Morgunblaðið - 31.08.2003, Qupperneq 17

Polyolframleiðslan jákvæð
VGK verkfræðistofa er einn aðal-
eigenda Polyolverksmiðjunnar ehf.,
sem stofnuð var nýlega í því augna-
miði að framleiða svokallað polyol í
verksmiðjum víða um heim. Aðrir
innlendir hluthafar eru Nýsköpun-
arsjóður atvinnulífsins, Hitaveita
Suðurnesja, Samtök iðnaðarins, ís-
lenska ríkið og einstaklingar. Polyol
er samnefnari yfir nokkur efni, sem
unnin yrðu úr sykri og sykurafurð-
um í stað olíu- og gasefna, sem
þykja óvæn umhverfinu. Efnin eru
m.a. nýtt sem hráefni fyrir plast-
framleiðslu, einnig er unninn úr
þeim frostlögur og ýmiskonar pól-
íesterþræðir auk þess sem þau eru
notuð sem fylliefni í matvæli, lyf og
snyrtivörur. „Upphafsmaður þess-
arar nýju framleiðslutækni er
bandarískur frumkvöðull. Við kom-
umst á snoðir um þetta hjá honum
og æ síðan tekið þátt í að þróa að-
ferðina. Við höfum m.a. rekið til-
raunaverksmiðju í Suður-Afríku
undanfarin tvö ár. Niðurstöðurnar
eru mjög jákvæðar og mun betri en
björtustu vonir manna gerðu ráð
fyrir í upphafi. Ljóst er að menn
hafa fylgst með þessum tilraunum
okkar úr fjarlægð því þessa dagana
erum við að semja við kínverskt fyr-
irtæki, skráð á Hong Kong-markaði,
sem heitir Global Biochem, um kaup
á framleiðslutækninni.“
Að sögn Runólfs er nú verið að
ganga frá drögum að samningi milli
þeirra aðila, erlendra sem íslenskra,
sem komið hafa að þróun tækninn-
ar, en síðan sé stefnt að markaðs-
væðingu hennar og uppbyggingu
verksmiðja víða um heim. „Það sem
fyrir okkur í VGK vakir er að afla
okkur verkefna án þess að þurfa að
treysta alfarið á hinn hefðbundna
útboðsmarkað og stefnum við að því
að fá helst að hanna allar polyol-
verksmiðjur, sem kunna að verða
byggðar. Við höfum staðið í und-
irbúningsvinnu talsvert lengi og
höfum sett í verkefnið talsvert af
fjármunum, en gera má ráð fyrir að
tilkoma Kínverjanna geti flýtt fram-
kvæmdum fremur en hitt.“
Ógn við olíuiðnaðinn
Hagkvæmnisathuganir fara nú
fram á því hvort fýsilegt sé að reisa
polyolverksmiðju á Húsavík þar
sem jarðhiti á Þeistareykjum yrði
nýttur í framleiðsluferlinu samfara
góðri hafnaraðstöðu. Kynningar-
fundur hefur þegar verið haldinn
um fyrirhugaða verksmiðju, en talið
er að kostnaður við byggingu slíkr-
ar verksmiðju getið numið allt að 10
milljörðum íslenskra króna.
„Húsavík er fljótt á litið kjörin
staðsetning og við erum sannfærð
um að hér geti verið um mjög arð-
bæra fjárfestingu að ræða. Um-
hverfisverndarsinnar ættu ekki að
þurfa að standa í veginum fyrir
slíkri framkvæmd, heldur þvert á
móti gæti þeir hjálpað okkur við að
koma þessu á koppinn þar sem hér
yrði um mjög svo umhverfisjákvæða
verksmiðju að ræða. Gera má hins-
vegar ráð fyrir því að framleiðslan
geti orðið ógn við olíuiðnaðinn, sem
leysir út heilmikið af koltvísýringi
sem allir eru að reyna að forðast.
Framleiðsla polyola úr sykurafurð-
um í stað olíuefna er umhverfisvæn
vegna þess að þegar sykur er rækt-
aður bindur hann koltvísýringinn og
flokkast því undir græna fram-
leiðslu. Hvergi í heiminum hefur
polyol verið unnið með þessari nýju
aðferð hingað til að undanskilinni
tilraunastarfsemi okkar í S-Afríku.
En þrátt fyrir að viðskiptastríð sé
ekki skollið á, teljum við, sem að
verkefninu stöndum, affærasælast
að fá aðila, sem hafa ítök í markaðs-
málunum, um að selja vöruna á
meðan við ætlum að einbeita okkur
að tækninni,“ segir Runólfur.
Endurvinnanlegur jarðvarmi
Verkfræðistofan VGK hefur
ásamt Húsvíkingum stofnað einka-
hlutafélagið Exorku, sem á að leit-
ast við að koma svokallaðri Kalina-
tækni á framfæri hér heima og er-
lendis, en fyrirtækið hefur leyfi frá
einkaleyfishöfum tækninnar til að
selja aðferðina í Evrópu. Kalina-
tæknin er kennd við uppfinninga-
manninn dr. Alexander Kalina og er
Orkuveita Húsavíkur sú eina í heim-
inum sem notar jarðhitavatn til raf-
orkuframleiðslu með tækninni. Run-
ólfur, sem sjálfur ráðlagði
Húsvíkingunum að nota tæknina,
segir að hún geri mönnum kleift að
nota jarðhitasvæði með lægra hita-
stigi en ella. „Raforkuframleiðslan á
sér stað í lokaðri hringrás þar sem
vatn og ammoníak myndar amm-
oníakgufu, sem fer í gegnum hverfil
og framleiðir raforku. Áður hafði
hreint ammoníak verið notað en
Kalina fann út að með því að blanda
vatni við ammoníakið væri hægt að
auka nýtnina í hringrásinni
verulega. Húsvíkingar eiga t.d. 120
gráða heitt vatn í jörðu sem er of
heitt fyrir hitaveituna og þarf því að
kæla vatnið niður í um 80 gráður.
Sú orka, sem losnar við það, er nýtt
í annarri lokaðri rás með ammoníaki
og vatni svo úr verður raforka.
Hægt er að hugsa sér marga nýt-
ingarmöguleika fyrir umframorku
ef menn búa yfir tækni, sem nýtt
getur afgangsvarma, sem verk-
smiðjur henda nú út í umhverfið.
Það má t.d. nota hana til baða og
fiskeldis. Lengi stóð til að ala krókó-
díla í affallsvatni við Húsavík og
stefnir Orkuveita Reykjavíkur nú að
því að setja niður fiskeldisker við
Nesjavelli og ala þar vatnarækju. Á
Grundartanga er fjölmörgum mega-
vöttum af varma hent út í andrúms-
loftið, en segja má að þó nokkur
vakning sé orðin í Evrópu um að
nýta orkuna betur en áður. Þýsk
stjórnvöld hafa til að mynda farið þá
leið að setja reglugerðir og lög um
að greiða hærra verð fyrir orku,
sem unnin er með þessum hætti til
að fá fyrirtækin til að nýta alla af-
gangsorku með einhverjum hætti.
Þetta er liður í að ýta undir þá
hugsun að draga úr losun kolefn-
issambanda út í umhverfið.“
Víðfeðmt hugtak
Runólfur hóf störf hjá VGK árið
1975 eftir að hafa lokið námi í véla-
verkfræði frá Tækniháskólanum í
Kaupmannahöfn og tók hann síðan
við forstjórastarfinu í upphafi árs
1989. Hann segist lengi hafa reynt
að átta sig á því hvers vegna hug-
takið „vélaverkfræði“ væri svo fjar-
lægt Íslendingum sem raun bæri
vitni. „Mestar tækniframfarir í
heiminum hafa orðið samfara stríðs-
rekstri enda hefur hönnun og smíði
vopna verið í höndum vélaverkfræð-
inga. En þar sem Íslendingar hafa
aldrei átt her og ekki hefur reynt á
íslenskan framleiðsluiðnað fyrr en í
seinni tíð, hefur starfsumhverfi
vélaverkfræðinga verið að breytast
mjög hratt á nýliðnum árum. Af
þessum ástæðum hafa Íslendingar
litið mjög þröngt á starf vélaverk-
fræðinga. Hugtakið er á hinn bóg-
inn mjög víðfeðmt og spannar nán-
ast allan iðnað eins og hann leggur
sig.
Það er ljóst að spennandi tímar
eru framundan hjá okkur ef eitt-
hvað af þessum áætlunum ganga
eftir. Persónulega tel ég að laun
manns birtist ekki aðeins í launa-
umslaginu, heldur er ekki síður
mikilvægt að fá tækifæri í lífinu til
að fást við hluti, sem eru svolítið
óvenjulegir og ekki skemmir það
svo fyrir að fá síðan smá viðurkenn-
ingu um að manni hafi kannski ekki
tekist alilla upp.“
VGK-verkfræðistofa átti snaran þátt í að hanna Kröfluvirkjun, en upphaf virkjunarframkvæmda á háhitasvæðum hér á
landi má rekja aftur til 1974.
VGK kom einnig mikið við sögu við hönnun og frágang Nesjavallavirkjunar, sem hér sést, og fer fyrir alíslenskum ráð-
gjafahópi vegna Hellisheiðarvirkjunar.
join@mbl.is
Ljósmynd/Birkir Fanndal Haraldsson
Ljósmynd/Mats Wibe Lund
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 2003 17