Morgunblaðið - 05.05.2002, Qupperneq 12

12 SUNNUDAGUR 5. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Höfuðborgarsamtökin leggja til að borgin
verði byggð innávið og þar eru svæði mið-
borgar í meginhlutverki. Við viljum að það
svæði sem afmarkast af svæðinu vestan
Kringlumýrarbrautar
verði þétt samofið mið-
borgarhverfi.
Skipulagsumræðan
undanfarið hefur verið
samhengislaus að venju.
Aðeins er einblínt á af-
mörkuð svæði en alla
heildarsýn vantar. Kvos-
in og Laugavegur hafa
átt undir högg að sækja í
hálfa öld. Þau eru hluti af
stærra svæði vestan
Kringlumýrarbrautar, sem líður fyrir bein
áhrif af flugvelli í Vatnsmýri vegna bæklaðs
gatnakerfis og vegna mengunar- og skerð-
ingaráhrifa af flugstarfseminni.
Þetta svæði færðist niður um nokkra
gæðaflokka með tilkomu flugvallarins. Kvos-
in varð harðast úti. Hún lenti innan helg-
unarsvæðis, beint undir aðflugi að aðalbraut
vallarins og er því á svæði sem að öðru
jöfnu er talið óbyggilegt.
Kvosin er því dauð skv. hefðbundinni skil-
greiningu, þó ráðamenn tali um að þar hafi
aðeins orðið „áherslubreytingar“, og ekkert
getur orðið henni til bjargar til lengri tíma
annað en að fjarlægja meinsemdina, sjálfan
flugvöllinn.
Það er meginstefna Höfuðborgarsamtak-
anna að stöðva með öllu útþenslu byggð-
„Meginmarkmið Höfuðborgarsamtakanna er
að snúa við fjáraustri borgarinnar í ný út-
hverfi sem hengd eru utan á önnur úthverfi.
Það sparast stórfé við að byggja borgina
innávið; umferðarslysum fækkar, útgjöld
vegna gatnaframkvæmda lækka og öll inn-
bygging verður skilvirkari.
arinnar og byggja borgina þess í stað inná-
við. Vatnsmýrin er þar í lykilhlutverki og
leggjum við til að þar rísi verulega þétt og
blönduð miðborgarbyggð.
Það deiliskipulag, sem kynnt hefur verið
af staðgreinireitum við Laugaveg að und-
anförnu, snýst um einstök hús og lóðir með
mikla verndun að leiðarljósi en ekki um það
hvernig endurnýja má reitina til framtíðar.
Við teljum að miðborgin eins og önnur
hverfi í borginni eigi að stjórnast af eðlilegri
þróun og endurnýjun á byggingum í sam-
ræmi við breytingar á notkun og þörfum
samfélagsins.
Við teljum að líta beri á alla gömlu höfn-
ina sem eina heild, sem verði að þróa í sam-
hengi við stærri borgarmynd vestan
Kringlumýrarbrautar.
Slippsvæðið og Austurbakki eru hvort
tveggja hlutar af þessari heild. Bæði svæðin
eru mikilvæg fyrir miðborgina en Geirs-
gatan í núverandi mynd eyðir að mestu já-
kvæðum áhrifum af þróun þeirra.
Verðlaunatillaga að tónlistar- og ráð-
stefnumiðstöð á Austurbakka er fullkomin
„núlllausn“.
Tillagan gerir ekki ráð fyrir neinni breyt-
ingu á skipulaginu þó um hafi verið að ræða
samkeppni um skipulag. Hún er verðlaunuð
fyrir byggingu, sem er þess eðlis að ólíklegt
er að hún rísi nokkurn tíma. Við teljum að
skynsamara væri að höfnin verði eðlilegur
hluti af miðborginni með þéttri miðborg-
arbyggð í fullu sambýli við hafnarstarf-
semi.“
Stöðva þarf
útþenslu
borgarinnar
Guðjón Þ. Erlendsson,
Höfuðborgarsamtökunum
Guðjón Þór
Erlendsson
Ánanaust verði komnar og eins áætl-
aðar frekari uppfyllingar út fyrir Ör-
firisey. Því það sé einmitt hin áætlaða
aukning á byggingamagni sem kalli á
bætta umferðatengingu vestur í bæ.
„Að ætla sér að bæta við aukaumferð
á Hringbrautina þar sem hún liggur í
gegnum vesturbæinn er nánast
óframkvæmanlegt,“ segir hann.
Eitt af því sem Trausti bendir á í
sambandi við skipulagið á hafnar-
svæðinu norðan Geirsgötu er að mik-
ilvægt sé að varðveita sjónrænu
tengslin úr miðbænum niður að höfn-
inni og út til fjallanna.„Það gerist
með því að það liggi götur frá mið-
bænum niður að höfninni og við það
skapist tilfinning nálægðar.“
Vantar heildarsýn á hafnarsvæðið
Guðjón Bjarnason arkitekt telur
æskilegt að byggja upp eins mikið í
kringum gömlu höfnina og mögulegt
er. „Þær framkvæmdir gætu skapað
bjartsýni til endurnýjunar sem ég tel
Reykjavík hafa brýna þörf fyrir og
orðið íbúum og aðkomandi tilhlökk-
unarefni. Flýta ætti þeim fram-
kvæmdum og beita sem mestri hug-
myndaauðgi og djörfung. Eðlilegt er
að endurreisn Reykjavíkur hefjist á
bernskuslóðum borgarinnar sjálfrar,
nú við aldamót.“ Guðjón sér fyrir sér
að við mynni hafnarinnar, þar sem út-
sýni er hvað fegurst og landgæði
mest, sé þétt íbúðabyggð í bland við
aðra starfsemi þar á meðal ýmsa
menningarstarfsemi í líkingu við það
sem gerist á hafnarsvæðum víða er-
lendis. Þar væri smábátahöfn, gang-
brautir niður við sjóinn og veitinga-
hús. Hann nefnir að byggja mætti
veglegt og líflegt sjávar- og sjóminja-
safn sem tengdist t.d. sædýrasafni og
framsæknum, lifandi sýningum á efni
sem tengist hafinu. Einnig mætti
nýta hafnarmynnið sem skipalægi
fyrir báta og skip sem hafa varð-
veislugildi.
Guðjón segir skipulagshugmyndir
að vel heppnuðum hafnarsvæðum
liggja fyrir víða erlendis og gætum
við haft þau að leiðarljósi við upp-
byggingu hins reykvíska hafnar-
svæðis án þess að vega að eða skerða
hefðbundna starfsemi hafnarinnar
svo um muni.
Segir hann að þétt byggð við höfn-
ina myndi auk þess veita Kvosinni
skjól til norðurs og lífga Austurstræti
og ýmis miðtorg borgarinnar. Guðjón
segist sakna þess að hafnarsvæðið í
heild, allt frá Sólfarinu að Kaffivagn-
inum, hafi ekki verið skipulagt í
tengslum við tilvonandi tónlistar- og
ráðstefnuhús og segir vanta nú sem
fyrr heildarsýn hugmynda fyrir mið-
borgina. Honum finnst eðlilegt að
ákvörðun um framtíð Mýrargötu og
Geirsgötu liggi fljótlega fyrir, sér-
staklega með tilliti til væntanlegrar
samkeppni um Slippsvæðið.
Deilur hafa risið milli frambjóð-
enda Sjálfstæðisflokks og R-lista um
tillögu borgarmeirihlutans um upp-
fyllingu Ánanausta. Varðandi Ána-
naust segir Pétur Ármannsson að
báðir hafi nokkuð til síns máls. „Það
er búið að fylla út gríðarlega mikið
land í Örfirisey. Finnst mér sú dýra
landfylling ekkert sértaklega vel
nýtt. Þarna hafa verið byggðar einn-
ar til tveggja hæða iðnaðarskemmur
með bílastæðum í kring. Þess vegna
er ekki óeðlilegt að menn spyrji sig,
fyrst verið er að fylla út land fyrir
skemmur í Örfirisey hvort ekki megi
geri slíkt hið sama fyrir íbúðabyggð í
Ánanaustum?“
Guðjón Bjarnason er mjög hlyntur
uppfyllingu Ánanausta á þeirri for-
sendu að íbúðabyggð þar myndi veita
miðkjarnanum stuðning og ýta undir
fjölbreyttari starfsemi í Kvosinni og
gera nýtt skipulag á hafnarsvæðinu
fýsilegra.
Aðrir hafa bent á að það sé einfald-
ara og ódýrara að halda áfram með
uppbyggingu út í Örfirisey, þ.e. bæta
þar við uppfyllingum og minnka eða
sleppa uppfyllingum við Ánanaust.
Myndi byggð þar ekki skyggja á
neinn og sá fallegi bogi sem er á
ströndinni fengi þá að halda sér.
Bílageymsla undir Tjörninni
Í Kvosinni er að verið að ljúka við
skálann við Alþingishúsið. Á bíla-
stæði fyrir aftan þingishúsið á ekki að
byggja samkvæmt gildandi skipulagi.
En gert er ráð fyrir að á stóra bíla-
stæðinu við Tjarnagötuna verði fleiri
byggingar fyrir Alþingi. Ætlunin er
að byggja hótel í Aðalstræti og sögu-
safn í kjallara þess. Hugmyndir eru
um hótel við hliðina á „Morgunblaðs-
húsinu“, þ.e. Aðalstæti 4. Þar er gert
ráð fyrir nýbyggingu við götuna en
pakkhúsin gömlu á baklóð hússins
verða gerð upp og nýtast sem hluti
hótelsins.
Búið er að samþykkja deiliskipulag
fyrir framan Listasafn Reykjavíkur í
Tryggvagötu. Þar á bílastæðinu á að
koma 3ja hæða nýbygging fyrir mið-
borgarstarfsemi. Gert er ráð fyrir
verslunarhúsnæði á jarðhæð, skrif-
stofum og jafnvel íbúðum á efri hæð.
Óbyggð lóð er við hliðina á Gróf-
arhúsinu þar sem Borgarbókasafnið
er til húsa, þar eru nú bílastæði en
engar tillögur hafa komið fram um
hvað verður á þeirri lóð en hún teng-
ist hafnarsvæðinu.
Í undirbúningi er tillögugerð að
bifreiðageymslu undir norðurenda
Tjarnarinnar. Þrjú verktakafyrir-
tæki eru að gera tillögur að bíla-
geymslunni en ætlunin er að ljúka
verkinu fyrir árslok 2003.
Samkeppni um Vatnsmýrina
Samkvæmt aðalskipulagi Reykja-
víkur er gert ráð fyrir að Reykjavík-
urflugvöllur verði um kyrrt í Vatns-
mýrinni til ársins 2016. Stefnt er að
því að um helmingur flugvallarsvæð-
isins verði byggður upp til ársins
2024. Eftir það er gert ráð fyrir einni
braut á svæðinu, austur-vesturbraut-
inni. Flugmálayfirvöld hafa lýst and-
stöðu sinni og telja ekki hægt að reka
flugvöll með einni flugbraut. Sjálf-
stæðismenn gagnrýna einnig þessa
tillögu og segja hana kostnaðarsama
auk þess sem hún hafi verulega rösk-
un í för með sér. Ef brautin eigi að
vera aðalflugbraut þurfi að breikka
hana og stækka öryggissvæðið í
kringum hana. Þetta þýði að rífa
þurfi fjölda húsa beggja megin við
brautina, grafa niður Suðurgötuna
við flugvallarendann svo eitthvað sé
nefnt. Ráðgert er að á norðurhluta
Vatnsmýrar rísi vísindagarður og
byggingar fyrir starfsemi tengda
þekkingariðnaði og rannsóknum í
tengslum við Háskóla Íslands og
starfsemi sem getur styrkt miðborg-
ina. Þegar hefur verið auglýst tillaga
að deiliskilpulagi að þessu þekking-
arþorpi. Áformað er að stofna þróun-
arfélag um byggingarnar og nýta leið
einkafjármögnunar til uppbyggingar.
Á þessu svæði hefur Íslensk erfða-
greining reist hús og þar er verið að
byggja Náttúrufræðahús HÍ. Gagn-
rýnir minnihlutinn að þegar sé farið
að byggja í Vatnsmýrinni en það ekki
gert í tengslum við heildarsýn á
svæðinu. R-listinn hefur ekki skilað
inn hugmynd að heildarskipulagi að
svæðinu en hefur tilkynnt að efnt
verði til samkeppni um heildarskipu-
lag flugvallarsvæðisins á næsta ári.
Til ársins 2024 er gert ráð fyrir
2.500 íbúðum í Vatnsmýrinni og að
möguleiki sé á að bæta 3.500 íbúðum
við, verði samþykkt að flugvöllurinn
fari. Einnig er gert ráð fyrir að nýt-
ingarhlutfall lóða í Vatnsmýrinni
verði hærra en víðast hvar annars
staðar á höfuðborgarsvæðinu, sam-
kvæmt tillögunni.
Allt að 16 hæða hús í Skuggahverfi
Með uppbyggingu í Skuggahverf-
inu við Skúlagötu verður til nýr borg-
arhluti í miðborginni. Þar er áætlað
að verði 250 íbúða þyrping. Fullbyggt
mun hverfið hýsa 600–700 manns.
Þar með er verið að ljúka Skúlagötu-
skipulaginu sem lagður var grunnur
að fyrir mörgum árum.
Húsin í hverfinu verða mishá, allt
frá þremur upp í sextán hæðir. „Að
því leyti sækja þau svip sinn í gamla
bæinn í kring, þar sem fjölbreytileiki
ríkir í hæðum húsa er gefa hverfinu
skemmtilegan og lifandi blæ,“ segir
Ögmundur Skarphéðinsson, arkitekt
á arkitektastofunni Hornsteinar. Það
má geta þess að nýju byggingarnar í
Skuggahverfinu verða klæddar að ut-
an með steinflísum, stáli og timbri,
auk glers og stáls. „Þessi efnisnotkun
tekur mið af þeim byggingarefnum
sem mest eru notuð í gamla bænum,“
segir Ögmundur.
Húsunum verður skipað í kringum
opin garðsvæði og sérstakar ráðstaf-
anir hafa verið gerðar til skjólmynd-
unar. Skuggahverfið verður tengt
öðrum hlutum borgarinnar með stíg-
um og gönguleiðum, þar sem yfir-
borðsefni, lýsing, gróður og annar
frágangur verður í samræmi við aðra
hluta borgarinnar.
Teikning/Hornsteinar
Í Skuggahverfinu verður húsunum skipað í kringum opin garðsvæði.
Framtíðarsýn Guðjóns Bjarnasonar arkitekts af Slippsvæðinu, séð til suðurs yfir hafnarmynnið.
er alveg ljóst af minni hálfu að háhýsabyggð
á ekki heima í kvosinni. Þarna er hjarta
menningar okkar og uppbygging á svæðinu
hlýtur að taka verulegt tillit til þess.
Þekkingarþorp sem tengir Landspítala-
svæðið við Háskólann og Vatnsmýrarsvæðið
við miðbæinn er heillandi hugmynd. Með öfl-
ugu vísinda- og rannsóknarstarfi í sem mest-
um tengslum við Háskóla Íslands getum við
skapað forsendur fyrir því að mannauður
haldist hér á landi en sé ekki fluttur mark-
visst til útlanda eins og var raunin þar til
undir lok síðustu aldar. Það er hægt að ráð-
ast í þetta verkefni á næstu árum þrátt fyrir
að flugvöllurinn sé staðfestur í aðalskipulagi
til ársins 2016. Hvað þá tekur við varðandi
notkun Vatnsmýrarsvæðisins ræðst af þróun
innanlandsflugs og sjúkraflugs og öryggis-
hagsmunum. Ef skilyrði hafa þá skapast fyrir
flutningi Reykjavíkurflugvallar á að stíga
skrefið í heild, en alls ekki að hafa aðeins
eina AV flugbraut eftir árið 2016, eins og
áætlanir R-listans gera ráð fyrir. Það myndi
skapa mikla hættu fyrir flugöryggi yfir borg-
inni og aukna hættu fyrir byggðina í kringum
flugvöllinn frá því sem nú er. Þær áætlanir
myndu leiða af sér ósamhæfða byggð og
ónothæfan flugvöll.
Ég vil sjá starfsemi tengda sjávarútvegi og
sjómennsku við gömlu höfnina og uppbygg-
ingu á Slippsvæðinu. Ég styð hugmyndir um
sjóminjasafn á hafnarsvæðinu og e.t.v. mætti
tengja það við fyrsta vísi að víkingasafni, sem
ég veit að myndi vekja áhuga erlendra ferða-
manna. Það er okkur til skammar að vík-
ingaskipið Íslendingur hafi ekki þegar fengið
sinn sess á slíku safni. Ekki vafðist það fyrir
Norðmönnum að skynja gildi þess fyrir
ferðamennsku að varðveita Kon Tiki og Ra
og reisa söfn í kringum þessi fley Thors
Heyerdals.
Ég tel að tilkoma tónlistar- og ráðstefnu-
húss á Austurbakkanum sé mikil lyftistöng
fyrir menningar- og athafnalíf á höfuðborg-
arsvæðinu og landinu öllu. Framhjá því verð-
ur þó ekki litið að tengja þyrfti þetta mann-
virki betur við miðbæinn með
göngutengslum, en samkvæmt núverandi
skipulagi mun Geirsgatan slíta þessi nauðsyn-
legu tengsl.“