Morgunblaðið - 21.05.2003, Page 28

28 MIÐVIKUDAGUR 21. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FORSVARSMENN einka-rekinna læknastöðva áhöfuðborgarsvæðinusegja útgjaldaukningu
ríkisins til sérfræðilæknisþjónustu
ekki hafa fylgt auknu umfangi þjón-
ustunnar á liðnum árum og í raun sé
ríkið skipulega að mismuna opin-
berri þjónustu og einkageiranum.
Útgjöld til heilsugæslu og sjúkra-
húsa hafi aukist mun meir en sér-
fræðilæknisþjónustu. Þrátt fyrir að
því gagnstæða hafi ítrekað verið
haldið fram sé núverandi sérfræði-
þjónusta afar hagkvæm fyrir sam-
félagið og ódýr. Meðalheildarkostn-
aður við komu til sérfræðilæknis
árið 2001 hafi verið 6.036 kr. og er
þá meðtalinn hluti trygginga og
sjúklings og einnig kostnaður við
tæplega 15 þúsund skurðaðgerðir.
Læknar benda á að á sama tíma
hafi gengið mjög erfiðlega að fá við-
unandi leiðréttingu á einingaverði
og skapa viðunandi rekstargrund-
völl fyrir fyrirtæki í geiranum.
Árið 2001 voru heildarútgjöld til
heilbrigðismála yfir 54 milljarðar
skv. staðtölum TR en ekki liggja
fyrir endanlegar tölur fyrir árið
2002. Stefán E. Matthíasson, hjá
Læknafélagi Reykjavíkur, segir að
hvað sjúkratryggingar snerti hafi
nettóútgjöld TR vegna sérfræði-
lækna árið 2001 numið um 15,8% af
útgjöldum til sjúkratrygginga TR,
eða rúmum 2,2 milljörðum af sam-
tals rúmum 15 milljörðum sem fóru
til málaflokksins. Til samanburðar
hafi heildarútgjöld TR vegna sér-
fræðiþjónustu lækna árið 1993 num-
ið 9,8% af útgjöldum sjúkratrygg-
inga. Mestur hluti af fénu sem
rennur til sjúkratrygginga fer í
lyfjakaup og til greiðslu á vistgjöld-
um á stofnunum. Lækniskostnaður
kemur næstur á eftir.
Stefán segir að það sem liggi að
baki tölunum sé ekki bein útgjalda-
aukning á sambærilegri starfsemi
heldur aukning á umfangi þjónustu.
Til dæmis hafi á árunum 1990–91
verið gerðar um 2–3 þúsund skurð-
aðgerðir en 2001 tæplega 15 þúsund
aðgerðir. Árið 2001 voru 457 þúsund
komur skráðar til sérfræðilækna en
til samanburðar voru heildarkomur
á höfuðborgarsvæðinu á heilsu-
gæslu tæplega 400 þúsund, að sögn
Stefáns. Hann bendir á að þegar lit-
ið sé til skiptingar eininga á sér-
greinar hafi einingafjöldi til augn-
lækninga og barnalækninga farið
mjög vaxandi.
Þá hafi skurðgreinar vaxið, eink-
um bæklunarlækningar. Eininga-
fjöldi á hverja komu til sérfræðinga
hefur auk þess í mörgum tilvikum
farið vaxandi milli áranna 2000 og
2001, skv. staðtölum TR, einkum í
skurðgreinum. Stefán segir aukinn
einingafjölda enduspeglast fyrst og
fremst í því að gerðir séu stærri
hlutir en áður, t.d. í skurðgreinum.
Hann segir þess miskilnings gæta
að sérfræðilæknar fái sjúklinga
margsinnis í endurkomur sem oft
eru taldar ónauðsynlegar. Slíkar
fullyrðingar eigi hins vegar ekki við
rök að styðjast. Þegar litið sé til
hlutfalls þeirra sem komu aðeins
einu sinni á árinu 2000 til lækna á
samningi hjá TR sé það í sumum til-
vikum yfir 80% skv. staðtölum TR.
Hjá augnlæknum var hlutfallið það
ár 82,7%, hjá barnalæknum 75,3%
og 75,4% hjá kvensjúkdómalækn-
um. Hlutfall endurkomu var hæst
hjá geðlæknum en 30,7% sjúklinga
þeirra komu aðeins einu sinni á ári
sem skýrist af eðli sjúkdóma í þeirri
grein.
Gengur erfiðlega að fá leið-
réttingu á einingaverði
Afsláttarkerfi sérfræðilækna er
skipt í einstaklingsbundið afsláttar-
kerfi, þ.e. háð heildargreiðslum til
hvers læknis og sérgreinaháð, þ.e.
háð heildareiningum hverrar sér-
greinar á ársgrundvelli. Stefán seg-
ir kerfið þyrni í augum margra
lækna eins og margoft hafi komið
fram. Þannig geti læknir sem kemst
upp fyrir ákveðið einingamagn stað-
ið frammi fyrir því að veita allt að
80% afslátt af efstu einingunum.
Þar sé hins vegar um fáa einstak-
linga að ræða. Sé miðað við sér-
greinar er afslátturinn 50% þegar
komið er upp fyrir heildareiningar í
tiltekinni sérgrein.
„Þetta snýst um það hver á að
standa straum af útlögðum kostn-
aði. Læknasamtökin hafa sagt að
það sé ekkert óeðlilegt að læknar og
fyrirtæki þeirra greiði sanngjarnan
afslátt þegar umfang starfseminnar
eykst. Núverandi afsláttarkerfi er
hins vegar beinlínis ætlað að draga
úr þjónustu við sjúka. Gjaldskrár
hér á landi eru mun lægri en í ná-
grannalöndunum enda þótt tilkostn-
aður sé oft svipaður,“ segir Stefán.
Sigurður Ásgeir Kristinsson,
Læknastöðinni Álftamýri, bendir á
að hvað skurðlækna snerti þurfi
þeir að standa straum af aðstöðu-
gjöldum því að leigukostnaður og
kostnaður við skurðaðgerðir fyrir
fyrirtæki sem að skurðlæknarnir
leigi hjá
óbreyttur
skurðlækn
afslátt a
stökum ver
Stefán E
íasson ben
einingaver
raun að
spegla bre
vísitölu
verðs, þ.e.
araukningu
vegar lau
ingar. Síð
hafi einin
ekki fylgt b
um á lau
neysluverð
og hafi dregist aftur úr. „Þa
gallinn við þetta kerfi er a
spegluð er almenn launav
landinu, hins vegar hefur l
tala heilbrigðisstétta, sér
sjúkraliða, geislafræðinga,
arfræðinga, ofl. vaxið mik
ar.“ Einingaverðið end
m.ö.o. ekki kostnaðarauka s
þjónustunnar.
„Það sem skiptir máli e
inberar stofnanir fá launah
leiðréttar jafnóðum með
framlögum frá ríki. Það gen
vegar afar erfiðlega að f
breytingar á einingaverð
fræðiþjónustunni. Við
grundvallarþáttinn í þessu
ríkið sé skipulega að mism
inberri þjónustu og eink
geiranum.“
Sigurður Ásgeir Kr
bendir á að sérfræðilæknis
an hafi gjörbreyst á unda
árum frá því að vera starf
sem læknar sinna störfum
tíma í viku samhliða sjúkrah
um yfir í að vera fyrirtæki
læknar sinna alfarið sinn
Viðsemjendur sérfræðilæk
því að átta sig á að þjónustu
þónokkur kostnaður þó svo
sé hlutfallslega mun lægri
miðunarstöðum.
„Það vantar skilgreind
sem er kaupandi þjónu
Eðlilegast væri að heilbrig
neytið ákveði hvað eigi að
hvar, TR kaupi þjónustuna
greini og sjálfstætt starfan
tæki og opinberir aðilar se
Því má ekki gleyma að viðs
urinn er sjúklingurinn sem
skattgreiðandi og það er
allra viðkomandi að fá sem m
ir þá fjármuni sem ætlaðir e
brigðisþjónustu,“ segir St
Matthíasson. Hann segir ga
núverandi fyrirkomulag a
andi og seljandi þjónustu s
um tilvikum sami aðilinn.
„Opinber og einkarekin h
isþjónusta geta afskaplega
saman. Aðilar verða þó að
sama boð frá hendi verkkau




  
 
 
   
 










 






  !
 
"
#

$%


&
#
'
(
 
)
'
(

%%

Umtalsverð aukning
hefur orðið á umfangi
sérfræðilæknisþjón-
ustu hérlendis und-
anfarinn áratug. Árið
2001 var heildarfjöldi
sjúklinga sem með-
höndlaður var 291.000.
Sigurður Ásgeir
Kristinsson
Stefán E.
Matthíasson
Forsvarsmenn einkarekinna læknastöðva segja ríkið sk
lega mismuna opinberri þjónustu og einkageiranum
Útgjaldaaukn-
ing ekki fylgt
auknu umfangiLANGTÍMAMARKMIÐ UMHVERFISVERNDAR
Erfið fjárhagsstaða Landvernd-ar – landgræðslu og umhverf-isverndarsamtaka Íslands,
sem rædd var á aðalfundi samtak-
anna sl. laugardag, hefur vakið ugg í
brjósti margra sem láta sig umhverf-
isvernd varða. Í frétt sem birtist hér í
blaðinu á mánudag kemur fram að
starfsemi Landverndar, sem er regn-
hlífarsamtök margra félaga og sam-
taka, hafi aukist mjög undanfarin ár,
unnið sé að ýmsum fræðsluverkefn-
um auk þess sem samtökin hafa látið
til sín taka í umræðu um Kárahnjúka
og Þjórsárver. Af orðum Ólafar Guð-
nýjar Valdimarsdóttur, formanns
Landverndar, má ráða að í kjölfar
umræðunnar um Kárahnjúka og
Þjórsárver hafi fjárhagur samtak-
anna farið versnandi, „samtök hafa
verið að segja upp aðild sinni og það
hefur verið erfiðara að fá styrki“.
Hún segir jafnframt að stjórnvöld
hafi „ekki aukið styrki í hlutfalli við
aukna starfsemi“.
Vitaskuld mun aldrei ríkja fullkom-
in sátt um öll þau málefni eða sjón-
armið sem umhverfisverndarsamtök
á Íslandi hafa verið málsvarar fyrir.
Samt sem áður má ekki gleyma að
fjölmörg þessara málefna njóta víð-
tæks stuðnings, auk þess sem þau
hafa átt drjúgan þátt í því að efla um-
hverfisvitund landsmanna og ábyrgð-
artilfinningu í umgengni við landið.
Enginn þarf því að fara í grafgötur
um það að Landvernd gegnir mikil-
vægu hlutverki í þjóðlífinu, sem í
raun varð enn þýðingarmeira eftir
sameiningu við Umhverfisverndar-
samtök Íslands. Lýðræðislegt sam-
félag byggist á því að sem flest sjón-
armið séu viðruð þannig að heilbrigð
skoðanaskipti geti átt sér stað. En þó
mikilvægt sé að tryggja grundvöll
slíkra skoðanaskipta er hæpið að ætl-
ast til þess að skattfé sé notað sem
kjölfesta í rekstri slíkra samtaka,
þótt vilji sé vissulega fyrir hendi til
að taka þátt í kostnaði við ákveðin
verkefni og ekki megi gleyma því að í
ákveðnum tilvikum, eins og til dæmis
þegar Landsvirkjun á í hlut, er um
það að ræða að opinbert fyrirtæki
setji fé í að kynna sín sjónarmið. Aug-
ljóst má einnig vera að hagsmuna-
árekstrar vegna umdeildra fram-
kvæmda á hálendinu hljóta að draga
úr vilja þeirra fyrirtækja og samtaka
sem harðast hafa verið gagnrýnd til
að láta fé af hendi rakna. Þá vekur
eftirtekt að félagar í Landvernd skuli
ekki vera nema um hundrað og tekju-
öflun af félagsgjöldum mjög tak-
mörkuð, því miðað við þá víðtæku
umræðu um umhverfismál sem farið
hefur fram á undanförnum misserum
og andstöðu við fyrirhugaðar virkj-
anaframkvæmdir mætti ætla að fjöl-
margir, bæði innan lands og utan,
vildu sýna hug sinn í verki með því að
styðja samtök á borð við Landvernd.
Með drögum að náttúruverndar-
áætlun sem nýverið voru lögð fram,
er stefnumótun á sviði náttúruvernd-
ar komin í ákveðinn farveg og full
ástæða til að ætla að meiri sátt muni
ríkja um nýtingu náttúrunnar jafnt
sem vernd hennar í framtíðinni. Sú
aukna sátt ætti þó síst að draga úr
mikilvægi þess starfs sem umhverf-
isverndarsamtök vinna í samfélag-
inu, heldur frekar að beina kastljós-
inu að því víðtæka verksviði þeirra. Í
því sambandi er vert að hafa í huga að
Landvernd hefur t.d. á undanförnum
árum ekki einvörðungu látið til sín
taka í umræðu um nýtingu hálend-
isins, heldur einnig beitt sér á breið-
um grundvelli fyrir margvíslegum
verkefnum er lúta að daglegu lífi
fólks og skipt geta sköpum í mótun
farsælla samfélagshátta um alla
framtíð. Af þeim sökum er full ástæða
til að hvetja samtök og fyrirtæki til
að halda stuðningi sínum við um-
hverfissamtök áfram þrátt fyrir
tímabundinn ágreining – það er auð-
vitað áhrifaríkasta leiðin til að
tryggja nauðsynlega aðild þeirra að
umræðum og mótun langtímamark-
miða á sviði umhverfisverndar.
ÚTGÁFA Á LEIKRITUM
Þó óhætt sé að fullyrða að útgáfaá íslenskum bókmenntaverkum
hafi staðið í miklum blóma á und-
anförnum árum, hefur staða leik-
skálda um margt verið frábrugðin
stöðu ljóðskálda og skáldsagnahöf-
unda. Íslensk leikrit hafa vissulega
verið gefin út, helst í tengslum við
sviðsetningu þeirra, en það hefur
aldrei verið í þeim mæli að það gefi
rétta mynd af stöðu og framvindu
leikritunar í landinu. Heildarútgáfa
bókaforlagsins Ormstungu á verkum
Guðmundar Steinssonar, er því
vissulega lofsvert framtak bæði í
bókmenntasögulegum skilningi og
með tilliti til þróunar íslensks leik-
húss á síðari hluta tuttugustu aldar,
en Guðmundur var meðal þeirra er
gegndu lykilhlutverki í því sam-
bandi.
Verk á borð við Sólarferð og
Stundarfrið nutu fádæma vinsælda
þegar þau voru sett upp í Þjóðleik-
húsinu, enda var Guðmundur alla tíð
glöggur í greiningu á samtíma sín-
um, á því tímabili Íslandssögunnar
er einkenndist öðrum fremur af ör-
um breytingum og nýjum gildum.
Hann var, eins og svo margir rithöf-
undar af hans kynslóð, mótaður af
þeim heimsógnum er hann hafði orð-
ið vitni að á lífsleiðinni og vildi með
list sinni vinna að því að koma
mannskepnunni í meiri sátt við um-
hverfi sitt og innri mann. Guðmund-
ur hafði því mikla trú á áhrifamætti
leikhússins og á heimasíðu Orms-
tungu má finna spurningu er hann
varpaði fram um það hvort „íslenskt
leikhúsfólk, [geti] stillt raddir leik-
hússins um heim allan svo þær megi
hljóma sem ein voldug rödd lífinu til
verndar?“ Svarið við þeirri spurn-
ingu getur auðvitað einungis fram-
tíðin falið í skauti sér, en ef feta á
fyrstu skrefin í þá átt verða íslensk
leikverk að vera til á prenti. Útgáfa
er forsenda þess að þau lifi með
þjóðinni á milli uppsetninga, að-
gengileg nýjum kynslóðum leikhús-
fólks, fræðimönnum og þýðendum.