Morgunblaðið - 05.03.2003, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. MARS 2003 27
ATLAGA Fréttablaðsins að
Davíð Oddssyni er tilraun harð-
drægra kaupsýslumanna til að
sverta mannorð forsætisráðherra
vegna gagnrýni hans á óeðlilega
viðskiptahætti stórfyrirtækja. Á
bakvið tilræðið að mannorði Dav-
íðs eru fyrst og fremst viðskipta-
hagsmunir en þeir sækja sér póli-
tíska réttlætingu til fá lögmætt
yfirbragð.
Forsætisráðherra hefur gagn-
rýnt fyrirtæki fyrir að misnota að-
stöðu sína. Hann hefur varað við
fákeppni og verðsamsæri stórfyr-
irtækja gagnvart almenningi. For-
svarsmenn Baugs, sem stjórnar
stærstum hluta matvörumarkaðar-
ins, hafa borið sig illa undan gagn-
rýni forsætisráðherra og eru til-
búnir að seilast langt til að koma
höggi á hann.
Upplýsingarnar sem Fréttablað-
ið birti laugardaginn 1. mars eru
úr trúnaðarskjölum sem geymd
eru í höfuðstöðvum Baugs og
hefðu ekki ratað á síður blaðsins
nema með vitund og vilja forsvars-
manna Baugs. (Látum vera í sviga
umræðuna um meint eignarítök
Baugsmanna í Fréttablaðinu.) Til-
gangurinn var að láta líta svo út að
Davíð Oddsson hefði vitað með
löngum fyrirvara um ætlun Jóns
Gerald Sullenberger að kæra Baug
til lögreglu. Þar með átti að gefa
undir fótinn þeirri flökkusögu að
forsætisráðherra hefði beint eða
óbeint stuðlað að heimsókn lög-
reglu í bækistöðvar Baugs í ágúst
liðinn.
,,Frétt“ Fréttablaðsins er kostu-
leg blaðamennska. Blaðið lætur að
því liggja að það hafi þurft að hafa
fyrir því að komast yfir trúnaðar-
skjölin en ekki fengið þau afhent á
silfurfati. Það væri þá í fyrsta sinn
í sögunni að fjölmiðill þurfi að
kreista út upplýsingar um fyrir-
tæki til þess að fegra ímynd fyr-
irtækisins. Að jafnaði eyða stórfyr-
irtæki fúlgum fjár til að bæta
áferð sína í augum almennings.
,,Frétt“ Fréttablaðsins gæti verið
skrifuð af almannatengli á launum
hjá Baugi.
Til að flétta Baugsmanna gengi
upp þurfti utanaðkomandi aðstoð.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir for-
sætisráðherraefni Samfylkingar-
innar bauð sig fram sem nytsaman
sakleysingja þegar hún í alræmdri
Borgarnesræðu í febrúar bar blak
af þrem nafngreindum fyrirtækj-
um sem tæplega eru fyrirmynd-
ardæmi um atvinnurekstur, svo
ekki sé meira sagt, og ásakaði for-
sætisráðherra fyrir að leggja fyr-
irtækin í einelti. Eitt þeirra er
Baugur og annað Norðurljós/Jón
Ólafsson.
Með því að taka þessi fyrirtæki í
faðm sér gaf Ingibjörg Sólrún
Baugi og Noðurljósum siðferðilega
fjarvistarsönnun frá þeim sakar-
efnum sem á fyrirtækin eru borin
og sæta opinberri rannsókn. Í leið-
inni veitti Ingibjörg Sólrún Baugi
tækifæri til að hefja gagnsókn á
hendur yfirvöldum.
Ef tækist að telja almenningi
trú um að Baugur væri í lögreglu-
rannsókn vegna andúðar for-
sætisráðherra á fyrirtækinu þyrftu
forsvarsmenn Baugs ekki að hafa
áhyggjur af niðurstöðu lög-
regluyfirvalda og dómstóla. Sekt
þýddi einfaldlega að forsætisráð-
herra væri búinn að ákveða að svo
yrði en sýkna að jafnvel almátt-
ugur Davíð Oddsson gæti ekki
komið á kné svo grandvöru og
heiðarlegu fyrirtæki sem Baugur
er.
Hér er meira í húfi en orðstír
Davíðs Oddssonar. Ef atlaga
Fréttablaðsins heppnast bíður
hnekki tiltrú almennings á rétt-
arríkinu. Kaupsýslumönnum á
ekki að líðast að hafa stofnanir
lýðveldisins og réttkjörin yfirvöld
að leiksoppi.
Atlagan
að Davíð
Eftir Pál
Vilhjálmsson
Höfundur er blaðamaður.
„Til að flétta
Baugs-
manna
gengi upp
þurfti utan-
aðkomandi aðstoð.“
EYVERJAR, félag ungra sjálf-
stæðismanna í Vestmannaeyjum,
hafa farið yfir þá möguleika sem
koma til greina í samgöngum milli
lands og Eyja. Það er hverjum
manni ljóst að nú þegar þarf að
fjölga ferðum Herjólfs á mestu
álagstímabilum, ljúka lagningu
bundins slitlags á miðkafla vegarins
milli Bakkaflugvallar og Þjóðvegar
1 og bæta flugstöðvaraðstöðu á
Bakkaflugvelli eins og þegar hefur
verið ákveðið í samgönguáætlun.
Framtíðarsýn
Þessi brýnu verkefni eru þó ekki
hluti af framtíðarsýn Vestmannaey-
inga hvað samgöngur varðar, heldur
nauðsynlegar samtímaframkvæmd-
ir. Næsta stórátak mun snúast um
byggingu nýs Herjólfs, um ferjuað-
stöðu á Bakkafjöru eða gerð jarð-
ganga. Fyrir skömmu var samþykkt
þingsályktun á Alþingi varðandi
könnun og undirbúning á vegteng-
ingu milli lands og Eyja og könnun
á byggingu ferjuaðstöðu á Bakka-
fjöru. Í samþykktum Alþingis liggur
fyrir að með vel skipulögðum rann-
sóknum er unnt að ljúka þeim á
þremur árum bæði hvað varðar veg-
tengingu og ferjuaðstöðu. Hluta af
þessu er þegar búið að kanna með
jákvæðri útkomu þannig að skyn-
samlegur viðmiðunartími fyrir
ákvörðun að næsta stórátaki er 2–3
ár. Þessi rannsóknatími hefur verið
staðfestur af hálfu sérfræðinga
Vegagerðarinnar og Siglingastofn-
unar. Þar hefur komið fram að á
þessum 2–3 árum sé eðlilegt að
ljúka úttekt á möguleikum á smíði
nýs Herjólfs, ljúka mælingum og
könnun á möguleikum ferjuaðstöðu
við Bakkafjöru og ljúka öðrum þætti
rannsókna varðandi vegtengingu
milli lands og Eyja. Í samþykktum
beggja tillagnanna, sem Árni John-
sen þáverandi alþingismaður lagði
fram, var gert ráð fyrir fjármagni til
rannsókna og það beinlínis tilgreint.
Niðurstöður fyrstu rannsókna
Ljóst er að niðurstaða fyrstu
rannsókna Vegagerðarinnar er sú
að unnt sé að gera jarðgöng milli
lands og Eyja. Næsti þáttur rann-
sóknarinnar er að kanna áhættu-
þætti en umfang þeirra ræður öllu
um kostnað við gerð slíks mann-
virkis og gæti munað allt að helm-
ingi frá kostnaði með öllum áhættu-
þáttum opnum og til lágmarks-
áhættuþátta. Fyrstu athuganir
benda til að þarna sé um að ræða
kostnað frá 11 milljörðum kr. til 22
milljarða króna, allt eftir mati á
áhættuþáttum.
Kostnaðurinn
Ætla má að endurnýjun og rekst-
ur Herjólfs á 15 ára fresti kosti um
6–7 milljarða króna. Kostnaðaráætl-
un Vegagerðarinnar á jarðgöngum
milli lands og Eyja er um 22 millj-
arðar frá Eyjum að Krossi með öll-
um áhættuþáttum og óvissuþáttum,
en raunhæft er að ætla að þessi tala
geti lækkað um 25–50%, ekki síst
með tilliti til örrar þróunar í jarð-
gangagerð sem fyrr getur. Til að
mynda kostaði hver km í Hvalfjarð-
argöngum um 900 millj. kr. en innan
við 300 millj. kr. í nýjustu göngum
Færeyja. Sé miðað við gerð jarð-
ganga undir Hvalfjörð, gerð nýjustu
jarðganga í Færeyjum og horft til
verulega lækkandi kostnaðar við
hvern km í jarðgöngum bendir flest
til þess að jarðgöng milli lands og
Eyja verði sjálfbær eins og Hval-
fjarðargöngin eru. Kostnaðartölur
við gerð jarðganga milli lands og
Eyja ættu því síður en svo að vaxa
mönnum í augum þegar alls er gætt
og kosturinn verður að teljast gíf-
urlega spennandi og yrði án vafa
mestu samgöngubætur sem um get-
ur í sögu samgangna á Íslandi.
Vegtenging er besti kosturinn
Það er því skoðun Eyverja að
ekkert taki vegtengingu fram í þeim
möguleikum sem kanna ber til hlít-
ar. Með vegtengingu er ekki ein-
ungis verið að taka á þeim vanda-
málum sem hafa skapast í kringum
samgöngur til Eyja heldur mundu
slíkar framkvæmdir styrkja at-
vinnulíf í Eyjum sem og á Suður-
landi öllu, þar sem til yrði stórt
markaðssvæði við tenginguna. Því
er það mat Eyverja að leggja beri
meiri áherslu á að skoða af alvöru
þann möguleika sem vegtengingin
er þrátt fyrir að áfram verði unnið
að því að brúa á annan hátt þann
tíma sem það tekur að koma slíku
verki í framkvæmd.
Stofnun félags
Eyverjar munu á næstunni beita
sér fyrir því að stofnað verði félag
sem mun fylgja eftir og safna saman
þeim upplýsingum sem til eru og
munu verða til um vegtengingu milli
lands og Eyja. Félag þetta mun
einnig hafa það að markmiði að
fylgja því eftir að samgönguyfirvöld
sinni þeirri skyldu sinni að halda
áfram vinnu við rannsóknir og
kannanir. Félagið mun vinna með
hagsmunaaðilum eins og bæjaryfir-
völdum, ferðamálayfirvöldum, flutn-
ingafyrirtækjum, almenningi o.fl.
Áskorun
Eyverjar telja að samgönguyfir-
völdum beri skylda til að halda af
fullum krafti og með jákvæðum
huga áfram vinnu við rannsóknir og
kannanir á þeim möguleika sem
vegtengingin er. Þess vegna skora
Eyverjar, félag ungra sjálfstæðis-
manna í Vestmannaeyjum, á sam-
gönguyfirvöld að veita fjármagn til
rannsókna á möguleikum á vegteng-
ingu milli lands og Eyja.
Vegtenging við
Vestmannaeyjar
Eftir Selmu Ragn-
arsdóttur og Egil
Arngrímsson
Höfundar eru formaður
og varaformaður Eyverja.
„Ekkert tekur vegteng-
ingu fram.“
Selma
Ragnarsdóttir
Egill
Arngrímsson
Ef menn vissu ekki betur þá
mætti halda að í samningum sjó-
manna og útvegsmanna, þar sem
fjallað er um sölu aflans innan-
lands, væri meinleg prentvilla, en
þar segir: Útgerðarmaður hefur
með höndum sölu aflans og hefur
til þess umboð áhafnar að því er
aflahlut hennar varðar. Hann skal
tryggja skipverjum hæsta gang-
verð fyrir fiskinn. Miðað við þann
raunveruleika sem nú á tímum
blasir við, mætti ætla að í stað
hæsta gangverðs ætti að standa
lægsta gangverð sem völ er á,
enda sú staðreynd ljós, að útgerð
er í allt of mörgum tilvikum ekki
lengur sjálfstæð rekstrareining
sem ætlunin er að hagnast á held-
ur skal virðisaukningin eiga sér
stað eftir að útgerðarmaðurinn/
fiskkaupandinn, þ.e.a.s. einn og
sami aðilinn, hefur greitt sjó-
manninum eins lágt fiskverð og
hægt er að komast upp með á
hverjum tíma. Sú tíð, þegar sjó-
menn og útgerðarmenn voru
raunverulegir samherjar sem
ávallt stefndu að sama markmiði
(hæsta verði), heyrir í raun sög-
unni til og verður ekki endurvakin
fyrr en búið verður að koma á
fjárhagslegum aðskilnaði veiða og
vinnslu rétt eins tíðkaðst víðast
hvar hjá vestrænum þjóðum.
Einn „ávinningur“ hagræðing-
arinnar er veruleg fækkun starfa
í greininni. Framkvæmdastjórum
og útgerðarstjórum þessara fjöl-
mörgu smærri útgerða, sem nú
eru að „skemmta skrattanum“
vítt og breitt um landið, myndi
fækka um leið og þær vinnsluein-
ingar, sem ekki skiluðu nægum
arði, legðust af. Störf sem eftir
standa til sjós og lands verða trú-
lega betur launuð. En eru samein-
ingar sjávarútvegsfyrirtækja
endilega einhver sérstök ávísun á
betri tíð með blóm í haga? Sú
sameiningarhrina, sem átt hefur
sér stað undanfarin ár, hefur alls
ekki í öllum tilvikum verið sú
patentlausn sem að var stefnt og
stundum hafa skapast fleiri
vandamál heldur en leyst voru
þótt vissulega megi finna dæmi
um hið gagnstæða. Ófáar lýsingar
hef ég heyrt þar sem smærri að-
ilar hafa sýnt hugkvæmni og
frumkvæði með því að sérhæfa sig
á einhverju sviði fiskvinnslu og
hafa með dugnaði og þrautseigju
byggt upp arðvænleg viðskipta-
sambönd fyrir afurðir sínar. Í
framhaldinu hefur athygli stærstu
aðilanna í framleiðslu og sölu
sjávarafurða beinst að viðskipt-
unum og er þá brugðist við með
því að undirbjóða frumkvöðulinn
og hann kæfður í krafti stærð-
arinnar og í nafni hagræðingar.
Getur verið að þessi mest notuðu
hugtök atvinnulífs samtímans svo
sem hagræðing, samlegðaráhrif,
hámarkshagnaður og arður, hætti
að hafa þá merkingu sem þeim
upphaflega var ætluð? Ef krafan
um hámarksarðsemi í rekstri
stórfyrirtækjanna leiðir af sér
stóraukið atvinnuleysi vegna sam-
þjöppunar og endalausrar „hag-
ræðingar“ þá hlýtur sú spurning
að vakna hvort við séum að ganga
veginn til góðs. Er það hugsan-
lega þjóðhagslega hagkvæmt að
hætt verði að einblína á há-
marksarðsemi og í staðinn lögð
áhersla á að halda ásættanlegu at-
vinnustigi? Hvort vegur þyngra
t.d. að arðgreiðslur til hluthafa
stórfyrirtækja lækki um helming
eða að atvinnuleysið minnki um
50%?
Er almenn velsæld um þessar
mundir á leiðinni upp eða niður?
Fróðlegt væri að fá fram vel út-
listaða stefnu stjórnmálaflokk-
anna hvað varðar framtíð sjávar-
útvegs. Hvað finnst ykkur,
lesendur góðir?
Að lokum legg ég til að við för-
um að veiða hval strax. Byrjum á
hrefnunni.
Höfundur er forseti Farmanna- og
fiskimannasambands Íslands.
ER NEFIÐ STÍFLAÐ?
Fæst í apótekum
og lyfjaverslunum
STERIMAR
Skemmir ekki slímhimnu
er náttúrulegur
nefúði sem losar stíflur
og léttir öndun.
Fyrir 0-99 ára.
...í skíðaferðina
N
O
N
N
I O
G
M
A
N
N
I •
4
8
0
1
/ sia
.is