Morgunblaðið - 05.05.2002, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. MAÍ 2002 27
PR
AG
H A U S T I Ð Í
S k ó g a r h l í ð 1 8 • 1 0 5 R e y k j a v í k
S í m i 5 9 5 1 0 0 0 • F a x 5 9 5 1 0 0 1 • w w w . h e i m s f e r d i r. i s
29.950 kr.
Flug og hótel í 3 nætur
m.v. 2 í herbergi á Quality Hotel,
7. nóvember, með 8.000 kr. afslætti.
Skattar innifaldir. Gildir frá mánudegi
til fimmtudags.
25.450 kr.
Flugsæti til Prag, 14. október,
með 8.000 kr. afslætti ef bókað er fyrir
30. júní. Flug og skattar. Gildir frá
mánudegi til fimmtudags.
Fyrstu 300 sætin.
Prag
Flug fimmtudaga og mánudaga í október og nóvember
frá 25.450 kr.
með Heimsferðum
Prag er nú orðinn einn
vinsælasti áfangastaður
Íslendinga enda ein fegursta
borg heimsins sem geymir
mörghundruðára sögu á
hverju götuhorni og mannlíf
og andrúmsloft sem ekki á
sinn líka í Evrópu. Gullna
borgin, borg hinna þúsund turna,
gimsteinn Evrópu, borg töfranna,
það er ekki að undra að Prag hafi verið gefin
öll þessi nöfn.
Heimsferðir bjóða nú einstakt tækifæri til að kynnast
þessari ótrúlegu borg. Í boði eru góð þriggja og fjögurra
stjörnu hótel og spennandi kynnisferðir um kastalann og
gamla bæinn, eða til hins einstaklega fagra heilsubæjar
Karlovy Vary, með íslenskum fararstjórum Heimsferða.
8.000 kr.
afsláttur
Ef þú bókar í ferð frá
mánudegi til fimmtudags
fyrir 30. júní, getur þú
tryggt þér 8.000 kr.
afslátt.
N
O
N
N
I
O
G
M
A
N
N
I
IY
D
D
A
•
N
M
0
5
9
5
1
/s
ia
.is
ÞEGAR ég kem fyrir húshornið
leynir það sér ekki að ég er á
réttri leið. Seyðisangan yfir-
gnæfir veikan vorilminn og á tröppunum bíða flösk-
ur í snyrtilegum röðum eftir því að verða sóttar. Ég
ætla að heilsa upp á Ævar Jóhannesson, fyrrver-
andi tækjamann hjá Raunvísindastofnun Háskól-
ans, sem, þrátt fyrir mikið starf þar og merkar upp-
götvanir, er ekki síður þekktur sem maðurinn, sem
býr til lúpínuseyðið og gefur það þurfandi.
Kannski er ekkert lengra í milli vélagrúsksins og
heilsumálanna en sýnist í þessu húsi. Líkami okkar
er svo sem líkur vél, sem við þurfum að smyrja og
setja á olíu svo allt gangi nú liðugt fyrir sig. Og ef
við misbjóðum honum, fer heilsan úr skorðum.
Sú saga hefur verið sögð af Ævari, að hann hafi
þrettán ára komið inn á bílaverkstæði á Akureyri,
þar sem menn voru að gera við mjólkurbíl. Strákur
fylgdist með og þegar menn gáfust upp, spurði
hann, hvort hann mætti reyna að koma bílnum í lag.
Það var leyft og eftir skamma stund var bíllinn
kominn í lag.
Ekki var það þó heilbrigð forvitni æsk-
unnar, sem vakti Ævar til umhugsunar
um heilsufar, heldur dýrkeypt lífsreynsla.
Átján ára veiktist hann af berklum og
dvaldi á hæli í þrjú ár. Þá viku vélarnar og
Ævar tók að velta mekanisma mannslík-
amans fyrir sér.
Samt var það nú vélagrúskið, sem varð
hans lifibrauð. Á sjöunda áratug síðustu
aldar starfaði hann við ljósmyndun og
fann þá m.a. upp aðferð til að framkalla lit-
filmur á endurbættan hátt. Ævar varð sér
úti um einkaleyfi á þessari aðferð. En eigi
var sopið kálið, þó að í ausuna væri komið.
Það þurfti að koma einkaleyfinu í pening.
Ævar var í sambandi við Agfa, en því lauk
með tilboði upp á 8.000 mörk, sem Ævari
fannst svo lítið, að hann móðgaðist og
svaraði engu. Hann skorti hins vegar fé til
að halda einkaleyfinu við og stuttu eftir að
það rann út, tók Kodak tæknina í sína
þjónustu fyrir ekki neitt og hefur notað
hana síðan.
Ævar segist nú ekki vera neitt óhress
með að hafa misst af heimsfrægðinni og
ríkidæminu. „Ef ég hefði orðið ríkur, þá er
ekki að vita, hvað orðið hefði um mig.
Þá hefði ég líkast til ekki byrjað hjá Há-
skólanum, en því hefði ég ekki viljað missa af fyrir
nokkurn pening!“
Þjóðhátíðarárið ’74 réðst Ævar til Raunvísinda-
stofnunar Háskólans, þar sem hann vann sinn
starfsaldur. Þegar ég bið hann að líta um öxl, segir
hann tvennt standa upp úr starfi sínu þar fyrir utan
mikil kynni af góðum mönnum. Það fyrra er íssjáin,
en Ævar smíðaði sendi hennar á móti Marteini
Sverrissyni, sem smíðaði móttakarann. Hitt er sí-
ritandi hallamælir, sem Ævar átti hugmyndina að,
þegar Kröflueldar stóðu sem hæst.
Ævar segist telja sig eina núlifandi Íslendinginn,
sem hafi séð gos byrja og náð af því ljósmyndum.
Atvik skipuðust þannig, að hann var eini farþeginn í
flugvél frá Aðaldal, þegar hann sá smáreykjar-
bólstra yfir Gjástykki. Hann biður flugmanninn að
renna þangað. Og þá gerðist það; fyrst steig smá-
reykur upp úr jörðunni, svo kom glóð og kveikti í
lyngi og öðrum gróðri og síðan rifnaði jörðin og
hraun vall upp. Það gaus í Gjástykki.
En það var hvorki íssjá né hallamælir, sem leiddi
Ævar til lúpínunnar, heldur Heilsuhringurinn og
skilaboð að handan. Áhugi hans á heilbrigðismálum
varð til þess að hann gekk til liðs við félagið Heilsu-
hringinn, þar sem hann komst fljótlega í ritnefnd
samnefnds tímarits og varð ritstjóri. „Þá fór ég að
skrifa þátt í Heilsuhringinn; Nýjar leiðir í krabba-
meinslækningum. Ég kynnti mér skrif erlendis og
keypti blöð og tímarit. Bandaríska tímaritið
Townsend Letters for doctors and patients hefur
reynzt mér drjúg efnislind, ekki bara um krabba-
mein, heldur líka margt annað.
Með tímanum fór ég svo að gera tilraunir með
jurtaseyði af lúpínu og nokkrum jurtum öðrum,
sem ég hafði grun um að byggju yfir lækninga-
mætti.“
Það kemur hik á Ævar, þegar ég spyr hann,
hvernig sá grunur hafi vaknað. „Það er það sem ég
get ekki sagt,“ segir hann. En svo snýst honum
hugur:
„Ég var eitt sinn staddur í húsi hér í Kópavogi.
Þar var líka stödd kona, sem er dulræn. Og allt í
einu segir hún: Hér er staddur Eggert Briem lækn-
ir. Vill einhver tala við hann? Eggert hafði verið
læknir á Dalvík. Hann dó úr krabbameini. Ég sagði
þá si svona: Hann getur kannski sagt núna, hvað
hefði getað læknað í honum krabbameinið. Og Egg-
ert hélt það nú. Ertu með blað og blýant? Svo taldi
hann upp nokkrar jurtir og ég skrifaði nöfn þeirra
niður á miða. Ekkert sagði hann um, hvernig ætti
að blanda þeim saman eða nokkuð fleira en nöfnin.
Ég fór svo heim með þennan miða, en gerði ekkert
með hann. Geymdi hann bara.
Svo gerist það, að ég er staddur á heimili Ingólfs
Jónssonar frá Prestbakka. Hann var maður með
dulræna hæfileika og allt í einu segir hann og beinir
orðum sínum til mín: Hér er kominn indíáni, sem
vill láta þig vita af lækningajurtum.
Þessi indíáni, sem nefndi sig Svarta-Hauk, hafði
lifað á þeim slóðum, sem Íslendingar komu til
vestra við vötnin miklu. Hann sagðist hafa kynnzt
Íslendingum og kunnað vel við þá. Þess vegna vildi
hann nú koma upplýsingum sínum á framfæri á Ís-
landi.
Hann lét mig svo fá nöfn á nokkrum jurtum, sem
ég skrifaði niður.
Ég ætlaði svo sem ekki neitt með þessar upplýs-
ingar frekar en þær fyrri. En svo datt það í mig
einn daginn að bera miðana saman og þá kom í ljós
að uppistaðan í þeim báðum var sömu jurtirnar. Þá
fór ég að taka málið alvarlega!
Þetta var nú það sem kom mér á sporið, en í
seyðinu eru lúpínurætur, ætihvönn, geithvönn,
njóli og litunarmosi.“
Síðan hefur Ævar soðið og soðið og nú þegar op-
inberum starfsferli hans er lokið, hefur hann ein-
beitt sér að seyðisframleiðslunni.
Fyrst öfluðu Ævar og kona hans, Kristbjörg
Þórarinsdóttir, jurtanna sjálf, en það er fyrir löngu
orðið margra manna verk. Fólk á Blönduósi útveg-
ar litunarmosa norðan af Skaga, konur á Selfossi
eru hjálplegar við að safna jurtum, en að öllum sín-
um aðstoðarmönnum ólöstuðum, nefnir Ævar sér-
staklega Svein Runólfsson landgræðslustjóra. Þeg-
ar lúpínunni var úthýst úr frystihúsi í Þorlákshöfn,
er reglugerðir sögðu þar ekkert mega koma inn
annað en sjávarfang, tók Sveinn málin í sínar hend-
ur og hefur síðan séð um að safna lúpínurótunum,
hreinsa þær og pakka í 6 kílóa öskjur, sem eru dag-
skammtur Ævars til framleiðslunnar. Sjálfur hefur
Ævar smíðað tæki til að vélþurrka jurtir heima hjá
sér, en fyrir tilkomu þess þurfti hann mikið hús-
rými til þurrkunar og átti með það innhlaup hjá
Baldri Þórissyni í Rydenskaffi.
Ævar tók þá ákvörðun í upphafi að selja ekki lúp-
ínuseyðið heldur gefa það.
„Sem betur fer gerði ég það. Ég vissi að ef ég
færi öðru vísi að, yrði ég fljótlega kærður og þá
hefði þetta allt bara staðið í mánuð eða svo.
Ég get ekki sagt annað en að ég hafi fengið að
vera í friði með þetta. Og ég hef átt sérstaklega gott
samstarf við lækna. Reyndar var ég einu sinni
kærður til landlæknis, en hann sá ekki ástæðu til
neinna aðgerða.“
Nú hafa vísindi þessa heims staðfest þau skila-
boð að handan, sem Ævar lagði upp með.
„Prófessor Sigmundur Guðbjarnason og hans
menn hafa framkvæmt ýmsar rannsóknir, sem
sýna að í jurtunum eru mörg heilsubótarefni. Sum
eru góð gegn maga- og meltingarkvillum, en í lúp-
ínu og litunarmosa hafa fundizt ýms ónæmishvetj-
andi efni og í báðum hvönnunum virk efni gegn
krabbameini.“
Heilsujurtir hf. / Saga Medica, sem Ævar á smá-
hlut í, hefur markaðssett heilsuvöru úr ætihvönn. Á
ekki Ævar von á, að þessar niðurstöður ýti undir
það, að framleiðslan á lúpínuseyðinu færist úr eld-
húsi þeirra hjóna yfir á annað og peningalegra stig?
„Ég geri mér grein fyrir því að sá dagur mun
koma að eitthvað leysi lúpínuseyði mitt af hólmi. Þá
verður sjálfhætt. En á meðan það gerist ekki, held
ég mínu striki.“
Kristbjörg tekur af skarið. „Við verðum hér, þar
til kirkjugarðurinn tekur við. Og ég vil hafa þessa
stemningu í eldhúsinu og á útitröppunum.“
Þar sem lúpínan
leggur heilsunni lið
Eftir Freystein
Jóhannsson
Í ELDHÚSINU; Ævar athugar, hvað lúpínuseyðinu líður.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
freysteinn@mbl.is