Morgunblaðið - 31.08.2003, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Á
SKRIFSTOFU í safnaðar-
heimili Dómirkjunnar
segja myndirnar á veggj-
unum sína sögu. Séra
Hjálmar Jónsson dóm-
kirkjuprestur byrjar á að
sýna blaðamanni mynd af
sér með brúðhjónum. „Þau
eru ekkert tengd mér, en voru svo elskuleg
að senda mér myndina,“ segir séra Hjálmar.
Önnur mynd er máluð af minnisvarðanum
um Bólu-Hjálmar í Blönduhlíð. Á einum
veggnum er líka pípuhattur séra Péturs Ingj-
aldssonar prófasts á Skagaströnd. „Við vor-
um miklir vinir og fjölskylda séra Péturs
færði mér hattinn eftir að hann var fallinn
frá,“ segir Hjálmar.
Hoppandi prestur baðar út öllum öngum á
teikningu og yfirskriftin er: „Það er ekki nóg
að segja; maður verður líka að gera halelúja.“
Minjagripir úr ferðum til Afríku, Asíu og
Ástralíu prýða veggi og glugga og loks má
geta myndar af Sauðárkrókskirkju. „Dóm-
kirkjumyndina tók ég heim, því ég er svo
nærri kirkjunni hér,“ segir Hjálmar og sýpur
á kaffinu.
Skagfirðingar eru kunnir fyrir söngelsku
og öflugt félagsstarf; var það nokkuð sem þú
gast miðlað Dómkirkjusöfnuðinum?
„Nei, kórinn er svo góður í Dómkirkjunni
að hann gefur ekkert eftir Kirkjukór Sauð-
árkróks og sjálfur syng ég ekkert sérstaklega
vel. Ég flaut á því fyrir norðan að gera vísur,“
segir Hjálmar og hlær. „Fólk tengist vin-
áttuböndum í kirkjustarfinu og söfnuðurinn
verður eins og fjölskylda. Fólki á að þykja
vænt um hvert annað. Íslendingar eiga að
leyfa sér þann munað að vera eins og fjöl-
skylda.“
Hvernig gengur kirkjustarfið?
„Í það heila tekið er ég ánægður með það
og nú leggjum við áherslu á unga fólkið. Ný-
lega var stofnaður barnakór Dómkirkjunnar
og auk þess leggjum við meira upp úr æsku-
lýðsstarfi, höfum aukið fræðslu á leikskólum
og fylgjum eftir því sem við lofum við
skírnina ásamt foreldrum og fjölskyldum, að
fræða blessað barnið um þá trú sem það er
skírt til. Hlutverk kirkjunnar er mjög mik-
ilvægt við að styðja heimili og skóla í þessari
viðleitni. Fermingarfræðslan er hluti af því
ferli. Við séra Jakob erum t.d. nýbúnir með
vikulangt fræðslunámskeið með fermingar-
börnum næsta vors. Okkur hefur lánast að
hafa býsna líflegt barna- og unglingastarf við
kirkjuna og höfum fengið gott fólk með okk-
ur.“
En hafa unglingar jafnmikinn áhuga og áð-
ur á að fermast?
„Af því fermingarnámskeiðið er nýbúið get
ég sagt að unglingarnir eru vel gerðir og
áhugasamir. Stundum er talað um skeyting-
arleysi hjá ungu kynslóðinni, en ég fullyrði að
það er alls ekki erfiðara að ná til unglinga í
dag en hefur verið. Þau eru opin og eiga auð-
velt með að tjá sig.“
Á þjóðkirkjan undir högg að sækja í sam-
keppni við afþreyingariðnaðinn?
„Það held ég ekki. Það er ekki tómstunda-
gaman eða afþreyting að sækja kirkju eða
rækja trú sína heldur lífsstíll, sem fólk temur
sér og ræktar með sér. 90% Íslendinga eru í
þjóðkirkjunni og 5% þeirra sem eftir eru í
kristnum trúfélögum. Ísland er því kristnasta
þjóð heimsins á skýrslum. Ef trúrækni og
kirkjusókn er borin saman má þó sjá að ekki
er fylgni milli trúaráhuga og kirkjugöngu. En
það hvetur okkur líka áfram og sýnir að við
getum staðið okkur betur. Við prestar og
annað starfsfólk kirkjunnar eigum að gera
hana að opnum og sjálfsögðum vettvangi
fólksins, enda var kirkjan fyrr á árum og öld-
um félagslegur vettvangur líka og samkomu-
staður. Kirkjusókn er hinsvegar miklu meiri
en sumir vilja vera láta. Þó að tiltölulega fáir
séu vikulegir gestir í kirkju þá er kirkjan og
blessun hennar nærri á svo mörgum stundum
í lífi einstaklinga og fjölskyldna á Íslandi. Í
meðalviku koma 1.500 til 2.000 manns í Dóm-
kirkjuna. Það eru því allt að 100 þúsund
manns á ári. Fólk sem kemur í hjónavígslur,
skírnir, jarðarfarir, messur, kórastarf og
unglingastarf.
Við erum með hádegisbæn alla miðviku-
daga í kirkjunni og í framhaldi af því komum
við saman á kirkjuloftinu. Bænastundin er
sótt reglulega af um 30 til 60 manns og þar
hefur myndast gott samfélag.“
Saknarðu ekkert átakanna á þinginu?
„Ég hef alltaf kunnað afar vel við mig sem
prestur og gerði mér snemma grein fyrir því
að ég væri fyrst og fremst prestur. Ég tók
ekki þá ákvörðun að fara í stjórnmálin vegna
þess að mér leiddist, en ég hafði verið sókn-
arprestur á Sauðárkróki og prófastur Skag-
firðinga á annan áratug. Það var leitað til mín
og mér fannst ég ekki geta skorast undan því
og síðan réðu prófkjör og kosningar því hvar
ég lenti. Þetta gekk vel, ég fékk brautargengi
og mér þykir vænt um þann trúnað sem mér
var sýndur. Mér féll vel á þingi, þótt ég vildi
fremur halda áfram prestsskap.
Satt að segja finnst mér ég sjá margt í
skýrara ljósi en áður. Ég tók þátt í stjórn-
málum á annan áratug með virkum hætti og
finnst eðlilegt að prestar eins og aðrir myndi
sér skoðanir. Það hlýtur að vitna um ábyrga
afstöðu í lýðræðislegu samfélagi að mynda
sér skoðun og leggja sitt af mörkum. Ég varð
auðvitað var við að sumu fólki þætti þessi
ákvörðun vond. Að stjórnmál væru ljót og
völdin spilltu fólki. En þingmenn eru umfram
allt að þjóna fólki, ekki síður en prestar. Þeim
mun meiri er þjónustan sem ábyrgðin er
meiri. Þannig er þetta á flestum sviðum sam-
félagsins og ekki síður í viðskiptum. Mér
finnst vont þegar ýtt er undir þá hugsun að
allir sem einhvers eru megandi séu vondir
menn.
Auðvitað hafði fólk stundum samband og
vildi ná fram sínum hagsmunum framhjá
kerfinu, en þjóðfélagið er orðið opnara og tíð
fyrirgreiðslustjórnmála einfaldlega liðin. Ég
vann ekki bara fyrir mína kjósendur, enda
hafði ég vanist því úr prestsstarfinu að fara
ekki í manngreinarálit.“
Er eitthvað líkt með samfélögunum vestan
og austan Templarasunds?
„Ekkert er pólitískt rétt sem er siðferði-
lega rangt. Bæði á Alþingi og í kirkjunni er
verið að vinna góðum málum fylgi og skapa
ytri skilyrði til að þjóðfélagið og mannlífið
blómstri. Að stuðla að hamingju og sátt við
Guð og menn. Ég held svo mikið upp á sálm
eftir Matthías Johannessen, þar sem er þetta
erindi:
Og enn hann segir: Sjá, ég kem í skýjum,
og sendir þá, er lúta ásýnd hans,
og boða líkn og lífið í hans nafni
og leiða saman vegu Guðs og manns.
Þetta er prestsstarfið í hnotskurn. Að
flytja þann boðskap sem hefur sannað sig svo
vel gegnum tíðina, láta boðskap Krists og
kristinnar trúar berast og heyrast inn í að-
stæður í samtímanum. Stuðla að því að börn
og unglingar alist upp í kærleika kristinnar
trúar. Að fólk sem á í erfiðleikum vegna
brostinna vona eða áfalla sjái í gegnum þær
raunir ljósið framundan. Við séum ekki ein á
báti heldur sé okkur hjálpað að halda í von-
ina. Trúin og nærvera Krists við hvern og
einn getur gefið þann styrk sem þarf.“
Skilur þá Templarasund ekki milli lyga og
sannleiks, glötunar og náðar?
„Aldeilis ekki, þetta eru tvö svið lífsins.
Þjóðin á eiginlega bæði þessi hús. Þau standa
fyrir veraldlegt svið og trúarlegt. Bæði húsin
eru falleg og gegnum þessi tvö hús er hægt
að rekja þjóðarsöguna, ákvarðanir og örlög,
um langan tíma.“
Hver er munurinn á þér sem ungum eða
miðaldra manni að hefja prestsskap?
„Ég byrjaði prestsskap í Húnavatnssýslu
og var eins og hver annar óreyndur ungling-
ur. Ég vissi ekki mikið um kirkjustarfið, en
mætti strax fólki sem var með það á hreinu.
Kirkjan gegnir fastmótuðu hlutverki í lífi
fólks, sem vill að hún sé sýnileg og staðföst,
og ég sá svo sem fljótlega það er þetta fólk en
ekki eitthvert valdakerfi sem er kirkjan.“
Hvernig var að byrja að predika yfir þessu
fólki – ungur maðurinn?
„Predikun er ekki að segja fólki til eða
hvernig það eigi að haga sér. Það veit það
fullvel í okkar samfélagi. Ef það breytir rangt
er það ekki vegna þess að það veit ekki betur
og því er ekki ástæða til siðapredikunar. Við
eigum að boða fagnaðarerindið með gleði, en
ekki mæla með ólund. Messugjörðin á að
draga fram fegurðina og færa fólki sálarfrið,
sem ég vona að sem flestir njóti í sínu lífi.“
Nú höfum við rætt um Templarasundið; er
kannski orðið tímabært að breikka þá gjá enn
frekar?
„Það hefur þegar orðið aðskilnaður milli
ríkis og kirkju. Kirkjan fékk meira sjálfstæði
árið 1997. Þá voru felld niður mörg laga-
ákvæði og lögbundið að kirkjan skipi sjálf
sínum málum með starfsreglum sem settar
eru á kirkjuþingi. Aðeins formleg tengsl sem
standa eftir. Þjóðkirkjan nýtur sjálfstæðis og
stjórnvöld skipta sér ekkert af málefnum
hennar. Á þeim grundvelli er líka mikil vinna
í gangi núna í stefnumótun þjóðkirkjunnar,
þar sem farið er yfir alla þætti starfseminnar
og mótuð framtíðarsýn. Reiknað er með að
stefnumótuninni verði lokið á komandi vetri.
Ég held að flestir þekki eitthvað til starfa
kirkjunnar og að hún njóti almennrar vel-
vildar. Þar, eins og annars staðar, þurfa
menn þó sífellt að bæta sín vinnubrögð, ekki
síst með tilliti til fjölþættara þjóðfélags. Þjóð-
kirkjan eykur fjölbreytni starfs síns sífellt en
er trú erindi sínu eigi að síður.“
Nýtur kirkjan forréttinda ef miðað er við
aðra trúarhópa?
„Nei, en það er alltaf auðvelt að benda á að
sá litli eigi erfitt uppdráttar. Það er ekki
þjóðkirkjunni að kenna. Hún er umburðar-
lynd. Í starfseminni eru þau viðhorf í heiðri
höfð að taka tillit til annarra sjónarmiða og
virða trú og skoðanir hvers og eins.“
En segir ekki í boðorðinu: Þú skalt ekki
aðra guði hafa?
„Og þú átt að taka það til þín persónulega.
Að hafa fullkomið traust á þeim Guði sem þú
hefur fest trú á. Boðorðin tíu eru umferð-
arreglur lífsins. Ekki má gleyma því að sam-
félagið verður sífellt flóknara og auðvitað
verða umferðarreglurnar flóknari líka. Kirkj-
an verður að laga sig að samtímanum, enda
þótt í kristindómnum sé sá sprengikraftur
sem brýtur af sér viðjar vanahugsunar. Mér
finnst það ganga nokkuð vel, þótt auðvitað
megi alltaf betur gera. Starfsemi kirkjunnar
er fjölþætt og verður aldrei undanskilin
gagnrýni, enda er hún til marks um áhuga á
starfi lifandi kirkjunnar. Flestir hafa skoð-
anir á því hvernig prestar eiga að vera og fá
störf eru jafn fastmótuð í huga almennings,“
segir Hjálmar, brosir í kampinn og bætir við:
„Er ég kominn í embættismannagírinn?“
Stundum skipta prestar sér af þjóðfélags-
málunum.
„Kirkjan á að sinna sínu hlutverki vel, en á
afmörkuðu sviði. Hún á t.d. ekki að stjórna
þjóðfélaginu. Þess vegna er mikilvægt í pred-
ikunum að gæta meðalhófs í að blanda sér í
málefni líðandi stundar. Við gefum engum
línuna, heldur leitumst við að skyggna þjóðfé-
lagið; hvernig það er samansett og hvað megi
betur fara. Hver nennir að yrkja um eitthvað
sem engum kemur við? orti Davíð Stefáns-
son.“
Hefurðu einhvern tíma til að yrkja?
„Það fer mikill tími í að semja ræður, s.s.
fyrir hjónavígslur, útfarir og að sjálfsögðu
predikanir. Ég ræð ekki við mikið meira, en
sem þó einn og einn sálm og eina og eina
kersknisvísu, einstaka flím, og reyni að fara
vel með það. Ég átti t.d. leið hjá strætóskýli í
vikunni og sá þá Cheerios-auglýsingu með
vini mínum séra Pálma Matthíassyni, sem
kveikti vísu:
Allir stríðir andlitsvöðvar,
engum Pálmi Matt er líkur.
Puntar upp á stoppistöðvar
Strætisvagna Reykjavíkur.“
Sækirðu þá innblástur til forföður þíns
Bólu-Hjálmars?
„Ekki kenna honum um vísur mínar og
kvæði. En ég er uppalinn við að vera afkom-
andi hans og bera virðingu fyrir kveðskap,
sem varð til þess að ég leiddist til að lesa
mikið af ljóðum. Ég les margt úr nútímanum
og finnst gott að setjast niður með ljóðabók
og lesa, t.d. ef ég er að semja ræður. Það er
gott að loka sig ekki inni á fyrirfram mörk-
uðum brautum heldur láta hugann reika. Í
eftirmælum t.d. er mikilvægt að byggja á
innsæi og um leið að sýna þannig trúnað og
virðingu því vinasamfélagi sem sækir útför-
ina. Það eru skyldur sem presturinn hefur og
mikilvægt er að hann sinni þeim af trú-
mennsku. Síst af öllu vildi ég bregðast því
trausti.“
Flaut á því að gera vísur
Liðin eru tvö ár síðan séra
Hjálmar Jónsson hætti á Al-
þingi og tók við sem dóm-
kirkjuprestur. Pétur Blöndal
talaði við hann um lífið austan
Templarasunds.
Morgunblaðið/Sverrir
Séra Hjálmar segir Dómkirkjuna og Alþingi beggja vegna Templarasunds vera tvö svið lífsins.
pebl@mbl.is