Morgunblaðið - 17.10.2002, Blaðsíða 10

ÞINGFUNDUR á Alþingi hefst
kl. 10.30 í dag. Eftirfarandi mál
eru á dagskrá:
1. Innstæðutryggingar og trygg-
ingakerfi fyrir fjárfesta
(tryggingatími) 183. mál, laga-
frumvarp viðskrh. 1. umræða.
2. Lagaákvæði er varða sam-
gönguáætlun o.fl. (gildistaka
laganna) 182. mál, laga-
frumvarp sg. 1. umræða.
3. Neysluvatn 13. mál, þings-
ályktunartillaga KF. Fyrri um-
ræða.
4. Óhreyfð skip í höfnum og
skipsflök 14. mál, þingsálykt-
unartillaga KF. Fyrri umræða.
5. Sveitarstjórnarlög (íbúaþing)
15. mál, lagafrumvarp MF. 1.
umræða.
6. Aðgerðir til stuðnings atvinnu-
rekstri 16. mál, þingsályktun-
artillaga SJS. Fyrri umræða.
7. Samkeppnisstaða atvinnufyr-
irtækja á landsbyggðinni 18.
mál, þingsályktunartillaga
KLM. Fyrri umræða.
8. Hvalveiðar 20. mál, laga-
frumvarp GAK. 1. umræða.
9. Velferðarsamfélagið 22. mál,
þingsályktunartillaga ÖJ.
Fyrri umræða.
FRÉTTIR
10 FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞINGMENN Vestfjarða gagn-
rýndu Valgerði Sverrisdóttur, iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra, harð-
lega í fyrirspurnartíma á Alþingi í
gær, fyrir að standa að viðræðum
um sameiningu Orkubús Vest-
fjarða, Rafmagnsveitna ríkisins
(RARIK) og Norðurorku á Akur-
eyri.
Sigríður Ragnarsdóttir, þing-
maður Samfylkingarinnar á Vest-
fjörðum, hóf umræðuna og sagði
m.a. að brottflutningur höfuðstöðva
Orkubús Vestfjarða gæti orðið það
áfall sem riði Vestfirðingum að
fullu. Einar Oddur Kristjánsson,
þingmaður Sjálfstæðisflokksins á
Vestfjörðum, sagði að það væri
gríðarlega mikilvægt fyrir Vestfirð-
inga ef ekki yrði hróflað við
Orkubúi Vestfjarða. Hann minnti
sömuleiðis á yfirlýsingu ríkisstjórn-
arinnar frá því er hlutur sveitarfé-
laganna á Vestfjörðum í Orkubúi
Vestfjarða var seldur ríkinu árið
2001. Þar segir í sjöundu gr. að
Orkubú Vestfjarða hf. muni starfa
sem sjálfstæð eining og ekki verða
sameinað öðru orkufyrirtæki fyrr
en eftir að nýtt skipulag raforku-
mála tæki gildi hér á landi. „Við
gengum út frá því Vestfirðingar
þegar sveitarfélögin seldu sinn hlut
að það stæðist sem stendur í yf-
irlýsingu ríkisstjórnarinnar að það
verði ekki hreyft við því eignar-
haldi sem þarna er meðan ekki hef-
ur verið gengið frá nýjum raforku-
lögum.“
Einar K. Guðfinnsson, þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins á Vestfjörð-
um, talaði á sömu nótum. Sömuleið-
is Jóhann Ársælsson, þingmaður
Samfylkingarinnar á Vesturlandi
og Jón Bjarnason, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, á Norðurlandi vestra.
Kristinn H. Gunnarsson, þing-
maður Framsóknarflokksins á
Vestfjörðum, sagði hins vegar að
kaup ríkisins á hlut sveitarfélag-
anna í Orkubúi Vestfjarða hafi
gjörbreytt stöðu sveitarfélaganna.
Þau hefðu nú getu til þess að sækja
fram og bæta þjónustu við íbúa
sína.
Óvissa og reiði
Sigríður Ragnarsdóttir, hóf um-
ræðuna, eins og fyrr kom fram og
sagði: „Um þessar mundir brenna
málefni Orkubús Vestfjarða mjög á
vörum allra Vestfirðinga og hafa
hugmyndir hæstvirts iðnaðarráð-
herra um að flytja höfuðstöðvar
starfseminnar í annan landsfjórð-
ung skapað mikla óvissu og reiði.“
Sagði hún m.a. að Orkubú Vest-
fjarða hefði allt frá stofnun þess ár-
ið 1977 verið einn af helstu mátt-
arstólpum vestfirsks atvinnulífs.
Fyrirtækið teygði anga sína út um
alla firði og sveitir og í kringum
það hefði skapast fjölmörg önnur
störf og tækifæri. Spurði hún iðn-
aðarráðherra að því hverjar væru
fyrirætlanir hennar um framtíð
Orkubúsins.
Valgerður Sverrisdóttir minnti á
að Orkubú Vestfjarða hefði verið
sameignarfélag í eigu ríkisstjórnar
Íslands og sveitarfélaga á Vest-
fjörðum frá stofnun þess árið 1977
fram til ársins 2001. Ríkissjóður
hefði síðan keypt hlutafé allra
sveitarfélaganna í orkubúinu árið
2001. Ríkið væri þar með eitt eig-
andi fyrirtækisins sem rekið væri í
hlutafélagaformi. „Eftir að ríkið er
orðið eini eigandi bæði Rafmagns-
veitna ríkisins og Orkubús Vest-
fjarða hf. er eðlilegt að hugað verði
að hagkvæmni þess að sameina fyr-
irtækin. Það verður hins vegar ekki
gert nema sameining verði talin
hagkvæm að teknu tilliti til allra
þeirra hagsmuna sem þar vegast
á.“
Viðræður um nokkurt skeið
Ráðherra sagði að um nokkurt
skeið hefðu verið í gangi viðræður
milli ríkisstjórnarinnar og Akur-
eyrarbæjar um sameiningu RARIK
og Norðurorku. „Mat hefur verið
lagt á hagkvæmni þess að sameina
fyrirtækin eftir atvikum með sam-
einingu við Orkubú Vestfjarða og
niðurstaða verðmats á fyrirtækj-
unum liggur fyrir. Þessar viðræður
eru á viðkvæmu stigi og ekkert
hægt að segja um niðurstöður
þeirra að svo stöddu.“
Í lok umræðunnar tók Sigríður
aftur til máls og kvaðst hefði viljað
fá afdráttarlausari svör og skýr-
ingar frá ráðherra. „Starfsmenn
Orkubús Vestfjarða eru nú 60 tals-
ins og nauðsynlegt að eyða þeirri
miklu óvissu sem fyrst sem þeir og
fjölskyldur þeirra hafa búið við.“
Valgerður Sverrisdóttir kvaðst
skilja það mjög vel að þingmað-
urinn hefði viljað fá afdráttarlaus-
ari svör. „En miðað við það hvernig
málið er vaxið þá því miður get ég
ekki sagt allt og ekki talað mjög
skýrt því þetta mál er eins og kom
fram í minni fyrri ræðu í ákveðnum
farvegi.“
Valgerður Sverrisdóttir gagnrýnd fyrir viðræður
um sameiningu RARIK, Norðurorku og OB
„Gæti riðið Vest-
firðingum að fullu“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Þingmenn hugsi yfir umræðum í þingsal. Fremst sitja Arnbjörg Sveinsdóttir og Árni R. Árnason.
HALLDÓR Blöndal, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, spurði Valgerði
Sverrisdóttur viðskiptaráðherra að
því í fyrirspurnartíma á Alþingi í
gær, hvað lægi að baki þeim orðum
Guðmundar Sigurðssonar, forstöðu-
manns samkeppnissviðs Samkeppn-
isstofnunar, að það virtist hafa orðið
stefnubreyting hjá stóru verslunar-
keðjunum í þá átt að þær hefðu ekki
beitt sér með sama hætti og áður eft-
ir að skýrsla Samkeppnisstofnunar
kom út í apríl 2001, um matvöru-
markaðinn hér á landi. Þessi um-
mæli Guðmundar birtust í DV, hinn
8. október sl.
Halldór vitnaði í umrædda skýrslu
og sagði að í henni hefði m.a. komið
fram að samningsstaða verslunar-
keðjanna hefði verið nýtt til að knýja
fram verð hjá birgjum.
Valgerður Sverrisdóttir, sagði að
vegna fyrirspurnar Halldórs hefði
hún fengið eftirfarandi svar frá Sam-
keppnisstofnun: „Í apríl 2001 birti
Samkeppnisstofnun skýrslu um mat-
vörumarkaðinn, verðþróun í smásölu
1996 til 2000. Í skýrslunni kemur
m.a. fram að birgjar matvöruversl-
ana, þ.e. innlendir framleiðendur og
heildsalar, hafi bent á að verslunar-
keðjur hafi beitt markaðsstyrk sín-
um til að knýja fram viðskiptakjör
sem hafi skert samkeppnishæfni
birgjanna.“
Ráðherra hélt áfram að vísa í svar
Samkeppnisstofnunar og segir að í
umræddri skýrslu hennar hafi stofn-
unin sagst ætla að rannsaka frekar
þær ásakanir sem fram hefðu komið
frá birgjum. Í því skyni hefðu starfs-
menn hennar rætt við fulltrúa stærri
birgja og verslunarkeðja. Og áfram
vitnaði ráðherra í svar Samkeppn-
isstofnunar: „Í samtölum við þessa
aðila kom fram að mati starfsmanna
Samkeppnisstofnunar að breyttir
starfshættir hefðu rutt sér til rúms í
viðskiptum verslunarkeðjanna og
birgjanna m.a. eftir að áðurnefnd
skýrsla stofnunarinnar var birt.
Fram kom í viðtölum við birgja að
þeir væru mun sáttari við viðskipta-
hættina sem felast í stuttu máli helst
í því að keðjurnar beiti ekki afli
þannig að viðskiptasamningar séu
ekki virtir og ekki sé knúin fram mis-
munun í viðskiptakjörum, sem raski
samkeppni…Í meginatriðum liggur
framansagt að baki þeim ummælum
sem fyrispurn þingmannsins vitnar
til.“
Síðan sagði ráðherra: „Þess má til
fróðleiks geta að í kjölfar þeirra við-
tala sem Samkeppnisstofnun átti við
aðila á matvörumarkaðnum sl. vetur
boðaði stofnunin að hún hygðist gefa
út reglur til aðila á matvörumark-
aðnum sérstaklega þar sem fram
komi leiðbeiningar um það hvers
konar viðskiptahættir séu viðunandi
með tilliti til ákvæða samkeppnis-
laga og hvaða viðskiptahættir eru
það ekki. Drög að reglum hafa verið
kynnt hagsmunaaðilum og unnið
hefur verið úr athugasemdum
þeirra. Þess er að vænta að reglurn-
ar verði birtar á næstu vikum.“
Halldór Blöndal sagði það undar-
legt að Samkeppnisstofnun hefði enn
ekki gefið út slíkar reglur og sagði að
í umræddri skýrslu kæmu fram
„miklar dylgjur“ um það að versl-
unarhættir séu heilbrigðir.
Vill skýringu á
orðum Guðmund-
ar Sigurðssonar
ÞÓRHILDUR Líndal, umboðsmað-
ur barna, segist vera undrandi á
ummælum Péturs H. Blöndal, þing-
manns Sjálfstæðisflokks, um að í
barnalög verði sett ákvæði um að
börnum beri að hlýða foreldrum sín-
um. Pétur lét þessi orð falla í um-
ræðum um frumvarp til laga um ný
barnalög á Alþingi á þriðjudag.
Þórhildur segir að í forsjá for-
eldra felist að þeir ráði persónuleg-
um högum sinna barna og sinni öðr-
um foreldraskyldum, þar með talið
uppeldisskyldu. „Það er því foreldr-
anna að kenna börnunum að draga
línur, setja sér mörk, hversu langt
megi ganga og hvers vegna þurfi
reglur í mannlegum samskiptum,“
segir Þórhildur.
Börn þarfnist fyrirmynda sem
kenni þeim tillitssemi, kurteisi og
almenna mannasiði. „En að kveða á
um slíkt í lagatexta er fáheyrt og
mér finnst það ekki til umræðu að
kveða þar á um tilfinningar og sam-
skipti manna á meðal. Góð hegðun
er eitthvað sem við þurfum að læra
heima hjá okkur sem börn,“ segir
Þórhildur.
Aðspurð hvort slíkt ákvæði gæti
gagnast foreldrum í uppeldinu,
þannig að þeir gætu sagt börnum
sínum að lögum samkvæmt beri
þeim að hlýða, segist Þórhildur telja
slíkt uppeldi mjög háskalegt. Slíkar
uppeldisaðferðir komist líklega ekki
til skila í góðum einstaklingi. Ekki
sé heldur hægt að hugsa sér hvernig
viðurlög við brotum á slíku ákvæði
ættu að vera. „Þá komum við líka að
friðhelgi einkalífs. Hver á að koma
og hirta barnið ef það fer ekki að
reglum foreldranna? Þetta er nátt-
úrlega út úr öllu korti.“
Minnir á viðhorf til barna á síð-
ustu öld og jafnvel enn aftar
Þórhildur segir að tillaga þing-
mannsins sé ekki í þeim anda sem
ríkir nú í barnarétti. Barnasáttmáli
Sameinuðu þjóðanna, sem Ísland er
aðili að, hafi verið við lýði í rúm tíu
ár. Samkvæmt honum eigi að koma
fram við barn sem einstakling með
sjálfstæð réttindi, virða þau á sama
hátt og fullorðna, auk þess sem börn
þarfnist sérstakrar verndar og um-
hyggju þar sem þau séu ung að ár-
um. „Við þurfum að breyta viðhorf-
um okkar í garð barna, þau eru ekki
eitthvað sem við getum ráðskast
með. Það er mun þroskavænna og
vænlegra til árangurs að það fari
fram umræður á heimilum, að börn
og foreldrar ræði saman og foreldr-
ar útskýri fyrir þeim af hverju þess-
ar reglur eru og af hverju þau verða
að hlýða.“
Þórhildur segist ekki geta ímynd-
að sér að slík ákvæði séu í barnalög-
um „á nokkru byggðu bóli í ná-
grenni Íslands. Ég sé eiginlega fyrir
mér hvernig menn myndu bregðast
við ef ég færi nú að kynna þetta á
fundum Evrópusamtaka umboðs-
manna barna. Ég held að mönnum
myndi finnast þetta vera ansi stórt
skref aftur á bak. Þetta minnir
mann bara á viðhorf til barna á síð-
ustu öld og jafnvel enn aftar,“ segir
Þórhildur.
Umboðsmaður barna undrast ummæli Péturs H. Blöndal
Ekki í þeim anda sem
nú ríkir í barnarétti