að rekja til skelfilegs atvinnuleysis
meðal innflytjenda, en í stað þess að
hjálpa þessum hópi að finna sér vinnu
og aðlagast, skellir þjóðfélagið allri
skuldinni á innflytjendurna sjálfa.
Þessi viðhorf hafa skapað fjandsam-
legt andrúmsloft í Danmörku, þar
sem „þeir“ eru á móti „okkur“. Marg-
ir Danir óttast og tortryggja útlend-
inga, hinn almenni vinnumarkaður
stendur þeim lokaður og þeir ein-
angrast utan dansks samfélags. Þrá-
staðan er þannig fullkomnuð,“ segir
Gelle með áhersluþunga.
Ýta útlendingum út
á vinnumarkaðinn
Hin nýja ríkisstjórn frjálshyggju-
flokksins Venstre og Íhaldsflokksins
kynnti umfangsmiklar breytingar á
reglum um málefni útlendinga í síð-
asta mánuði og var fyrir vikið gagn-
rýnd harkalega fyrir öfgakennda
hægristefnu, útlendingahatur og
mannréttindabrot. Ein helsta breyt-
ingin á reglunum var sú að skera fé-
lagslegar bætur til innflytjenda niður
um allt að helmingi fyrstu sjö árin
sem þeir dvelja í landinu. Bertel
Haarder, innflytjendamálaráðherra,
segir að með lægri bótum sé ætlunin
að ýta útlendingum af krafti út á
vinnumarkaðinn og leysa þá undan
þeim félagslegu vandamálum sem
séu óhjákvæmilegir fylgifiskar at-
vinnuleysis og efnahagslegs ósjálf-
stæðis. Hann segir að aðeins þannig
geti stjórnvöld axlað ábyrgðina á
misheppnaðri aðlögun útlendinga að
dönsku samfélagi.
„Sökin liggur algerlega hjá Dön-
um,“ segir Haarder. „Velferðarkerfi
okkar er afar illa í stakk búið til að
taka á móti innflytjendum. Flestir
sem flytja hingað eru fullir starfs-
orku, hafa góð viðskiptasambönd
meðal landa sinna og hafa sýnt það
frumkvæði að koma sér hingað til
Danmerkur. Margir koma frá menn-
ingarheimum þar sem lögð er mikil
áhersla á sjálfstæði og vinnusemi, þá
dreymir um að verða sjálfs sín herrar
og eru reiðubúnir til að vinna hörðum
höndum, jafnvel kvöld og helgar, til
að það geti orðið að veruleika. Inn-
flytjendurnir búa yfir heilbrigðum
viðhorfum til vinnunnar þegar þeir
koma hingað og við eyðileggjum þau
á skömmum tíma með aðstoð danska
velferðarkerfisins, fyllum vasa þeirra
með peningum fyrir að gera ekki
neitt og sendum þá aðgerðarlausa út
á göturnar.“
Haarder hefur þó hlotið harðorða
gagnrýni fyrir að ætla að svelta inn-
flytjendurna út á vinnumarkað, sem
ekkert vilji með þá hafa. Samtökin
Nydansker, sem vinna að því að
greiða útlendingum leið inn á danska
vinnustaði, telja breytingarnar van-
hugsaðar, því ríkisstjórnin hafi engar
hugmyndir fram að færa um hvernig
hægt sé að hvetja atvinnurekendur
til að ráða til sín starfsfólk af erlend-
um uppruna.
„Danir eru sjálfhverf þjóð og ákaf-
lega upptekin af sérstöðu sinni,“ seg-
ir Torben Møller-Hansen, formaður
samtakanna. „Okkur hafa alltaf fund-
ist Svíar, Færeyingar og Íslendingar
Þrástaða fordómanna
Flestir eru sammála um að aðlögun innflytjenda að
dönsku samfélagi hafi mistekist, og eina lausnin sé fólgin í
aukinni þátttöku þeirra í atvinnulífinu. Í þriðju og síðustu
grein sinni um innflytjendur í Danmörku fjallar Sigríður
Hagalín Björnsdóttir um vítahring fordóma, atvinnuleysis og
félagslegra vandamála í dönskum innflytjendasamfélögum.
Atvinnuleysi og félagsleg einangrun liggur eins og mara á innflytjendum í Danmörku
Morgunblaðið/Sigríður H. Björnsdóttir
„Mér finnst
stundum eins og ég eigi aldrei eftir að fá vinnu,“
segir Ashraf Mehmood. Systir hans talar lýtalausa
dönsku og fjöl- skyldan öll, en heimilið er pakistanskt.
Reuters
Þúsundir danskra innflytjenda eru annað hvort atvinnulausar eða fá ekki störf við hæfi, þrátt fyrir að hafa orðið sér úti um hagnýta menntun í Danmörku. Margir hafa þráast við árum saman, bætt við sig námskeiðum og
haldið áfram að sækja um störf, en eiga samt sem áður aðeins kost á hefðbundnum störfum innflytjenda á grænmetismörkuðum, skyndibitastöðum, í söluturnum og undir stýri í leigubílum.
Erik
Bonnerup
Mohamed
Gelle
Bertel
Haarder
Torben Møller-
Hansen