Morgunblaðið - 04.09.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 FIMMTUDAGUR 4. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
stjórn flugvallarins. Á fundinum var
einnig rætt um samvinnu á Balkan-
skaga og í Afganistan. Við fórum
einnig ítarlega yfir stöðuna í Írak.
Ennfremur gerðum við ítarlega grein
fyrir sjónarmiðum Íslendinga í varn-
ar- og öryggismálum og stöðu mála
er varðar samskipti við Bandaríkin. Í
þeim umræðum kom fram að örygg-
ismál á Atlantshafi snerta hin Norð-
urlöndin jafnframt, sérstaklega
Norðmenn og Dani.“
Á síðasta áratug tóku Norðurlönd-
in sameiginlega þátt í friðargæsluað-
gerðum SÞ í Makedóníu með sér-
stakri norrænni herdeild. Sama var
uppi á teningnum í Bosníu-Hersegóv-
ínu í aðgerðum undir stjórn NATO.
Árið 1997 var ákveðið að stofna sam-
starfsvettvanginn NORDCAPS, með
það að markmiði að styrkja samvinn-
una og samhæfa þátttöku í friðar-
gæsluverkefnum og þjálfun sveita.
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra undirritaði í gær samning
um aðild Íslands að Norrænni sam-
vinnu um friðargæslu á vegum Sam-
einuðu þjóðanna (NORDCAPS).
Mun Íslenska friðargæslan taka þátt
í samstarfinu og einstaklingar af við-
bragðslista hennar taka í framtíðinni
þátt í sameiginlegum verkefnum
Danmerkur, Finnlands, Noregs, Sví-
þjóðar og nú Íslands í alþjóðlegri frið-
argæslu. Halldór var gestgjafi á
tveggja daga fundi varnarmálaráð-
herra Norðurlandanna, sem haldinn
var á Íslandi í fyrsta sinn í gær.
„Þessi fundur var afskaplega gagn-
legur,“ sagði Halldór í samtali við
Morgunblaðið eftir fundinn. „Sam-
starf við Norðurlöndin skiptir okkur
afskaplega miklu máli og má nefna
sem dæmi að þau koma öll meira eða
minna að málum í Pristina í Kosovo
þar sem Íslendingar fara með yfir-
Nú kemur Ísland að þessum verkefn-
um og eignast þá Íslenska friðar-
gæslan mikilvægan bakhjarl á sviði
aðgerða, þjálfunar og búnaðar. Tutt-
ugu manns eru nú í Íslensku friðar-
gæslunni og stefnt að því að fjölga
þeim í 50. „Það er gert ráð fyrir meiri
fjármunum til Íslensku friðargæsl-
unnar í fjárlagafrumvarpi á næsta
ári, þannig að það er engan bilbug á
okkur að finna,“ segir Halldór.
Hinir ráðherrarnir lýstu á blaða-
mannafundi í gær ánægju með þátt-
töku Íslands í samstarfinu. „Þegar
þjóðir taka þátt í alþjóðlegu starfi er
mikilvægt að vinna með fólki sem þú
treystir. Hér eru þrjú NATO-ríki og
tvö samstarfsríki bandalagsins. Sam-
starfið hefur reynst mjög vel, sér-
staklega í Kosovo,“ sagði Kristin
Krohn Devold, norski ráðherrann.
Morgunblaðið/Ásdís
Varnarmálaráðherrar Norðurlandanna og Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra skrifa undir samning um aðild
Íslands að norrænni samvinnu í friðargæslu á vegum Sameinuðu þjóðanna í Þjóðmenningarhúsinu í gær.
Varnarmálaráðherrar Norðurlanda funda í fyrsta sinn í Reykjavík
Ísland aðili að nor-
rænum friðar-
gæsluverkefnum
SEPPO Kääriäinen, varnarmála-
ráðherra Finnlands, segist telja
mikilvægt að Ísland taki í framtíð-
inni þátt í norrænu samstarfi um
friðargæzlu. „Í Kosovo hafa öll
norrænu ríkin fimm, Ísland þar á
meðal, tekið þátt í að koma á stöð-
ugleika á svæðinu. Ég fagna þess
vegna mjög framlagi Íslands,“ seg-
ir Kääriäinen og bætir við að
finnskir og íslenzkir friðargæzlu-
liðar hafi átt mjög gott samstarf í
Kosovo.
„Öll norrænu ríkin eru svo lítil
að ekkert þeirra getur lagt veru-
lega mikið af mörkum eitt og sér í
friðargæzluaðgerðum. Sameigin-
lega getum við hins vegar skipt
máli,“ segir Kääriäinen.
Talsverðar umræður fara nú
fram í Finnlandi um hugsanlega
NATO-aðild, en Kääriäinen bendir
á að almenningur sé neikvæður í
garð NATO, enn frekar eftir
Íraksstríðið, þótt NATO hafi eng-
an þátt átt í því.
Kääriäinen segir að Finnland
verði stöðugt að meta hver sé
bezta lausnin í öryggismálum.
„Það þýðir að
mikillar umræðu
er þörf um kosti
og galla NATO-
aðildar. NATO-
aðild Eystra-
saltsríkjanna og
vaxandi sam-
starf Rússlands
og NATO eru í
þágu finnskra
hagsmuna. Hvort tveggja hefur
aukið stöðugleika og fyrirsjáan-
leika í Norður-Evrópu. Það er líka
rétt að í náinni framtíð mun ríkja-
hópur ESB og NATO skarast að
verulegu leyti. Í slíkri stöðu er
mjög mikilvægt fyrir Finnland að
meta hvers konar bandalag NATO
verður í framtíðinni. Slíkt auðveld-
ar okkur að ákveða hver tengsl
okkar við bandalagið eigi að vera.“
Aðspurður hvort það geti verið
að finnska stjórnmálamenn skorti
hugrekki til að útskýra fyrir kjós-
endum að sú stefna að standa utan
hernaðarbandalaga hafi dugað vel
í kalda stríðinu en hafi nú gengið
sér til húðar, segir Kääriäinen:
„Stefnan dugði okkur vel í kalda
stríðinu, það er rétt. Það er líka
rétt að sú stefna kalda stríðsins að
standa utan bandalaga er úrelt nú
til dags. Þegar Finnland gekk í
ESB 1995 köstuðum við líka hinu
hefðbundna hlutleysi fyrir róða.
Þetta hafa bæði fræðimenn og
stjórnmálamenn í Finnlandi sagt
með skýrum hætti. Það, sem við
veltum nú fyrir okkur, er hvort
þau bandalög, sem við fáum með
ESB-aðildinni, dugi eða hvort við
eigum að bæta NATO-aðildinni
við.“
Aðspurður hvaða áhrif það
kynni að hafa ef Svíþjóð gengi í
NATO, segir varnarmálaráðherr-
ann að hann vilji sem minnstu spá
um það hvaða stefnu Svíar taki í
framtíðinni, en sem náið grann- og
vinaríki sé Svíþjóð auðvitað áhrifa-
valdur á stefnu Finnlands í ýmsum
málum.„Hins vegar ættu menn
ekki að líta á Finnland og Svíþjóð
sem blokk, heldur sem tvö sjálf-
stæð ríki, sem taka sjálfstæðar
ákvarðanir byggðar á því hvernig
þau lesa sjálf í stöðuna.“
Seppo Kääriäinen, varnarmálaráðherra Finnlands
Þarf að ræða kosti og
galla NATO-aðildar
Seppo Kääriäinen
KRISTIN Krohn Devold, varnar-
málaráðherra Noregs, segir að
ákvarðanir sem teknar hafa verið á
vettvangi Atlanthafsbandalagsins,
NATO, undanfarið ár, m.a. um nýtt
hraðlið og breytingar á herstjórninni í
Evrópu, sýni að áherslur Evrópuríkja
og Bandaríkjamanna, um framtíð
varnarbandalagsins, séu hinar sömu.
Þá segir Devold samkomulag um
sameiginleg kaup NATO á ákveðnum
búnaði, svo smærri þjóðir geti búið
við fullnægjandi hernaðargetu án
þess að þurfa að leggja út fyrir þeim
búnaði sjálfar, mikilvægt.
Stjórnstöð í Noregi mikilvæg
„Ég tel að NATO sé að þróast í
rétta átt. Smærri aðildarríki hagnast
á þessari þróun því við fáum aðgang
að búnaði sem við gætum annars ekki
notað. Því held ég að tenging NATO
yfir Atlantshafið sé mikilvægari nú en
áður. Í því samhengi eru lönd eins og
Noregur og Ísland mikilvæg festa í
samskiptum Evrópu og Bandaríkj-
anna,“ segir Devold.
Hún segir að Norðurlöndin þurfi
ekki að hræðast þá þróun að augu
NATO beinist í auknum mæli austur
og suður álfuna. Þau þurfi hins vegar
að huga að sínum hagsmunum. Því
hafi verið mikilvægt fyrir Noreg að
ný sameiginleg stjórnstöð verði stað-
sett í Stavanger í Noregi. Það tryggi
að Norðurlöndin gleymist ekki.
Í nýju stjórnstöðinni mun fara
fram þjálfun, skipulagning og um-
breyting í tengslum við þau umskipti
sem ákveðin hafa verið á starfsemi
Atlantshafsbandalagsins, hlutverki
þess og skipulagi. Þær breytingar
lúta einkum að viðbúnaði og viðbrögð-
um vegna hryðjuverkaógnarinnar í
samræmi við nýtt hættumat NATO.
Hlutskipti Íslands mikilvægt
„Það tryggir að við verðum með
einn hæfasta her innan NATO og ég
tel að hlutskipti Íslands sé mikilvægt í
þessu samhengi. Ég vil að Ísland
sendi fulltrúa sinn til stjórnstöðvar-
innar svo við getum unnið að sameig-
inlegum málum,“ segir Devold og
bendir á að Íslendingar séu færir við
flugumferðarstjórn.
Hún segir Noreg og Ísland eiga
margt sameiginlegt og fylgist því með
viðræðum íslenskra stjórnvalda við
Bandaríkjamenn um framtíð varnar-
liðsins í Keflavík. „Þetta eru Norður-
landaþjóðir sem liggja að stóru haf-
svæði. Við þurfum eftirlit í lofti og
orrustuþotur til að verja okkar svæði.
Hvernig það er gert í samvinnu við
okkar helstu bandamenn þarf að
leysa með samningaviðræðum beggja
aðila,“ segir Kristin Krohn Devold.
Leggur áherslu á aukna
hernaðargetu ESB
Svend Aage Jensby, varnarmála-
ráðherra Dana, segir að mikilvæg
ákvörðun hafi verið tekin þegar sam-
komulag náðist um að Evrópusam-
bandið gæti notast við aðstöðu og
búnað Atlantshafsbandalagsins í sín-
um hernaðaraðgerðum. Hann segir
að það hafi skipt miklu máli.
„Eftir það eiga engir árekstrar að
verða ef Evrópusambandið getur not-
að hernaðargetu sína án þess að það
bitni á samstarfi við Bandaríkin innan
NATO,“ segir Jensby. Því þurfi ekki
að byggja upp nýjar stjórnstöðvar
samhliða herstöðvum NATO. Varnar-
stefna ESB og NATO styrki því hvor
aðra. „Þegar hernaðarlegur styrkur
Evrópusambandsins eykst mun það
um leið styrkja NATO og öfugt. Þess-
ari þróun er ekki lokið en það er skýr
krafa innan Evrópusambandsins að
auka hernaðargetuna. Það er samt
vilji til að gera það í friðsamlegu sam-
starfi við Atlantshafsbandalagið,“
segir Jensby.
Hann segir eðlilegt að NATO þró-
ist í austurátt og hugað sé að örygg-
isþáttum sunnar í álfunni. Sovétógnin
sé ekki lengur til staðar. Norðurlönd-
in verði að taka þátt í þessu starfi til
að tryggja öryggis- og varnarmál
landanna þegar horft sé framan í nýj-
ar ógnir á nýrri öld.
Stjórnstöð NATO í Noregi mikilvæg
fyrir Norðurlönd
Svend Aage
Jensby
Kristin Krohn
Devold
Tenging yfir
Atlantshafið
mikilvægari nú
LENI Björklund, varnarmálaráð-
herra Svíþjóðar, segir að fyrsti fund-
ur norrænu varnarmálaráðherranna í
Reykjavík sé „að mörgu leyti athygl-
isverður því við munum nú ræða nán-
ar um samstarf Íslands við okkur.“
Þegar hún er spurð á hvaða sviðum
Norðurlöndin geti helst átt samstarf í
öryggismálum segir hún að sam-
kennd landanna sé mikil og þau geti
tekið höndum saman um ýmis mál,
t.d. á sviði friðarumleitana og -gæslu
á átakasvæðum, ekki síður en að
tryggja eigin öryggi. Auðvelt sé að
ræða slík mál þar sem tengslin séu
sterk, t.d. á sviði menningar og sögu.
Hins vegar sé einnig um að ræða
sjálfstæð ríki er fari sínar eigin leiðir.
Hvað varðar umræður í Svíþjóð um
aðild Svía að NATO segir Björklund
að þær skjóti upp kollinum við og við.
Hins vegar sé
ljóst að ekki sé
mikil stemmning
fyrir henni. Svíar
verði þó að fylgj-
ast grannt með
allri þróun mála
og þeir eigi náið
samstarf við
NATO. „Auðvitað
eru ekki allir
þeirrar skoðunar að við eigum að vera
áfram utan NATO. Í mínum huga
snýst þetta fyrst og fremst um þá
spurningu hvort öryggi okkar yrði
betur tryggt með NATO-aðild. Ég
geti ekki séð að sú yrði raunin.“
Þá segir Björklund langa sögulega
hefð fyrir því að Svíar standi utan
hernaðarbandalaga og það hafi gert
þeim kleift að hafa pólitísk afskipti af
margvíslegum alþjóðamálum með
öðrum hætti en ella. Ef menn fari nú
að rugga bátnum sé ekki víst að sú
verði áfram raunin. Vissulega hafi ná-
grannaríki á borð við Eystrasaltsrík-
in tekið ákvörðun um aðild en aðstæð-
ur þar séu ólíkar. Rússar hafi nú
einnig tekið upp mjög virka samvinnu
við NATO en segja megi að það hafi
Svíar sömuleiðis gert, þeir geti tekið
þátt í flestu því sem NATO gerir. Sví-
ar hafi hins vegar ekki áhuga á sam-
starfi er feli í sér gagnkvæmar varn-
arskuldbindingar.
Aðspurð hvort hugsanleg aðild
Finnlands myndi einhverju breyta í
hennar huga segir hún að svo sé ekki.
Finnar hafi aðra sögu og bakgrunn en
Svíar. Hins vegar sé líklegt að um-
ræður um NATO-aðild yrðu líflegri í
Svíþjóð ef Finnar sæktust eftir aðild.
Leni Björklund, varnarmálaráðherra Svíþjóðar
Sé ekki að NATO-aðild
tryggði öryggi betur
Leni Björklund