Morgunblaðið - 19.04.2002, Qupperneq 2

FRÉTTIR
2 FÖSTUDAGUR 19. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Stjarnan getur velgt
Haukum undir uggum / C4
Sif í 35. sæti á EM í fimleikum / C1
8 SÍÐUR Fylgstu
með
nýjustu
fréttum
www.mbl.is
4 SÍÐUR
 Mílanó 2002 – Húsgögn og hönnun / B2
Sippið inni – og úti / B3
Góð bók flytur lesandann lengra / B4
Háskóli með vinnu –
svo lengi lærir… / B6
Auðlesið efni / B8
Sérblöð í dag
LÁTINN er í Þýska-
landi doktor Jens Ólafur
Páll Pálsson, prófessor
emeritus við Háskóla Ís-
lands, stofnandi og fyrsti
forstöðumaður Mann-
fræðistofnunar Háskóla
Íslands.
Jens varð fyrstur Ís-
lendinga doktor í nátt-
úrulegri mannfræði,
doktor Rer.Nat. frá nátt-
úruvísindadeild Johann-
es Gutenberg-háskóla í
Mainz í Þýskalandi,
„magna cum laude“.
Hann var frumkvöðull á
sviði mannfræðirannsókna á Íslandi
og víðar og naut viðurkenningar sem
vísindamaður víða um lönd.
Jens fæddist í Reykjavík 30. apríl,
1926, yngstur fimm barna hjónanna
Hildar Stefánsdóttur frá Auðkúlu og
Páls Ólafs Ólafssonar frá Hjarðar-
holti, framkvæmdastjóra, útgerðar-
manns og ræðismanns.
Eftir hefðbundið nám og stúdents-
próf í Reykjavík hóf Jens nám í mann-
fræði, þjóðfræði og þjóðsagnafræði
við háskólann í Uppsölum. Árin 1952
til 1955 gerði Jens, að eigin frum-
kvæði, mannfræðilegar yfirlitsrann-
sóknir á þúsundum lifandi fullorðinna
Íslendinga í öllum landsfjórðungum
og var það upphafið að því mikla ævi-
starfi sem eftir hann liggur.
Jens var kennari við Núpsskóla í
Dýrafirði 1953–1954, en hélt síðan til
náms við Kaliforníuháskóla í Berkel-
ey, Bandaríkjunum og lauk þaðan
BA-prófi árið 1957, með mannfræði
sem aðalgrein. Á þessum tíma hóf
Jens einnig rannsóknir á Vestur-Ís-
lendingum í Bandaríkjunum og Kan-
ada. Var það upphafið að víðtækum
rannsóknum hans á því sviði samhliða
rannsóknum á Íslendingum á Íslandi.
Auk þess tók Jens ýmist þátt í eða
stjórnaði vísindaleið-
öngrum og mannfræði-
legum rannsóknum
víða um heim, m.a. á
sömum í Lapplandi,
indíánum í Kaliforníu,
fólki af mongólsku kyni
í Bandaríkjunum,
beinarannsóknum á
þýsku miðaldafólki,
rannsóknum á lifandi
Norðmönnum í
Þrændalögum og Skot-
um og Írum á Bret-
landseyjum.
Jens var styrkþegi
Alexander von Humb-
oldt-stofnunarinnar í Þýskalandi,
kjörinn félagi í „Phi Beta Kappa, The
National Honour Society – in recogn-
ition of high attainments in liberal
scholarship,“ félagsskap afburðanem-
enda við bandaríska háskóla og hlaut
fjölda annarra viðurkenninga hins
akademíska alþjóðasamfélags fyrir
námsárangur sinn og vísindastörf.
Hann var eftirsóttur stjórnandi vís-
indaþinga, sem og fyrirlesari á alþjóð-
legum ráðstefnum. Hann nam enn-
fremur við Oxford-háskóla í Bret-
landi, Harvard-háskóla í Cambridge,
Bandaríkjunum og Washington-há-
skóla í Seattle.
Árið 1995 varð Jens prófessor við
Háskóla Íslands og prófessor emer-
itus ári seinna, 1996. Hann lét af störf-
um sem forstöðumaður Mannfræði-
stofnunar Háskóla Íslands árið 1997,
en hélt áfram vísindastörfum og var
með tvær bækur í smíðum þegar
hann lést. Eftir dr. Jens liggur einnig
mikið safn vísindaskrifa, sem birst
hafa víða um heim.
Eftirlifandi eiginkona hans er Anna
E.A. Kandler Pálsson, mannfræðing-
ur og ritstjórnarfulltrúi.
Jarðarförin mun fara fram á Ís-
landi.
Andlát
JENS Ó. P. PÁLSSON
LANDSSAMBAND íslenskra út-
vegsmanna segir útilokað að Íslend-
ingar gangist undir hina sameigin-
legu sjávarútvegsstefnu Evrópusam-
bandsins og láti af hendi stjórn og
yfirráð fiskimiðanna. Þegar af þeirri
ástæðu komi aðild að ESB ekki til
álita. Samkvæmt skoðanakönnun
sem LÍÚ hefur látið gera vilja heldur
færri að Ísland gangi í ESB en að Ís-
lendingar gangi ekki í bandalagið.
Í símakönnun sem Pricewater-
houseCoopers hefur gert fyrir LÍÚ
var spurt: Viltu að Ísland gangi í
Evrópusambandið? Þar segjast
37,6% aðspurðra ekki vilja að Ísland
gangi í ESB en 36,6% eru því hlynnt-
ir. 21,8% segjast hlutlausir og 4%
segjast ekki vita það eða vilja ekki
svara. Af þeim sem tóku afstöðu
sögðu 39,2% nei en 38,1% já.
Í ályktun sem stjórn LÍÚ sendi frá
sér í gær segir að það komi ekki til
álita að aðrir en Íslendingar sjálfir
fari með forræði fiskimiðanna, enda
sé hér um að ræða mikilvægasta
þáttinn í efnahagslegu sjálfstæði
þjóðarinnar. Með samningnum um
Evrópska efnahagssvæðið hafi Ís-
lendingar tryggt viðskiptahagsmuni
sína gagnvart Evrópusambandinu í
öllum meginatriðum. Við stækkun
ESB til austurs þurfi hinsvegar að
tryggja viðskiptakjör Íslands til
framtíðar. „Hin sameiginlega sjávar-
útvegsstefna ESB tekur til allrar
starfsemi sem lýtur að fiskveiðum og
markaðssetningu fiskafurða. Hún
felur það í sér að ráðherraráð ESB
mótar sjávarútvegsstefnuna og tek-
ur allar meiriháttar ákvarðanir í
sjávarútvegsmálum, þ.m.t. um leyfi-
legan hámarksafla. Frá stefnunni
hafa ekki fengist undanþágur sem
máli skipta,“ segir m.a. í ályktuninni.
Sjávarútvegsstefna í ólestri
Útvegsmenn segja ennfremur að
framkvæmd sjávarútvegsstefnu
ESB sé í miklum ólestri. Sjávarút-
vegurinn sé stórlega ríkisstyrktur og
flestir fiskistofnar á yfirráðasvæði
sambandsins séu ofveiddir og í
hættu. Engin trygging sé fyrir því að
reglan um hlutfallslegan stöðugleika
haldi til frambúðar og því gæti veiði-
heimildum Íslands verið úthlutað til
annarra ríkja ESB í framtíðinni.
„Með aðild Íslands að ESB gætu út-
lendingar eignast meirihluta í ís-
lenskum sjávarútvegsfyrirtækjum.
Vegna mikilvægis sjávarútvegsins
fyrir Íslendinga er rétt að íslensk
sjávarútvegsfyrirtæki séu að meiri-
hluta í eigu Íslendinga. Aðild Íslands
að ESB hefði það í för með sér að Ís-
lendingar færu ekki lengur með
ákvörðunarvald og samninga við
önnur ríki um veiðar úr deilistofnum,
þ.e. fiskistofnum er veiðast bæði utan
og innan íslenskrar lögsögu. Þar er
um að ræða loðnu, karfa, grálúðu, út-
hafskarfa, norsk-íslenska síld, kol-
munna og fleira. Sama gildir um
veiðar á fjarlægum miðum, svo sem á
rækju á Flæmingjagrunni og á
þorski, rækju og öðrum tegundum í
Barentshafi.“
Heldur fleiri eru á
móti aðild en með
Skoðanakönnun fyrir LÍÚ um aðild að Evrópusambandinu
DAGSKRÁ fyrsta dags opinberrar
heimsóknar Ólafs Ragnars Gríms-
sonar forseta Íslands til Moskvu
raskaðist verulega í gær vegna
þess að flugvél SAS, sem forsetinn
og fylgdarlið hans var í, var snúið
til Kaupmannahafnar aftur fljót-
lega eftir flugtak í öryggisskyni.
Ólafur Ragnar og fylgdarlið komu
til Moskvu rúmum tveimur klukku-
stundum síðar en ráð var fyrir
gert, fundi Halldórs Ásgrímssonar
með German Gref viðskipta- og
efnahagsráðherra var frestað en
íslenski hópurinn fylgdist með óp-
erusýningu í Bolshoi-leikhúsinu í
gærkvöldi.
Í fyrstu var talið að elding hefði
lent í SAS-vélinni. „Þetta virkaði
eins og sprenging í hreyflinum.
Það hvarflaði ekki að mér að þetta
væri elding,“ sagði Ólafur Ragnar
við Morgunblaðið um það leyti sem
vélin lenti í Kaupmannahöfn á ný.
„Ég hrökk vissulega við en flug-
freyjan kom fljótt og fullvissaði
okkur um að allt væri í lagi.“
Ólafur Ragnar og Dorrit Mouss-
aieff sátu fremst hægra megin í
flugvélinni og sagðist Ólafur Ragn-
ar hafa séð blossann þeim megin
vélarinnar. Fljótlega eftir lendingu
var farþegum boðin áfallahjálp,
sem enginn þáði reyndar.
Það var um það bil 15 mínútum
eftir flugtak sem mikill hvellur
heyrðist í flugvélinnni og hún
hristist mjög eitt augnablik. Flug-
stjórinn tilkynnti fljótlega að ekk-
ert væri athugavert og haldið yrði
áfram til Moskvu. Nokkrum mín-
útum síðar tilkynnti hann hins-
vegar að ákveðið hefði verið að
snúa til Kaupmannahafnar og láta
skoða vélina þar. Nokkrir slökkvi-
liðsbílar voru til taks á flugbraut-
inni þegar vélin lenti. Að sögn flug-
stjórans var ekki um að ræða
eiginlega eldingu heldur kvað hann
vélina hafa flogið inni í eldingarský
og við það hafi orðið rafsprenging.
Þegar til Moskvu kom, tveimur
klukkustundum á eftir áætlun, tók
sjávarútvegsráðherra landsins,
Evgení Mazdratenkó, á móti for-
seta Íslands og fylgdarfólki hans.
Ólafur og ráðherra könnuðu
heiðursvörð hersins en liðsmenn úr
landher, flota og flugher voru við
athöfnina samkvæmt venju. Lúðra-
sveit landhersins lék þjóðsöng
landanna og fleiri lög.
Í dag er m.a. á dagskrá fundur
Ólafs Ragnars og Vladimírs Pútíns
forseta Rússlands auk þess sem
Halldór Ásgrímsson hittir Ívanov
utanríkisráðherra.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Ólafur Ragnar Grímsson og Evgení Mazdratenkó sjávarútvegsráðherra kanna heiðursvörð rússneska hersins.
Dagskrá forseta raskaðist í
Rússlandi vegna óhapps í flugi
Moskvu. Morgunblaðið.
HÆSTIRÉTTUR staðfesti í gær
niðurstöðu Héraðsdóms Norður-
lands eystra frá í september sl. þar
sem karlmaður var dæmdur í
tveggja ára fangelsi fyrir kynferð-
isbrot gegn dóttur sinni á níunda
og tíunda aldursári hennar.
Maðurinn fór fram á mildun refs-
ingar á þeirri forsendu að brot hans
ætti að heimfæra til 2. málsliðs 1.
málsgreinar 202. greinar almennra
hegningarlaga sem varðar aðra
kynferðislega áreitni en kynferðis-
mök. Var brot hans heimfært í hér-
aði til 1. málsliðar 1. málsgreinar
laganna, sem varðar kynferðismök.
Maðurinn játaði sakargiftir. Hér-
aðsdómur taldi að framburður telp-
unnar hefði verið einlægur og trú-
verðugur í öllum aðalatriðum, auk
þess sem hann hefði stoð í vætti
vitna. Var frásögn hennar því lögð
til grundvallar um athæfi mannsins
og þótti Hæstarétti brotið því rétti-
lega heimfært til refsingar og dóm-
ur héraðsdóms um tveggja ára
fangelsi því staðfestur.
Tveggja ára
fangelsi fyrir
kynferðisbrot