Morgunblaðið - 05.07.2003, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í MBL. laugardaginn 28. júní sl.
birtist grein eftir Björn Inga Hrafns-
son, varaþingmann og skrifstofu-
stjóra Framsóknar-
flokksins, undir
fyrirsögninni „Bólgn-
andi lyfjaverð“.
Margt athyglisvert
kemur fram í grein-
inni og ekki nema
eðlilegt að maður í
hans stöðu hafi áhyggjur af stöðugt
hækkandi kostnaði við heilbrigðis-
þjónustu og eins því hvernig því fé
sem til hennar er veitt nýtist. Í lokin
segir greinarhöfundur: „Læknar eru
þeir einu sem geta ávísað lyfjum.
Samfara hlutverki sínu eru þeir því
um leið vörslumenn almannafjár.
Hafa þeir ekkert verðskyn? Geta þeir
virkilega ekki notað skattfé þjóðar-
innar – hina sameiginlegu sjóði okkar
– á vitrænni hátt en þetta?“
Hér er verið að hengja bakara fyrir
smið að mati undirritaðs.
Undanfarin tvö kjörtímabil hafa
flokkssystkini Björns Inga farið með
stjórn þessa málaflokks í ríkis-
stjórnum með Sjálfstæðisflokknum.
Ríkisstjórnir þessara flokka hafa rek-
ið mjög harða aðhalds- og biðlista-
stefnu allan þennan tíma.
Það er orðið sama hvert litið er í
kerfinu, alls staðar eru langir biðlist-
ar. Um er að ræða m.a. hjúkrunar-
sjúklinga, börn með geðsjúkdóma,
sjúklinga með þörf á skurðaðgerðum
af ýmsum toga, endurhæfingu o.fl.
Það eru mörg þúsund sjúklingar á
öllum þessum biðlistum. Málið er að
biðlistar eru mjög dýrir fyrir kerfið
eins og margoft hefur verið bent á og
leysa engan vanda heldur skapa ýmis
ný vandamál.
Grein Björns Inga fjallar einkum
um bólgueyðandi lyf eða gigtarlyf
sem mikið eru notuð við ýmsum stoð-
kerfissjúkdómum. Meðal þessara
sjúklinga er einn hópur sem sker sig
töluvert úr. Þetta eru sjúklingar sem
eru með kölkun í mjaðmarlið. Í könn-
un sem gerð var hjá nokkrum hópum
sjúklinga hvernig þeir meta lífsgæði
sín taldi enginn hópur þau jafnléleg
og þessi. Þessir sjúklingar hafa þurft
að bíða eftir aðgerð í 1–2 ár. Eitthvað
styttist biðlistinn þó á fyrri helmingi
þessa árs vegna fleiri aðgerða en
samkvæmt nýjustu fréttum af stöðu
Landspítala er ljóst að með fyrirhug-
uðum niðurskurði mun fjölga á bið-
listanum að nýju.
Hópur í MBA-námi í HÍ kannaði
fyrir nokkru hvað það kostaði að hafa
sjúklinga á þessum biðlista. Niður-
staðan var sú að kostnaður á hvern
sjúkling að meðaltali á ári væri 818
þúsund krónur! Líðan þessara sjúk-
linga meðan þeir bíða er mjög slæm
og auðvitað reyna læknar að gefa
sjúklingum sínum þau lyf sem virka
best og hafa minnstar aukaverkanir.
Og þar koma þau lyf til sögunnar sem
Björn Ingi nefnir í grein sinni. Að
gefa einum sjúklingi slíkt lyf í eitt til
tvö ár kostar því umtalsvert fjár-
magn. Biðlistinn hlýtur hinsvegar að
skrifast á reikning flokkssystkina
Björns Inga en ekki lækna. Því má
svo bæta við að engir sjúklingar voru
eins ánægðir með bætta líðan og þeir
sem fengu viðeigandi meðferð.
Björn Ingi segir í grein sinni: „Það
skiptir máli í hvað peningarnir okkar
fara. Ætti ekki vöxturinn fyrst og
fremst að vera í gæðum þjónustunnar
og að fleiri komist að til þess að fá bót
meina sinna?“ Þarna hittir varaþing-
maðurinn naglann á höfuðið. Málið
snýst um að skilja hvernig heilbrigð-
iskerfið virkar. Það má enn minna á
að gæði í heilbrigðisþjónustu eru skil-
greind þannig að sjúklingar fái þá
þjónustu sem þeir þarfnast fyrir sem
minnstan kostnað.
Björn Ingi mætti benda flokks-
bróður sínum í heilbrigðisráðuneyt-
inu á að það gangi ekki að stinga
höfðinu í sandinn og neita að horfast í
augu við vandamálin. Þegar sjúkling-
ur veikist af sjúkdómi sem hægt er að
bæta með aðgerð hafa allar aðrar
þjóðir komist að því að hagkvæmast
er að ljúka því innan 6–8 vikna.
Það er ekki hagkvæmt að láta sjúk-
linga sem þurfa á vist að halda á
hjúkrunaheimili dvelja langtímum
saman á bráðadeildum. Það er ekki
vit í því að þjóna sjúklingi á legudeild
sem hægt er að sinna á dagdeild inn-
an spítala. Það þarf að gera allt sem
hægt er til að styðja sjúklinga í að
vera heima hjá sér.
Það er ekki mennskt að láta sjúk-
linga sem heyra illa bíða í eitt ár eftir
heyrnartæki. Það er heldur ekki
mennskt að láta sjúkling með ský á
auga bíða í tvö ár eftir aðgerð sem
tekur innan við hálftíma að gera. Slík
bið hlýtur að takmarka mjög lífsgæði
viðkomandi og vera skaðleg fyrir
þjóðfélagið.
Varaþingmaðurinn verður því að
berjast fyrir því að stefnu ríkis-
stjórnarinnar í heilbrigðismálum
verði breytt. Læknar munu örugg-
lega taka því fagnandi og styðja ráð-
herra í því að sjúklingum sé þjónað á
viðunandi hátt sem þeir eiga auðvitað
fullan rétt á.
Varaþingmaður-
inn og lyfjaverð
Eftir Ólaf Örn Arnarson
Höfundur er læknir.
UNDIRRITAÐAR sóttu 6. Evr-
ópuráðstefnuna í atvinnu með
stuðningi (ams) sem haldin var í
Helsinki dagana 21.–25.maí síðast-
liðinn. Ráðstefnan var á vegum
Evrópusamtakanna í atvinnu með
stuðningi (EUSE; European Union
of Supported Employment) og bar
hún yfirskriftina Empowering
People and Societies. Á ráðstefn-
unni var fjallað um á hvern hátt
væri hægt að auka stuðning við
fólk með fötlun sem er í vinnu á al-
mennum vinnumarkaði og hvernig
hægt er að styrkja samfélagið til að
taka á móti fólki með fötlun. Þátt-
takendur voru frá 30 löndum og
eru fimmtán þeirra aðilar að þess-
um samtökum, þar á meðal Ísland
sem fékk inngöngu á þessu ári.
Eitt hundrað fyrirlesarar frá hin-
um ýmsu löndum kynntu niður-
stöður rannsókna sinna um atvinnu
með stuðningi. Sammerkt var úr
niðurstöðunum að atvinna með
stuðningi hefur sannað gildi sitt og
það að hafa vinnu er jafnan eitt
þýðingarmesta atriðið varðandi lífs-
gæði fólks.
Eins og segir í 23. gr. Mannrétt-
indasáttmála Sameinuðu þjóðanna:
Hver maður á rétt á atvinnu að
frjálsu vali, á réttlátum og hag-
kvæmum vinnuskilyrðum og á
vernd gegn atvinnuleysi.
Margir fyrirlestrar voru fróðlegir
á þessari ráðstefnu. M.a. kom fram
í fyrirlestri frá Áströlum sem voru
gestir á ráðstefnunni, að í Ástralíu
hefur orðið gífurleg aukning á
störfum atvinnu með stuðningi sl.
ár. Margar ástæður liggja að baki
þeim góða árangri en fyrst og
fremst er það skilningur stjórn-
valda og jákvæðar rannsóknar-
niðurstöður.
Ljóst er að margar þjóðir hafa
náð langt í þróun atvinnu með
stuðningi en aðrar eiga ennþá langt
í land.
Þegar einstaklingur fær starf á
almennum vinnumarkaði stígur
hann stórt skref til aukins sjálf-
stæðis með því m.a. að leggja sinn
skerf til þjóðfélagsins í formi opin-
berra gjalda. Auk þess eykur at-
vinnuþátttaka vellíðan, bæði and-
lega og líkamlega. Atvinna með
stuðningi er því þjóðhagslega hag-
kvæm leið.
Á Svæðisskrifstofu Reykjaness
hefur verið veittur stuðningur á al-
mennum vinnumarkaði í nokkur ár.
Í kringum 1990 var þróuð ný
stefnumótun á vettvangi Svæðis-
skrifstofunnar í atvinnumálum
fólks með fötlun, þar sem mikil
áhersla var lögð á atvinnuþátttöku
fatlaðra á almennum vinnumarkaði
samhliða öðrum úrræðum eins og
starfsþjálfun og hæfingu. Mark-
miðið var að virkja starfsgetu fatl-
aðra í þágu atvinnulífsins og þjóð-
félagsins og skapa þeim þar með
tækifæri til þátttöku á eigin for-
sendum.
Á Íslandi hefur orðið mikil aukn-
ing á atvinnuþátttöku fatlaðra und-
anfarin ár. Árið 2002 fengu 15 ein-
staklingar störf á almennum
vinnumarkaði á vegum atvinnu með
stuðningi á Svæðisskrifstofu
Reykjaness og á þessu ári hafa 11
einstaklingar fengið störf. Samtals
eru 84 einstaklingar í störfum á
vegum atvinnu með stuðningi og
bíða margir eftir að fá starf haustið
2003. Stöðugildi starfsfólks er
1,25%.
Framtíðarsýn
Atvinna með stuðningi hefur nú
þegar sannað gildi sitt hjá Svæðis-
skrifstofu Reykjaness og er fram-
tíðarsýnin sú að sem flestir fatlaðir
geti starfað á almennum vinnu-
markaði. Á Svæðisskrifstofunni eru
til staðar reynsla og þekking sem
gætu nýst mun betur ef fjármagn
fengist til að efla atvinnu með
stuðningi. Þá væri hægt að veita
fjölmörgum störf á almennum
vinnumarkaði sem nú eru án at-
vinnu eða í sérhæfðum úrræðum.
Til að takast á við núverandi stöðu
og halda úti þjónustu samkvæmt
vinnubrögðum atvinnu með stuðn-
ingi þarf aukið fjármagn. Með
auknu fjármagni og þar með fleira
starfsfólki er hægt að mæta auk-
inni eftirspurn fatlaðra og stuðla
þannig að auknum lífsgæðum
þeirra.
Ísland er í hópi þeirra ríkja sem
taka þátt í Evrópuári fatlaðra sem
er sérstaklega helgað atvinnu-
málum fatlaðra en hvert og eitt ríki
hefur frjálst val til að gera það sem
það vill til að tryggja rétt fatlaðra á
vinnumarkaðnum. Nú er lag, því
brýn þörf er á auknu fjármagni til
að auka við stöðugildin og finna at-
vinnu með stuðningi fastan farveg í
kerfinu.
Að endingu viljum við taka undir
lokaorð Monicu Wilson, forseta
Evrópusamtakanna, á ráðstefnunni
en hún sagði:
„Farið heim og brettið upp erm-
arnar!“ sem hvatningarorð til
þeirra sem starfa að málefnum fatl-
aðra.
Svæðisskrifstofa Reykjaness hef-
ur átt góð samskipti við mörg fyrir-
tæki og þakkar þeim góða sam-
vinnu.
Undirritaðar vilja einnig færa
þeim aðilum bestu þakkir sem
gerðu það kleift að þær gátu sótt
þessa ráðstefnu.
„Farið heim og
brettið upp
ermarnar“
Eftir Ingibjörgu M. Ísaksdóttur og Helgu
Rúnu Gústafsdóttur
Höfundar eru ráðgjafaþroskaþjálf-
ar Atvinnu með stuðningi
Svæðisskrifstofu málefna fatl-
aðra, Reykjanesi.
Ingibjörg M.
Ísaksdóttir
Helga Rún
Gústafsdóttir
ER ÞAÐ geðþóttaákvörðun
ákæruvaldsins hvaða ódæði það
ákærir fyrir?
Um kl. 8.45 laug-
ardaginn 27. maí ár-
ið 2000 lagði leigu-
bíll fyrir utan
Engihjalla 9, Kópa-
vogi. Dóttir mín Ás-
laug Perla Krist-
jónsdóttir var í
bílnum ásamt Ásgeiri Inga Ásgeirs-
syni. Dóttir mín var íklædd smekk-
gallabuxum, sem féllu þétt að lík-
ama hennar, langerma peysu, sem
náði upp í háls og á íþróttaskóm. Ás-
geir fór út úr bílnum og kom aftur
u.þ.b. fimmtán mínútum síðar. Þá
fóru þau saman inn í húsið. Mesta
lagi tíu mínútum síðar var dóttir
mín dáin. Ásgeir Ingi Ásgeirsson
hafði nauðgað henni á svölum 10.
hæðar hússins og er hún streittist á
móti honum henti hann henni, af
óhemjulegum ofstopa og viðbjóðs-
legu miskunnarleysi, yfir 119 sm
hátt handriðið þar sem hún féll 26
metra niður á steinsteypta stéttina.
Hún var lifandi í fallinu. Dóttir mín
átti engan einasta möguleika á að
verjast þessari hrottalegu árás.
Það er greinilegt að smekkbuxum
dóttur minnar hafði verið þröngvað
niður líkama hennar, því að þegar
hún fannst var smella á axlarbandi á
smekkbuxum hennar brotin og bux-
urnar voru vafðar um ökkla hennar,
en smellur í mittinu voru óhreyfðar.
Ber ákæruvaldinu ekki skylda
til að ákæra fyrir sérhvern
glæp sem framinn er?
Eftir Gerði Berndsen
SUMARIÐ er tíminn sem nær
allir hlakka til, ekki síst unga skóla-
fólkið sem nú fær kærkomið frí frá
skólastarfinu. Björtu næturnar og
sólskin á daginn, ferðalög og sam-
verustundir með fjölskyldu og vin-
um eru í algleymingi og margt
fleira skemmtilegt á döfinni. Að
sumri loknu mæta flestir ánægðir
og endurnærðir aftur í skólann.
Örfáar undantekningar eru þar á.
Einstaka ungmenni hefur ratað í
ógöngur yfir sumarmánuðina, jafn-
vel leiðst út í vímuefnaneyslu og er
þar með á góðri leið að eyðileggja
sitt unga líf.
Það er nefnilega svo að sumarið
er bæði einna skemmtilegasti tími
ársins en getur jafnframt verið sá
hættulegasti. Það losnar dálítið um
þann ramma sem unga fólkið hefur
lifað og starfað innan og stundum
er eins og foreldrum finnist þeir
ekki þurfa að fylgjast jafnvel með
börnunum sínum á björtum sumar-
nóttum eins og á dimmum vetrar-
kvöldum.
Elskum börnin okkar
Líf hvers einasta ungmennis er
ómetanlegt og allir foreldrar vilja
að börnum þeirra farnist vel í lífinu.
Foreldrar sem verja miklum tíma
með börnum sínum og sýna þeim
væntumþykju og virðingu eru yfir-
leitt í mjög góðum tengslum við
börn sín sem gjarnan endurspeglast
í gagnkvæmri væntumþykju og
virðingu. Rannsóknir hafa einnig
sýnt að börn og ungmenni sem
verja miklum tíma með foreldrum
sínum eru mun ólíklegri til að leið-
ast út í neyslu vímuefna en þau sem
eru ekki í góðum tengslum við sína
nánustu.
SAMAN-hópurinn er samstarfs-
hópur margra aðila sem starfa að
forvörnum og eitt af verkefnum
sumarsins er að minna foreldra á
mikilvægi samverustundanna. Þetta
er gert með því að veggspjöld eru
hengd upp sem víðast um landið og
með auglýsingum þar sem skila-
boðin eru: ferðumst saman, horfum
saman, verum saman og borðum
saman (sjá vimuvarnir.is). Skila-
boðin eru í raun einfaldlega þau að
börn og foreldrar verji sem mestum
tíma saman því allar samverustund-
ir eru dýrmætar – líka að horfa
saman á sjónvarpið.
Leitum ekki langt yfir skammt
Það þarf ekki að fara alla leið til
Spánar, eða annarra sólarlanda, til
að eiga góðar samverustundir.
Enda er það oft svo að þegar
krakkar eru spurðir: „hvað finnst
þér gaman að gera á sumrin?“ að
svarið er: „að veiða með pabba, fara
í útilegu með fjölskyldunni, í sumar-
bústað, í sund, í bíltúr út í ísbúð“
eða eitthvað í þeim dúr.
Í flestum sveitarfélögum landsins
eru mjög góðar og aðgengilegar
upplýsingar um allt mögulegt sem
fjölskyldan getur gert saman í sínu
nánasta umhverfi. SAMAN-
hópurinn hvetur fjölskyldur til að
kynna sér þetta og nýta hvert tæki-
færi sem gefst til „að fanga augna-
blikið“ saman í sumar.
Verum saman í
sumar
Eftir Bryndísi Kristjánsdóttur
og Ernu Sigfúsdóttur
Höfundar eru fulltrúar Áfengis- og
vímuvarnaráðs og ríkislög-
reglustjórans í SAMAN-hópnum.
Bryndís
Kristjánsdóttir
Erna
Sigfúsdóttir
FYRIRTÆKI allra landsmanna, Síminn, er enn og
aftur að fara illa með hlutahafa sína, íslensku þjóðina.
Hvernig má það vera að verk upp á 150–200 milljónir
íslenskra króna sé ekki boðið út hjá Sím-
anum? Í þessu tilviki er stuðst við starfs-
hætti Símans er varða verktöku við
prentun símaskrárinnar næstu 3 árin. Í
lögum segir að verk yfir 10 milljónum
króna skuli fara í útboð hjá ríkisfyrir-
tækjum. Síminn felur sig bak við að
hann séu orðinn hlutafélag og þess
vegna ráði hann hvort hann fari með
verk í útboð eða ekki. Lesendur gætu ímyndað sér það
að Kárahnjúkavirkjun hefði ekki farið í útboð vegna
þess að Landsvirkjun væri orðin hf.
Ef tekið er mið af arðsemisjónarmiðum skyldi bjóða
verk út af þessari stærðargráðu, þó minni væru. Ef tek-
ið væri mið af siðferðissjónarmiðum skyldi verkið boðið
út, án efa. Sé mið tekið af samkeppnisstöðu fyrirtækja á
prentmarkaði skyldi verkið boðið en augljóst er að
verktaka af þessari stærðargráðu sem afhent er á silfur-
fati til „einkavina“ skekkir að sjálfsögðu samkeppnis-
stöðu á prentmarkaðnum. Enn og aftur eru það sjálf-
stæðismenn sem brjóta í bága við heilbrigt siðferði í
viðskiptum og mismuna fyrirtækjum með slíkum klækj-
um. Forkólfar Símans eru annálaðir sjálfstæðismenn og
yfirmaður Prentsmiðjunnar Odda var formaður fjáröfl-
unarnefndar Sjálfstæðisflokksins í undangenginni kosn-
ingabaráttu. Síminn heyrir undir samgönguráðuneytið
en þar er sjálfstæðismaður ráðherra, Sturla Böðvars-
son.
Það er mín krafa sem hluthafa í ríkisfyrirtækinu Sím-
anum hf að betur verði farið með fjármuni mína. Eftir
höfðinu dansa limirnir, þau koma ekki á óvart hneyksl-
ismálin innan veggja Símans þegar starfshættir eins og
lýst er að ofan tíðkast hjá yfirmönnum Símans hf.
Það hlýtur að vera skýlaus krafa allrar þjóðarinnar
að samningi milli Odda hf og Símans hf verði rift. Þess í
stað verði verkið boðið út öllum til heilla, bæði Íslend-
ingum sem eigendum Símans, sem og að hlúð sé að
hollri og eðlilegri samkeppni á prentmarkaði.
Það er kominn tími til að fyrirgreiðslupólitík sjálf-
stæðismanna renni sitt skeið. Þó hann sé þungur, steinn-
inn er hvílir yfir harðlæstu bókhaldi Sjálfstæðiflokksins,
má ímynda sér að margt óeðlilegt skríði undan þegar
næg öfl loksins fást til að velta gullsteininum við.
Ríkisfyrirtækið Síminn (hf)
Eftir Gunnar Örn Örlygsson
Höfundur er þingmaður Frjálslynda flokksins.