Morgunblaðið - 31.08.2003, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
V
INTON G. Cerf er oft
nefndur einn af „feðrum
Netsins“. Hann er einn af
virtustu tölvuverkfræðing-
um heims og hefur tekið
þátt í þróun Netsins frá
upphafi. Vinton fæddist ár-
ið 1943 í New Haven, í
Connecticutfylki í Bandaríkjunum. Hann
starfar hjá samskiptafyrirtækinu MCI við þró-
un netsamskipta og er eitt af verkefnum hans
nettenging milli plánetna innan sólkerfisins.
„Við erum að taka hugtakið Net, eins og við
þekkjum það í dag og endurskoða það svo þau
samskipti sem Netið veitir hér á jörðinni geti
farið um allt sólkerfið. Auðvitað eru fyrstu við-
brögð margra að spyrja af hverju við myndum
gera það. Ætlum við að tala við geimverur?
Auðvitað er svarið nei. Það sem við ætlum að
gera er að nota kerfið til að eiga samskipti við
geimför sem eru í rannsóknarleiðöngrum víða
um sólkerfið. Þau þurfa ekki að vera mönnuð,
en þau þurfa að senda og taka við gríðarlegu
magni af upplýsingum. Tvö slík geimskip eru
nú á leiðinni til Mars og munu lenda sitt hvor-
um megin á plánetunni. Þessi geimskip munu
framkvæma rannsóknir og senda gögn til jarð-
ar. Við búumst við því að þessum geimrann-
sóknarleiðöngrum muni fjölga til muna á
næstu tveimur áratugum. Sum geimskipin
munu jafnvel nýta sér kjarnorku svo lengd
leiðangranna gæti orðið margir áratugir.“
Ljóshraðinn of hægur
Hliðaráhrif þessarar fjölgunar rannsóknar-
ferða er að fleiri geimskip munu verða í gangi á
hverjum tíma og á mörgum stöðum í sólkerf-
inu. Vinton segir síðan ekki erfitt að átta sig á
því að á endanum mun þurfa samskiptanet til
þess að eiga samskipti við öll þessi tæki, and-
stætt því sem notað er í dag. „Kerfið sem nú er
í notkun var hannað fyrir um þrjátíu árum og
er kallað „The Deep Space Network“. Þar er
um að ræða móttökudiska sem eru á þremur
stöðum í heiminum. Þessum diskum þarf að
miða í áttina að geimförunum. Brátt verður
ómögulegt að hreyfa alla diskana nógu hratt til
þess að tala við öll geimförin sem þurfa sam-
skipti. Við þurfum kerfi sem hegðar sér eins og
Netið. Þú sendir pakka inn á Netið og honum
er beint gegnum kerfið, varpað milli stöðva og
færður alla leið á áfangastað með beinikerfi
Netsins. Þú veist ekki einu sinni hvort viðtak-
andinn er á staðnum. Það skiptir ekki máli.“
Vinton og félagar hans í verkefninu upp-
götvuðu fljótt að hefðbundin nettækni dugar
seint til þess að tengja saman rannsóknarnet í
geimnum. „Vandamálið er að ljóshraðinn er of
hægur,“ segir Vinton og hlær glettnislega.
„Það tekur upplýsingar langan tíma að komast
milli staða, jafnvel milli Jarðarinnar og Mars
tekur það allt að því tuttugu mínútur. Þessi
tímalengd er miklu meiri en hinn staðlaði TCP/
IP-samskiptastaðall getur sætt sig við. Það má
segja að „pingtíminn“ [svartími í boðskiptum]
sé ansi langur. Þess vegna þurftum við að end-
urskoða samskiptastaðlana sem notaðir yrðu í
þessu „yfirneti“ og höfum komið niður á staðal
sem virkar dálítið eins og tölvupóstur, við
sendum upplýsingarnar af stað og þær skoppa
af sendistöðvum sem bíða þangað til tækifæri
gefst til að senda þær lengra og þær skoppa á
endanum á réttan stað. Þetta tekur lengri tíma
en mun virka mun öruggar og þægilegar en
aðrar leiðir. Nýja kerfið notar þannig staðlað
Net eins og á jörðinni á yfirborði plánetnanna
og í geimskipunum sem eru í sporbaug um
þær. Síðan tengjast plánetunetin Sólkerfisnet-
inu, sem hefur aðrar samskiptaleiðir innbyrðis.
Netið var upphaflega hannað til að vera net-
kerfi smærri neta um allan heim. Sólkerfisnet-
ið verður „Yfirnet Netanna“, þar sem net
hverrar plánetu fyrir sig geta átt samskipti sín
á milli.“
Vinton segir þarna geta verið um að ræða
geimstöðvar, mönnuð og ómönnuð rannsókn-
artæki og geimskip. Þróunin verði vissulega
hæg, en þetta sé raunveruleikinn og framtíðin
og við því þurfi að bregðast. „Smám saman
verður Plánetunetið flóknara og fjölbreyttara.
Með stöðluðum samskiptum á Plánetunetinu
verða öll samskipti við framtíðarrannsóknar-
ferðir einfaldari og betur studd, því allir geta
reitt sig á það sem fyrir er.“
Samferða tölvuheiminum
um langa leið
Fyrsta skiptið sem Vinton komst í snertingu
við tölvur var árið1958. Þá voru tölvur vita-
skuld mun sjaldséðari og meira framandi en
nú. „Þetta var fyrir fjörutíu og fimm árum, mig
óar við því að hugsa um svona tölur. Tölvan var
búin til úr lofttæmdum lömpum. Hún var hluti
af kerfi varnarmálaráðuneytisins sem tók við
radarupplýsingum frá Norður-Kanada og
flutti þær með símalínum til Suður-Kaliforníu
þar sem þær voru greindar í þessari tölvu.
Þarna var verið að fylgjast með því hvort
Rússarnir væru nokkuð á leiðinni á sprengju-
flugvélunum sínum yfir Kanada til að sleppa
atómsprengjum á Bandaríkin. Þetta kerfi var
kallað SAGE-kerfið og þarna komst ég í snert-
ingu við tölvu í fyrsta skipti, einungis fimmtán
ára gamall. Ég var dolfallinn af undrun yfir
þessu stórmerkilega tækniundri.“
Tveim árum seinna fékk besti vinur Vintons
leyfi til að nota tölvu í UCLA-háskólanum. Þá
hófust samskipti hans við tölvur fyrir alvöru.
„Við fengum að forrita tölvu framleidda af fyr-
irtækinu Bendix sem býr ekki lengur til tölvur,
heldur þvottavélar og fleira. Þetta var G15-
tölva sem notaði gataspjaldaband sem sam-
skiptamiðil við tæki sem var eins og ritvél og
hét „Flexowriter“. Maður gataði forritið á
bandið og setti það í tölvuna, sem skilaði nið-
urstöðum á bandi sem maður renndi í gegnum
ritvélina sem skrifaði upp svörin fyrir mann.
Við unnum við þessa vél í nokkur ár sem
menntaskólanemar, en fórum svo sitt hvora
leið, hann fór í MIT og ég lærði í Stanford-
háskóla, en við hittumst síðan aftur í dokt-
orsnáminu í UCLA.“
Frá ARPANET yfir í Net
Í doktorsnámi sínu kynntist Vinton einum af
aðalþróunarstjórum ARPANET rannsókna-
netsins, Leonard Kleinrock; en ARPANET
var undanfari Netsins og var notað til að
tengja saman rannsóknartölvur í Bandaríkj-
unum. „Hann bauð inn í ARPANET verkefnið
og ég ílentist þar í fimm ár. Ég dróst snemma
inn í netkerfafræði og hef verið þar síðan.“
Árið 1972 lagði Vinton leið sína til Stanford
og starfaði við kennslu og rannsóknir. Í Stan-
ford hóf hann þátttöku í þróun TCP/IP-stað-
alsins, sem gerir tölvum og netkerfum kleift að
eiga samskipti á einfaldan og skilvirkan hátt.
„Stóra vandamálið var að láta mismunandi
tölvukerfi virka saman. Í enda ársins 1973
höfðum við hannað að grunni til það sem í dag
kallast Netið og í maí 1974 birtum við ritgerð,
þar sem við lýstum því hvernig ætti að byggja
upp Net. Síðan eyddi ég næstu tíu árum ævi
minnar í að kynna þessa hugmynd fyrir fólki,
þróa samskiptastaðalinn í gegnum fjórar út-
gáfur, innleiða hann á þrjátíu mismunandi
stýrikerfum, því tölvur voru ekki eins staðl-
aðar á þessum tíma. Á endanum ræstum við
þetta fyrsta janúar 1983. Þá kveiktum við á
Netinu, og slökktum á öllum gömlu netsam-
skiptastöðlunum sem ARPA studdi. Það liðu
þannig tíu ár frá því að við fengum hugmynd-
ina, þar til við náðum að koma Netinu í gang,
en þá voru um 400 tölvur tengdar við það.“
Hröð þróun í möguleikum
netsamskipta og notkunar
Vinton segir hægt að sjá viss kaflaskil á tíu
ára fresti í sögu Netsins. „Frá 1973 til 1983 för-
um við frá hönnun Netsins að ræsingu þess.
Frá 1983 til 1993 sjáum við breytingar frá ein-
földum forritum og fáum notendum að tilurð
Veraldarvefsins, sem gerði Netið aðgengilegt
almenningi. Frá 1994 til dagsins í dag erum við
að sjá gríðarlega þróun í samskiptaþjónustu
sem nýtir sér möguleika Netsins, til dæmis
símkerfa og útvörpun mynda og hljóðs. Ég
spái því að eftir um fimm ár ár muni hugtakið
netsímkerfi hljóma jafnnútímalega og orðið
sjálfrennireið um fólksbílinn. Við myndum
aldrei kalla bílinn okkar sjálfrennireið, því bíll-
inn er svo miklu meira en sjálfrennireið. Netið
getur gert svo miklu meira en að bera símtöl,
til dæmis myndir, útvarp, raddir og allar aðrar
stafrænar upplýsingar. Netið getur borið
miklu meira en bara röddina, heldur gríðarlegt
magn fjölvíðra gagna á sameiginlegu undir-
lagi. Við gætum til dæmis byrjað á því að tala
saman á skyndiskilaboðatæki eins og MSN
messenger og fært okkur svo yfir í radd- eða
myndspjall því það er fljótlegra, við gætum
síðan bætt við fleiri vinum á spjallið, unnið
saman á alls kyns vinnutólum, hlustað saman á
tónlist eða horft á bíómynd saman á Netinu.
Nú eru meira að segja komin kerfi sem geta
skilið talað mál. Þetta er ekki lengur draumur,
við getum í raun átt samræður við tölvur og
heimilistæki og látið þau gera hluti fyrir okkur
á Netinu eins og panta miða í flugvél eða á tón-
leikana. Það er líka mjög spennandi að þriðji
aðili getur síðan boðið þér alls kyns þjónustu
fyrir tækin þín sem útvíkkar alla reynslu þína
og möguleika.“
Unga fólkið skilgreinir
þróun framtíðarinnar
Vinton heldur úti síðunni Cerf’s up, þar sem
hann gefur út greinar og heldur uppi sam-
skiptum við fólk úti í heimi. „Ég er ekki kom-
inn út í þann vana að skrifa vefdagbók, en ég
set inn nýjar greinar reglulega og tjái mig um
lykilmál í tölvugeiranum eins og persónufrelsi
og þróun. Ég skrifa um bækur sem ég hef les-
ið, safna ljóðum og fleiru á síðuna og set upp
upplýsingar sem geta nýst fólki vel. Ég fæ
mikið af tölvupósti frá ungu fólki. Sumir vilja
bara áritaða mynd á meðan aðrir eru að skrifa
ritgerðir, til dæmis sögu Netsins og vilja kom-
ast að einhverju sem er ekki í öllum kennslu-
bókum. Mér finnst frábært að eiga í góðum
samskiptum við unga fólkið, því ég held að
unga fólkið eigi eftir að segja okkur hvernig
netkerfin muni þróast, því það eru þeirra
ákvarðanir og óskir sem ákvarða hvert Netið
þróast. Þess vegna mæli ég oft með því að fólk
hafi pallborðsumræður með krökkum á aldr-
inum ellefu til sautján ára og spyrji þau hvað
þau geri á Netinu og hvað þau vilji og vilji ekki.
Ungu fólki þykir Netið afar þægilegt, það not-
ar tölvupóst, skyndiboðaforrit og Google leit-
arvélina til að finna upplýsingar. Ég er líka
mikill aðdáandi Google.“
Á löngum ferli sínum í tölvuheiminum, þar
sem málamiðlanir og tískuorð ráða oft ríkjum
hefur Vinton mótað sér mjög skýra lífsskoðun.
„Þær grundvallarreglur sem ég ber mikla virð-
ingu fyrir eru að vera heilsteyptur og heið-
arlegur. Ég kýs að tala hreint og beint og kýs
að vinna með fólki sem gerir það líka. Stundum
getur það verið sársaukafullt, en ég myndi
frekar kjósa sársauka heiðarleikans en deyfð-
ina sem fylgir diplómatískri tilgerð.“
Einföld og fjölhæf hönnun
Enn í dag er verið að nota sama samskipta-
staðalinn og Vinton Cerf og félagar hönnuðu,
IPv4. Nú er þó verið að vinna að innleiðingu
nýs staðals, IPv6, sem mun höndla margfalt
stærra kerfi og verður mun skilvirkara. „IP-
samskiptastaðallinn er mjög tryggur og fjöl-
hæfur. Við eyddum fimm árum af svita og tár-
um frá 1973 til 1978 í að þróa hann og gera
hann einfaldari og skilvirkari. Nú er orðið ansi
þröngt um möguleika á stækkun Netsins, en
með nýja kerfinu verða möguleikarnir á kenni-
tölum tölva ekki lengur fjórir milljarðar heldur
stjarnfræðileg tala, sem er nauðsynlegt, því sí-
fellt fleiri tæki eru að koma fram sem eru net-
tengd. Þar má nefna að Sony ætlar að láta öll
sín tæki verða nettengjanleg á næstunni, svo
þar mun verða gríðarleg fjölgun og þörf fyrir
IP-tölur. IPv4 hefur staðið sig vel í tuttugu ár,
en nú er kominn tími til að gefa honum frí.“
Vinton G. Cerf fylgdi Netinu frá getnaði til fæðingar. Hann hefur upplifað gelgjuskeið Netsins og starfar nú að fullorðnun þess og
tímgun. Vinton er á vissan hátt einn af hönnuðum nútímans. Svavar Knútur Kristinsson kynntist einum af „feðrum Netsins“ í allt
of stuttu spjalli á Nordunet-ráðstefnunni fyrir skömmu og fræddist um Sólkerfisnetið sem mun teygja sig til plánetanna.
Glímt við hömlur ljóshraðans
Morgunblaðið/Jim Smart
Vinton G. Cerf, einn af þekktustu vísindamönnum heims, er oft nefndur einn af „feðrum Netsins.“
svavar@mbl.is