Morgunblaðið - 05.07.2003, Blaðsíða 25

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 2003 25
Glæsilegt 320 fm einbýlishús á tveimur hæðum með stórum bílskúr. Rúmgóðar stofur og
góð herbergi. Falleg lóð, m.a. tveir frábærir sólpallar til suðurs. Húsið er staðsett neðst í
götu alveg við óbyggt svæði. Glæsilegt útsýni yfir Elliðaárdalinn og víðar. Góðar innréttingar
og saunaklefi með hvíldarherbergi. Sérstaklega útbúið sjónvarpsherbergi. Eigandi er til í að
skoða skipti á minni eign. Húsið er laust nú þegar. V. 28,8 m. 2546
Trönuhólar 12
Sölusýning - Opið hús í dag
frá kl. 11.00-14.00SÝNING á völdum gripum úr þjóð-fræðisafni Þjóðminjasafns Íslands
verður opnuð í Sjóminjasafni Ís-
lands, Hafnarfirði, í dag.
„Á tímabilinu 1869 til 1892 eign-
aðist Þjóðminjasafn Íslands all-
marga gripi af grænlenskum, norsk-
um, sænskum og indíánskum
uppruna. Árið 1909 var fyrst byrjað
að skrásetja þessa muni og þá sem
sérsafn, svo kallað Þjóðfræðisafn.
Seinna bættust við danskir steinald-
argripir, munir frá Jövu, Kína, Fær-
eyjum, Finnmörku eða Lapplandi
auk fleiri grænlenskra og indíánskra
muna. Síðustu færslur í Þjóðfræði-
safnið voru árið 1959, þ.e. ensk stein-
aldaráhöld, ofið belti og póstkort frá
Litháen,“ segir í kynningu.
Á sýningunni eru m.a. til sýnis
stríðsaxir og fleiri áhöld frá yngri
steinöld í Danmörku, norður-amer-
ískir indíánamunir frá síðari hluta
19. aldar, samískur skófatnaður frá
sama tíma, eftirlíkingar af græn-
lenskum skinnbátum og fleira.
Sýningin er opin alla daga frá kl.
13–17 til og með 15. september.
Stríðsaxir frá
steinöld í Sjó-
minjasafninu
LENGI hefur tíðkast að staðartónskáldsemji tónverk til frumflutnings áSumartónleikum í Skálholti. Nú umhelgina eru staðartónskáldin fjögur,
Bára Grímsdóttir, Hugi Guðmundsson, Tryggvi
M. Baldvinsson og Þuríður Jónsdóttir, og frum-
flytja sönghópurinn Gríma og nokkrir hljóð-
færaleikarar ný verk eftir þau. Verkin eru öll
byggð á kvæðum og söngvum Ólafs Jónssonar á
Söndum í Dýrafirði (1560–1627) sem var mikils
metið skáld í Skálholti á dögum Brynjólfs
Sveinssonar biskups.
Matthías Johannessen skáld og Kári Bjarna-
son íslenskufræðingur eru að vinna saman að
því að gefa út úrval af sálmum Ólafs á Söndum.
Í það kver hefur Matthías valið sálma auk þess
að skrifa inngangsorð, en Kári segir frá vísinda-
legum niðurstöðum sínum. Matthías fjallar um
skáldið í stuttu erindi í Skálholtsskóla kl. 14 í
dag, klukkustund áður en fyrri tónleikarnir
hefjast. Matthías segir að í erindi sínu ætli hann
að tala um Ólaf á Söndum, sem undanfara Hall-
gríms Péturssonar. „Ég er þeirrar skoðunar að
Hallgrímur taki við kyndli Ólafs og komi með
hann í mark. Ég veit ekki hvort Ólafur eigi eftir
að verða mikið þekktari en nú er, vegna þess
hve Hallgrímur skyggir mikið á hann. En það
er margt gott á milli í skáldskap hans, þó ég
segi ekki að hann hafi verið stórskáld. Hin iðr-
unarlausa samtíð okkar hefði gott af því að lesa
iðrunarsálma hans. Ólafur orti mikið og kvæði
hans eru til í fjölda skrifaðra handrita. Fólk hef-
ur þekkt þetta hvað best alls skáldskapar á sín-
um tíma og Ólafur hefur verið mikils metinn af
sinni samtíð. Hallgrímur þekkti hann og sömu-
leiðis Brynjólfur biskup. En áhugi minn beinist
ekki endilega að skáldskap Ólafs, heldur stöðu
hans gagnvart Hallgrími Péturssyni. Ég held
að Hallgrímur hefði ekki orðið sá sem hann var
hefði hann ekki þekkt sumt af því sem Ólafur
orti,“ segir Matthías, en í erindi sínu mun hann
fara með nokkur kvæða Ólafs.
Arfurinn lifnar við í tónlistinni
Kári Bjarnason segir að þetta rannsóknar-
verkefni hafi hafist fyrir sjö til átta árum, en í
því felst að draga fram kveðskap og tónlist í ís-
lenskum handritum. „Eitt þeirra nafna sem við
höfum staldrað hvað mest við er nafn Ólafs
Jónssonar á Söndum. Ólafur var lúterskur
prestur og var lúterskur frá upphafi. Þrátt fyrir
að hann hafi verið gífurlega vinsælt skáld er
kvæðabók hans í heild sinni ekki til í eigin hand-
riti. Þó eru varðveittar um eða yfir þrjátíu
heilar uppskriftir af henni. Þar fyrir utan er
kveðskap eftir hann að finna í á annað hundruð
handrita. Hugsanlega á ekkert annað skáld
meira efni í handritum að séra Hallgrími
Péturssyni undanskildum. En þrátt fyrir að
séra Ólafur hafi verið svona vinsælt skáld á
fyrri tíð, var hann aldrei gefinn út á bók. Hann
er gott dæmi um þá menningu sem við þykj-
umst vera að leiða fram; þessa skriflegu og
munnlegu menningu sem öld eftir öld er borin
áfram af kynslóðunum sjálfum og skrifuð upp af
þeim. Eins og Matthías sagði má heyra berg-
málið af Ólafi í séra Hallgrími.“
Kári segir að það hafi vakið athygli hans þeg-
ar hann fór að vinna í handritunum, að lagboði
var ævinlega settur við sálma Ólafs og kvæði og
mjög oft voru nótur settar við kveðskapinn.
„Nú erum við að stíga það skref að fá þessa tón-
list í hendur okkar tónskálda – því hann lifnar
ekki við fyrr en menn fara höndum um hann.
Það er merkilegt hve sönglegur þessi kveð-
skapur er, og það gildir um allan þann kveðskap
sem við erum að rannsaka og draga fram, að
það má segja að þetta sé allt saman söngur,
vegna þess að ef það eru ekki þegar nótur með
honum, þá er í það minnsta lagboði sem vísar á
lagið og segir hvernig á að syngja hann. Þannig
er kveðskapur á þessum tíma fyrst og fremst
söngur, öndvert við það sem er núna.“
Misjafnlega hefur gengið að finna lögin sem
lagboðarnir vísa á en Kári segir að þó sé þetta
nokkuð lokaður hringur. Menn settu sem lag-
boða þann sálm sem allir þekktu á þeirri tíð.
Eftir því sem tímar liðu og lagið varð þekktara
undir öðrum sálmi, varð nýrri sálmurinn til-
greindur sem lagboði. „Það sem hefur komið
okkur mest á óvart í þessari vinnu, er að kveð-
skapurinn er jafn lítið þekktur og tónlistin.
Þetta er eins og heill heimur bókiðju og því sem
mætti kalla prentsmiðju fólksins að verki. Við
hliðina á því stóra og mikla prentverki sem var
á Hólum og í Skálholti voru menn að skrifa upp
bækur í stað þess að prenta þær. Þarna er held-
ur ekki verið að skrifa bara upp úr prentuðum
bókum og ekki að endurtaka sömu hlutina.
Þarna er gríðarleg gróska og fjölbreytni og
þarna leyfa menn sér meira en í prentuðu bók-
unum.“
Kári er ekki tónlistarmenntaður, en hefur
engu að síður sýnt tónlistarlegum þætti rann-
sóknanna mikinn áhuga. Það er svo Helga Ing-
ólfsdóttir listrænn stjórnandi Sumartón-
leikanna sem hefur séð um tónlistarlega
þáttinn, og það að fá tónskáldunum það verk-
efni í hendur að vinna úr þessum arfi. Og það
gerir hver á sinn hátt að sögn Kára. „Þarna er
talsvert um áður óþekkt lög að ræða. Tón-
skáldin hafa þó haft alveg frjálsar hendur um
það hvernig þau vinna úr þessu. Sum byggja
verk sín á þessum lögum, önnur kjósa að semja
eitthvað nýtt. Þetta hefur verið mjög ánægju-
legt, því tónskáldin hafa verið mjög opin fyrir
því að nýta þennan arf á nýstárlegan hátt. Það
sem er ekki síst ánægjulegt, er að það sem áður
var gleymt, grafið og dautt og heyrðist ekki
lengur skuli færast í sinn gamla ham og vera til-
efni til sköpunar á nýjan hátt. Það er eðli þeirr-
ar menningar sem við erum að draga fram, að
það verður sífellt að skapa hana að nýju, annars
hefur hún ekki tilgang. Það er farið að nálgast
tuttugu tónskáld sem hafa verið að vinna í þess-
um arfi, bæði kvæðum Ólafs og annarra. Þar
hefur Helga Ingólfsdóttir verið drýgst, við að
láta vinna ný verk fyrir Sumartónleikana, sem
þar með hafa orðið veita þessa verkefnis til að
koma því til skila á lifandi hátt. Það er lykilstef
á Sumartónleikunum að flytja nýja tónlist í
bland við gamla og þetta passar því vel. Rann-
sóknarverkefnið er allt unnið undir merkjum
Skálholts og það er mikilvægt ekki bara vegna
þess að þetta er í grunninn trúarlegur kveð-
skapur, heldur einnig vegna þess að öldum
saman hefur Skálholt verið menningarleg há-
borg. Því er ánægjulegt að geta unnið þetta
undir merkjum staðarins, þar sem menningin
hefur fengið að blómstra. Margt þessara kvæða
var líka sungið á öldum áður í Skálholti og lifði
þar. En þessi heimur lifnar ekki við fyrr en ný
sköpun fær snortið hann. Öll list er þannig að
hún verður sífellt að endurnýja sig, annars deyr
hún.“
Hollenskur kvartett á seinni
tónleikum dagsins og á morgun
Á tónleikunum kl. 15 verða frumflutt verk
eftir staðartónskáldin. Flytjendur eru sönghóp-
urinn Gríma, en hann skipa Kirstín Erna
Blöndal, sópran, Guðrún Edda Gunnarsdóttir,
alt, Örn Arnarson, tenór og Benedikt Ingólfs-
son, bassi. Auk þeirra koma fram hljóðfæraleik-
ararnir Hildigunnur Halldórsdóttir, fiðla, Her-
dís Anna Jónsdóttir, lágfiðla, Bryndís
Björgvinsdóttir, selló, Eydís Franzdóttir, óbó,
Oddur Björnsson, básúna, Douglas A. Brotchie,
orgel og Steef van Oosterhout, slagverk.
Á seinni tónleikum dagsins, kl. 17, leikur hol-
lenski kvartettinn La Pellicana en hann er skip-
aður ungum hljóðfæraleikurum sem hafa þegar
náð miklum árangri í flutningi á kammer- og
einleiksverkum frá 16. og 17. öld. La Pellicana
voru gestaflytjendur á alþjóðlegu hátíðinni í
Varna (Búlgaríu) árið 1998, þar sem þau héldu
tónleika og námskeið. Hópurinn vann áheyr-
endaverðlaun snemmtónlistarhátíðarinnar í
Utrecht í Hollandi árið 1999.
Á sunnudag kl. 15 endurflytur La Pellicana
dagskrá sína frá laugardegi. Tónlistarstund
fyrir messu hefst kl. 16.40 þar sem sönghóp-
urinn Gríma ásamt hljóðfæraleikurum flytja
verk eftir staðartónskáldin.
Messa með þátttöku tónlistarmannana hefst
kl. 17.
Kveðskapur á 17. öld er
fyrst og fremst söngur
Hollenski kvartettinn La Pellicana.
Matthías
Johannessen
Þuríður
Jónsdóttir
Bára
Grímsdóttir
Kári
Bjarnason
Tryggvi M.
Baldvinsson
Hugi
Guðmundsson
EGILL Sæbjörnsson opnar
myndlistarsýningu í Slunkaríki
á Ísafirði kl. 16 í dag.
Verk Egils hafa einkennst af
fjölbreytni og mismunandi stíl
þar sem blandað er saman al-
vöru og leik. Í efnistökum hefur
hann notað myndbönd og ljós-
myndir, málverk og gjörninga
og aðra blandaða tækni. Á síð-
asta ári hélt Egill sýningu
ásamt Unnari Erni Jónassyni í
kjallara Listasafns Kópavogs
þar sem þeir félagar sýndu
saman nokkur verk frá síðustu
árum og þar var m.a. verkið
Hola Móra II þar sem draug-
urinn Móri hafði grafið sér holu
og var ofan í henni að syngja og
leika sér.
Nú hefur Egill að eigin sögn
aftur beðið Móra um að sjá um
sýninguna og gefið honum
„frjálsar hendur“ en sýningin
nú nefnist Hola III.
Egill nýtur á þessu ári lista-
mannalauna frá íslenska ríkinu.
Sýningin er opin fimmtudaga
til sunnudaga kl. 16–18, til 21.
júlí.
Egill sýnir í
Slunkaríki