Morgunblaðið - 05.07.2003, Blaðsíða 32

MINNINGAR
32 LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í
slenskir karlmenn hafa
fengið misjafna dóma í
gegnum tíðina. Á stríðs-
árunum síðari, þegar ís-
lenskir karlmenn fengu
harða samkeppni frá breskum
og amerískum karlmönnum,
fengu þeir þá einkunn að þeir
væru sveitalegir, órómantískir
og kynnu sig ekki í samskiptum
við konur. Þó vera kunni að ís-
lenskir karlmenn séu í minna
mæli en áður gagnrýndir fyrir
að vera sveitalegir heyrist oft
nefnt að þeir séu ekki nægilega
rómantískir. Margar íslenskar
konur urðu afar hrifnar þegar
ítalskir sjóliðar komu í heimsókn
til Íslands
fyrir nokkr-
um árum.
Þær töldu
þessa erlendu
menn miklu
rómantískari
og herralegri
en íslensku karlarnir.
Ég fór að rifja þetta upp með
sjálfum mér þegar ég fyrir
skömmu heyrði á tal spænskrar
stúlku sem var að ræða um
spænska karlmenn. Hún gaf
þeim ekki háa einkunn. Stúlkan
sagði mjög algengt að spænskir
karlmenn byggju í foreldra-
húsum fram yfir þrítugt. Mamm-
an hugsaði að sjálfsögðu vel um
syni sína, eldaði matinn fyrir þá,
þvoði af þeim fötin og tók til eft-
ir þá. Hún sagði að synirnir æl-
ust upp við að þeir þyrftu aldrei
að gera neitt heima og væru því
bjargarlausir og spilltir af of-
dekri þegar þeir væru komnir á
fullorðinsár. Þegar þeir færu að
búa ætluðust þeir til að konan
hugsaði um þá eins og mamma
gerði. Þeir kynnu ekki að setja í
þvottavél, brjóta saman þvott,
skúra eða vaska upp og væru
ófúsir að læra þessi nauðsynlegu
verk. Stúlkan átti einn bróður
sem hafði nýlega skilið við eig-
inkonu sína eftir nokkurra ára
sambúð. Stúlkan sagði að þessi
bróðir sinn hefði búið heima hjá
mömmu fram eftir þrítugsaldri
og hún hefði hugsað afar vel um
hann. Eftir að hann flutti að
heiman hefði hann hagað sér
eins og hann byggi enn heima
hjá mömmu og eftir að konan
hans gafst upp á honum hefði
hann að sjálfsögðu flutt aftur
heim til mömmu þó að hann væri
orðinn fertugur. Stúlkan sagði
að það væri kannski alveg eins
gott fyrir hann að flytja aftur
heim til mömmu því að hann
kynni ekki að þvo þvott eða al-
mennt að vinna heimilisverk.
Stúlkan var sjálf í hjúskap með
Portúgala og sagði að hann væri
engu betri en Spánverjarnir.
Spænska stúlkan spurði
hvernig íslenskir karlmenn hög-
uðu sér inni á heimilinu. Íslensk
kynsystir hennar, sem stundum
hefur gagnrýnt íslenska karl-
menn fyrir að vera ekki nægilega
rómantískir, var treg til að hrósa
þeim mikið, en sagði þó að karl-
mennirnir á sínu heimili vöskuðu
oft upp eftir matinn. Það þóttu
spænsku stúlkunni miklar fréttir.
Hún sagðist mikið vilja gefa fyrir
að eiga mann sem vaskaði upp,
þó ekki væri nema bara stund-
um.
Viðhorf þessarar spænsku
stúlku styðja það sem ég hef
lengi haldið fram, að íslenskir
karlmenn séu ekki svo slæmir
þegar á allt er litið. Það má vera
að þeir séu kannski ekki mjög
rómantískir og mættu gefa kon-
unum sínum oftar blóm, en þeir
eru miklu duglegri við heimilis-
störfin en t.d. hinir rómantísku
karlmenn sem búa við Miðjarð-
arhafið.
Þó ég hafi ekki gert neina
rannsókn á heimilisstörfum á Ís-
landi leyfi ég mér að fullyrða að
hér á landi hafi verkaskipting
inni á heimilinu breyst mikið á
síðustu áratugum. Eldri kyn-
slóðir karlmanna sinntu heimilis-
störfum í mjög litlum mæli;
helltu kannski í mesta lagi upp á
kaffikönnuna. Eftir að konur fóru
almennt að vinna utan heimilis
hefur dregið úr því ójafnræði
sem var á heimilisstörfunum.
Karlmenn hafa smám saman tek-
ið að sér meira af heimilis-
verkum. Í þessu sambandi skipt-
ir ekki síður máli að ungir
íslenskir karlmenn þurfa í meira
mæli en t.d. spænskir karlmenn,
að sjá um sig sjálfir meðan þeir
búa heima hjá foreldrum sínum.
Þeir eru því ekki beinlínis aldir
upp við það að þurfa aldrei að
vinna handtak inni á heimilinu og
eru því sæmilega sjálfbjarga eftir
að þeir stofna sjálfir heimili, en
það gera þeir að jafnaði fyrr en
kynbræður þeirra á Spáni.
Að sjálfsögðu er enn talsvert í
það að fullt jafnræði ríki milli
kynja í heimilisstörfum á öllum
íslenskum heimilum. Margar ís-
lenskar konur geta án efa sagt
sögur af leti íslenskra karlmanna
þegar kemur að heimilisverkum.
Hér gildir máltakið, erfitt er að
kenna gömlum hundi að sitja.
Besta leiðin til að ná árangri á
þessu sviði er að byrja snemma
að venja unga stráka á að vinna
heimilisstörf og fá þá til að bera
virðingu fyrir þessum nauðsyn-
legu störfum. Íslenskar konur
vinna flestar langan vinnudag ut-
an heimilis líkt og karlar gera.
Það er því algerlega ófært að
konur þurfi að stærstum hluta að
vinna einar þau störf sem þarf að
inna af hendi inni á heimilinu.
Um uppvask
á Íslandi og
Spáni
Spænska stúlkan spurði hvernig íslenskir
karlmenn höguðu sér inni á heimilinu.
Íslensk kynsystir hennar, sem stundum
hefur gagnrýnt íslenska karlmenn fyrir
að vera ekki nægilega rómantískir, var
treg til að hrósa þeim mikið, en sagði þó
að karlmennirnir á sínu heimili vöskuðu
oft upp eftir matinn. Það þótti spænsku
stúlkunni miklar fréttir.
VIÐHORF
Eftir Egil
Ólafsson
egol@mbl.is
✝ Dagný Þorgríms-dóttir fæddist í
Miðhlíð á Barða-
strönd 29. september
1920. Hún lést á
Sjúkrahúsi Patreks-
fjarðar 24. júní síð-
astliðinn. Foreldrar
Dagnýjar voru hjón-
in Þorgrímur Ólafs-
son, f. 30. júní 1876,
d. 15. desember 1958
og Jónína Ólafsdótt-
ir, f. 17. apríl 1886, d.
24. janúar 1978.
Systkini Dagnýjar
eru: 1) Kristín, f.
11.7. 1908, d. 30.7. 1998. 2) Ólafur,
f. 21.8. 1910, d. 13.3. 1998. 3) Að-
alheiður, f. 10.11. 1912, d. 12.10.
1975. 4) Ólafía, f. 6.2. 1915, d. 10.6.
2003. 5) Jóhann, f. 29.10. 1917, d.
27.11. 1917. 6) Jóhanna, f. 26.4.
1919, d. 30.4. 1956. 7) Sigríður, f.
5.11. 1921, d. 8.3. 1985. 8) Sæ-
björg, f. 16.1. 1924. 9) Unnur, f.
11.6. 1926, d. 23.3. 1935. 10)
Bjarndís, f. 28.5. 1930.
Hinn 20.7. 1941 giftist Dagný
Steingrími Friðlaugssyni, f. 22.11.
1912, d. 15.9. 1998. Foreldrar
hans voru Friðlaugur Einarsson,
f. 12.7. 1858, d. 12.11. 1914, og
Ólöf Dagbjartsdóttir, f. 3.8. 1894,
d. 4.5. 1986. Börn Dagnýjar og
Steingríms eru: 1) Unnur Breið-
fjörð, f. 7.9. 1941,
maki Vilberg Guð-
jónsson, f. 1.4. 1940.
Börn þeirra eru:
Þorgrímur, Jóhanna
Sigurbjörg, Dagný
Erla og Elísa Sigríð-
ur. 2) Edda, f. 21.4.
1943, maki Ægir
Einarsson, f. 23.11.
1938. Börn þeirra
eru: Steingrímur,
Andri, Alda og
Bylgja. 3) Jón Þor-
grímur, f. 7.2. 1947,
maki Hugljúf Ólafs-
dóttir, f. 1.4. 1950.
Börn þeirra eru: Andrés, Ásgeir,
Ólafur, Friðlaugur, Steingrímur
og Unnþór. 4) Friðlaugur, f. 24.2.
1949, d. 8.3. 1966. 5) Hörður, f.
11.8. 1953, maki Halldóra Jóhann-
esdóttir, f. 20.4. 1951. Börn þeirra
eru: Guðný Hanna, Dagný, Sæþór
Ingi og Sindri Þór. 6) Jóhann Ólaf-
ur, f. 29.11. 1963, maki Ásta Jóns-
dóttir, f. 14.8. 1971. Börn þeirra
eru: Jón Árni, Hannes Dagur,
Björn Kristinn og Hildur Sigrún.
Langömmubörn Dagnýjar eru 21.
Dagný og Steingrímur tóku við
búi í Miðhlíð 1942 og bjuggu þar
allan sinn starfsaldur.
Útför Dagnýjar fer fram frá
Hagakirkju í dag og hefst athöfn-
in kl. 14.
Ég get ekki látið það vera að
skrifa nokkur orð til minningar um
ömmu. Henni var nú ekki vel við að
um sig væru höfð of fögur orð þann-
ig að mér vefst nú svolítið tunga um
tönn hvað mér sé óhætt að skrifa.
En eftir örlitla umhugsun verður
mér ljóst að sannleikurinn er einmitt
sá að minningar mínar um hana
ömmu eru einmitt yndislegar stað-
reyndir en ekkert innantómt prjál,
minningar sem ég á um alla ævi og
hafa átt sinn þátt í að gera mig að
þeirri manneskju sem ég er. Þær
munu um ókominn tíma halda áfram
að vera ljúfar og leiðbeinandi.
Fyrir mér einkenndist tilvera
hennar af væntumþykju, gæsku,
gleði og orku, sem var, er og verður
mér ávallt minnisstæð og ómetan-
leg. Mér er ofarlega í huga hvað mér
þótti alla tíð vænt um að aldrei gat
ég fundið að ömmu þætti minna
vænt um mig af því ég væri í raun
ekki ömmubarn hennar í beinan
legg. Sem barn spáði ég svolítið í það
og reyndi að fylgjast með hvernig
amma kæmi fram við hin ömmu-
börnin, en nei, hún amma kom fram
við alla af jafnmikilli væntumþykju
og virðingu fyrir hverjum og einum.
Gilti þá einnig einu hvort um menn
eða málleysingja væri að ræða. Aft-
ur varð ég svo vör við þennan eigin-
leika ömmu þegar ég kynntist manni
sem átti börn fyrir. Amma var ekki
síður áköf í að fá fréttir af þeim held-
ur en þeim börnum sem við eigum
svo saman.
Hún hafði gaman af sérkennum
hvers og eins og var ekkert að liggja
á skoðunum sínum um menn og mál-
efni, henni fannst til að mynda alveg
að mannsefni mitt mætti nú hætta
að krúnuraka sig og fara að láta sér
vaxa hár.
Æska okkar systkinanna hefði
ekki verið sú sama ef við hefðum
ekki átt ömmu og afa í sveitinni. Það
var ávallt mesta tilhlökkunarefnið að
skóla loknum á vorin, hvenær yrði
farið í sveitina, ekki síst vegna þess
að alltaf vissum við að þau væru
spennt að sjá okkur, kannski orðin
árinu eldri en síðast.
Minningarnar eru margar og ljúf-
ar. Í huga mér hljómar títt „nafna
mín“ eins og amma kallaði mig alltaf
mjúkri röddu og fyrir mér sé ég
glettna brosið hennar og eins hve
snögg hún var að rjúka af stað til að
gera hitt og þetta eins og t.d. að
hendast eftir mjólk upp í mjólkur-
hús. Eins höfðum við öll svo gaman
af þegar hún var að leika einhverja
persónu og hversu dugleg hún var
að sjá spaugilegu hliðarnar á lífinu.
Elsku amma, ég mun halda upp á
daginn okkar áfram. Guð varðveiti
þig. Ég er þess fullviss að ykkur afa
líður nú vel, saman á ný.
Dagný Erla Vilbergsdóttir.
Með nokkrum orðum langar mig
og systkini mín að kveðja hana Dæju
ömmu eða ömmu í sveitinni eins og
við kölluðum hana.
Það var alltaf jafngaman að koma
í sveitina, þegar hún og afi bjuggu
þar. Amma passaði vel upp á að eng-
inn væri svangur í sveitinni og alltaf
var hún tilbúin að leika við okkur.
Einnig kenndi hún okkur vísur,
kenndi hún mér mína fyrstu vísu,
„Sigga litla systir mín“, sem ég síðan
söng alltaf fyrir hana á öskudaginn.
Amma minnti mig líka alltaf á að
fara með bænirnar mínar og að vera
góður drengur. Langar mig að láta
fylgja með sálm sem fjallar um þau
gildi sem amma vildi að við færum
eftir.
Ó Jesú bróðir besti
og barnavinur mesti,
æ, breið þú blessun þína
á barnæskuna mína.
Mér gott barn gef að vera
og góðan ávöxt bera,
en forðast allt hið illa,
svo ei mér nái’ að spilla.
Það ætíð sé mín iðja
að elska þig og biðja,
þín lífsins orð að læra
og lofgjörð þér að færa.
(Páll Jónsson.)
Þegar afi veiktist og þurfti að fara
á sjúkrahús var amma hjá okkur um
tíma. Þá lánaði ég henni herbergið
mitt, og man ég hvað hún var þakk-
lát fyrir það.
Fljótlega eftir að afi dó þurfti
amma að dvelja á sjúrahúsinu á Pat-
reksfirði. Þegar við heimsóttum
hana á sjúkrahúsið tók hún alltaf vel
á móti okkur, og bauð okkur nammi
úr dósinni sinni.
Aldrei gerði hún upp á milli okkar
systkinanna og ef eitthvert okkar
átti afmæli fengu allir eitthvað.
Okkur langar að þakka ömmu fyr-
ir allar góðu stundirnar sem við átt-
um saman, hvort sem það var í sveit-
inni eða hér á Patró. Við vonum að
henni líði vel núna og hún sé búin að
hitta afa.
Jón Árni Jóhannsson,
Hannes Dagur, Björn
Kristinn og Hildur Sigrún.
Með nokkrum orðum langar okk-
ur systkinin að kveðja hana Dagnýju
ömmu okkar og þakka fyrir allar
þær góðu stundir sem við áttum
saman með henni á liðnum árum.
Þegar við hugsum til baka og minn-
umst ömmu kemur fyrst upp í hug-
ann hvað það var okkur alltaf mikið
tilhlökkunarefni að fara í sveitina til
hennar og Steingríms afa á sumrin.
Afi og amma bjuggu á bæ sem heitir
Miðhlíð og er á Barðaströnd en þar
fæddist amma og bjó alla sína tíð. Í
huga okkar systkinanna mun bær-
inn og nánasta umhverfi, túnið, fjar-
an og fjöllin í kring, alltaf vera sveit-
in okkar. Snyrtimennska var ávallt í
fyrirrúmi í Miðhlíð, hvort sem það
var bærinn, útihúsin, jörðin eða nán-
asta umhverfi. Það var okkur mikil
ánægja og lærdómsríkt að fá að að-
stoða ömmu og afa við bústörfin og
hjálpa til við að hugsa um dýrin sem
við fengum að eigna okkur og gefa
nöfn sem okkur fannst falleg. Svo
fylgdust við með þeim dafna á sumr-
in og á veturna sendi amma okkur
fréttir af því hvort kusan okkar hefði
nú eignast kálf eða hvernig kindun-
um liði. Þetta veitti okkur mikla
gleði. Amma hafði alveg einstakt lag
á því að gera hin hversdagslegu
störf að leik fyrir okkur börnin. Við
systurnar áttum til að fylgja henni
hvert fótmál. Það að fara með henni
í mjólkurhúsið að ná í mjólk eða út í
hjall að hengja upp þvott gat orðið
hið mesta ævintýri. Hún amma okk-
ar var ákaflega iðin og vinnusöm
kona og sjaldan féll henni verk úr
hendi við að sinna bústörfunum og
stóru heimili þar sem oft var gest-
kvæmt. En hún var líka hlý og um-
hyggjusöm við alla sína og þá sem
hún hafði samskipti við. Hún vildi
allt fyrir aðra gera og helst ekkert
þiggja í staðinn. Í Miðhlíð voru allir
velkomnir. Þótt þar hafi oft verið
margt um manninn og bærinn lítill
framan af var alltaf pláss fyrir alla
sem þangað vildu koma. Einnig sá
amma um það að allir fengju nóg,
bæði í mat og drykk. Á hverjum degi
bar hún fram morgunkaffi, hádegis-
mat, síðdegiskaffi, kvöldmat og svo
kvöldkaffi. Enginn átti leið hjá Mið-
hlíð án þess að vera boðið inn í mat
eða kaffi, allt eftir því hvaða tíma
dagsins viðkomandi bar að garði.
Meira að segja seinna meir, þegar
amma var orðin heilsulítil, sá hún til
þess að mamma okkar myndi gefa
gestum og gangandi vel að borða. Í
þessu sambandi rifjast upp fyrir
okkur eitt atvik þegar þýskir hjól-
reiðaferðamenn komu eitt sinn að
bænum og báðu um að fá að tjalda í
túninu yfir nóttina. Það var nú meira
en velkomið en morguninn eftir sátu
Þjóðverjarnir við morgunverðar-
borðið í eldhúsinu og amma var að
gefa þeim að borða. Amma hafði þá
trítlað út um morguninn og það eina
sem hún sagði við þá var „kaffi“. Það
skildu þeir og þakklætið skein úr
augum þeirra. Svona gestrisni höfðu
þeir aldrei kynnst og trúlega ekki
búist við þegar þeir stungu tjaldinu
niður kvöldið áður.
Við systkinin vorum svo heppin að
um nokkurn tíma bjuggu afi og
amma hjá okkur hérna fyrir sunnan,
og eftir að afi dó var amma ein hjá
okkur um skeið. Það var afskaplega
indælt að hafa þau hérna hjá okkur
og fá að njóta samvista þeirra síð-
ustu árin sem þau lifðu. Þótt heilsan
væri lítil og þrótturinn hefði dvínað
gerði amma það sem hún gat til að
hjálpa til og gleðja okkur hin. Hún
opnaði alltaf fyrir okkur dyrnar þeg-
ar við komum heim úr skólanum og
sá til þess að það væri búið að laga
kaffi þegar mamma og pabbi komu
heim úr vinnunni.
Ömmu okkar þótt ákaflega
skemmtilegt að lesa og eru ófáar
stundirnar þar sem hún sat með
góða skáldsögu. Þá þótti henni gam-
an að segja okkur sögur af lífinu í
sveitinni áður fyrr og eru þær frá-
sagnir sérstaklega eftirminnilegar í
hugum okkar.
Þó að nú séu bæði amma og afi
farin yfir móðuna miklu munum við
alltaf eiga sveitina með öllum þeim
góðu minningum um æsku okkar og
unglingsár sem amma var svo stór
hluti af. Hér með kveðjum við þig,
amma, og þökkum allar yndislegu
samverustundirnar sem við fengum
að njóta með þér og afa í sveitinni.
Hvíl í friði.
Steingrímur, Andri, Alda
og Bylgja Ægisbörn.
DAGNÝ
ÞORGRÍMSDÓTTIR