Morgunblaðið - 17.10.2003, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 2003 33
g að hægt yrði að staðfesta það
ækkuninni. Það var algerlega
ar, en nú er gefið í skyn að það
il greina að breyta einu eða
bandi við EES-samninginn.“
gði jafnframt að það hefði verið
ndi hans á fund Frattinis að lýsa
af þessari þróun mála, og hefði
kið sér vel.
sem næst verður komizt, leggja
ríkin í EES ekki jafnmikla
ð knýja fram uppfærslu á EES-
m. Samkvæmt heimildum Morg-
lýsti Halldór svipuðum áhyggj-
mtalinu við Morgunblaðið á EES-
um í Lúxemborg sl. þriðjudag, en
Petersen, utanríkisráðherra
Ernst J. Walch, utanrík-
Liechtenstein, tóku undir þann
g.
gin endurskoðun strax
r Morgunblaðsins innan fram-
órnar Evrópusambandsins í
rma að þar séu menn ekki mjög
r yfir kröfum um uppfærslu á
nnt telja menn þar að EES-
nn sé EFTA-ríkjunum nokkurn
hagstæður og hugsazt geti og
r breytingar komi til greina.
a embættismenn framkvæmda-
ar heldur fallast á að þeir hafi
fdráttarlaus loforð um að fara í
m endurskoðun samningsins eft-
„Við sögðum aldrei að við
ndurskoða samninginn eftir
ið sögum að við myndum skoða
na á því og það er ekkert úti-
r heimildarmaður í Brussel. „En
hefur enn ekki átt sér stað. Við
herra Ásgrímsson vill, en vill
gerum það núna? Við höfum
til þess núna.“
kvæmdastjórninni benda menn
á að samningu hinnar nýju
ár sambandsins sé ekki lokið.
A-ríkin áhyggjur af að útkoman
og Schengen, sé að minnsta kosti
ekki ástæða til að fara í endurskoðun fyrr
en sú niðurstaða liggi fyrir.
Eftir því, sem næst verður komizt, hafa
a.m.k. enn sem komið er heldur engin til-
mæli borizt frá formennskulandinu, Ítalíu,
um að framkvæmdastjórnin hraði því að
skoða málið.
Sjálfstæðismenn pirraðir
Ekki fer á milli mála að í samstarfsflokki
Framsóknarflokksins í ríkisstjórn, Sjálf-
stæðisflokknum, eru menn „pirraðir“ eins
og það er orðað, yfir endurnýjaðri áherzlu
framsóknarmanna á kröfuna um endur-
skoðun á EES. Sjálfstæðismenn sjá enga
ástæðu til að „sitja við sjúkrabeð EES“, og
margoft hefur komið fram að þeir eru ekki
sammála framsóknarmönnum í greining-
unni á því hvort samningurinn hafi yfirleitt
veikzt og þá hvernig. Sjálfstæðismenn telja
EES við ágæta heilsu og enga ástæðu til að
fara fram á endurskoðun á
samningi, sem hafi virkað eins
og til var ætlazt.
Það sjónarmið heyrist jafn-
framt, að það væri út af fyrir
sig ekkert að því að fara fram á
uppfærslu á samningnum ef
menn hefðu raunverulega
ástæðu til að ætla að það myndi
skila einhverju. Hins vegar sé
viljinn hjá ESB augljóslega lítill og jafnvel
hjá hinum EFTA-ríkjunum líka og vandséð
hverju það myndi skila að taka málið upp,
nema nýjum mótkröfum frá ESB, t.d. um
veiðiheimildir í íslenzkri lögsögu.
Hvað vakir fyrir
Framsókn?
Sú spurning hlýtur að vakna, hvað vaki
fyrir forystusveit Framsóknarflokksins
með endurnýjaðri áherzlu á uppfærslu
EES, þegar það blasir við að málið getur
valdið óróa í stjórnarsamstarfinu og er ekki
líklegt til að skila árangri á næstunni. (Þeg-
ar rætt er um forystu Framsóknarflokksins
ber reyndar að geta þess að Guðni Ágústs-
son, varaformaður flokksins, er alfarið and-
vígur því að málinu sé hreyft.) Svarið er lík-
ast til að finna í áðurnefndri Evrópustefnu
flokksins frá 2001; að láta beri reyna á þann
kost að byggja áfram á EES-samningnum
„með viðeigandi breytingum“. Halldór Ás-
grímsson vill enn láta reyna á það til hins
ýtrasta hvort mögulegt sé að fá ESB til að
fallast á breytingar á samningnum og nýta
til þess þann tíma, sem hann á eftir í utan-
ríkisráðuneytinu. Hann vill væntanlega
þannig styrkja stöðu sína gagnvart þeim,
sem kynnu síðar að segja að hann hefði ekki
reynt að ná því sem hægt var út úr EES-
kostinum.
En þá kemur hins vegar að því, sem getur
skapað vanda, bæði í stjórnarsamstarfinu
og innan Framsóknarflokksins: Ef svar
Evrópusambandsins við umleitunum um
„viðeigandi breytingar“ á EES-samn-
ingnum er áfram nei, er hið rökrétta fram-
hald samkvæmt Evrópustefnu framsókn-
armanna að skoða umsókn um
aðild að Evrópusambandinu, eins
og Árni Magnússon sagði raunar
berum orðum í áðurnefndri
ræðu. Halldór Ásgrímsson sagði
í umræðum um þessi mál á sínum
tíma, árið 2001, að fengist ekki
niðurstaða í viðræðum við ESB
um endurskoðun EES, væri „al-
veg ljóst að hinn kosturinn er
beiðni um aðildarviðræður að Evrópusam-
bandinu með öllum þeim kostum og göllum
sem því fylgir“.
Það er deginum ljósara að komist fram-
sóknarmenn að slíkri niðurstöðu einhvern
tímann á næstunni, yrði það meiriháttar
vandamál í stjórnarsamstarfinu, þar sem
Sjálfstæðisflokkurinn telur umsókn um að-
ild að ESB alls ekki koma til greina. Því má
velta því fyrir sér hvort framsóknarmenn
taki ekki talsverða áhættu með því að setja
þetta mál á mikla hreyfingu á næstu ellefu
mánuðum, áður en forsætisráðherrastóllinn
kemur í hlut Halldórs Ásgrímssonar sam-
kvæmt samkomulagi stjórnarflokkanna.
uppfærslu
vakin
Ljósmynd/Luxpress
grímsson og Kjartan Jóhannsson, sendiherra Íslands hjá ESB, á
ráðsins í Lúxemborg á þriðjudag. Halldór ítrekaði þar áhyggjur sín-
um þróunar stofnsáttmála ESB á EES-samstarfið.
Í NORSKA utanríkisráðuneytinu fengust svör,
sem benda ekki til að Norðmenn hafi brenn-
andi áhuga á að knýja á um uppfærslu EES-
samningsins.
Cathrine Andersen, talsmaður ráðuneytisins,
bendir á að ESB hafi til þessa ekki viljað ræða
um „tæknilega“ uppfærslu EES til að taka til-
lit til breytinga á sáttmálum sambandsins, en
hafi lýst sig reiðubúið að taka málið upp að
stækkun sambandsins lokinni. „Á heildina litið
hefur EES-samningurinn virkað vel, jafnvel
þótt sáttmálar ESB hafi verið endurskoðaðir
nokkrum sinnum,“ segir Andersen. „Það hefur
komið í ljós að það er hægt að laga samstarfið
að breyttum forsendum og við höfum á hag-
nýtan hátt fundið lausnir á vandamálum, sem
upp koma, innan ramma samningsins eins og
hann er nú. Við gerum ráð fyrir að það verði
jafnframt raunin í framtíðinni.“
Andersen segir að það sé ekki hægt að líta á
uppfærslu EES sem eingöngu „tæknilegt“ við-
fangsefni. „Ef breyta á eða aðlaga samninginn
þarf sennilega erfiðar samningaviðræður.
Endurskoðaðan EES-samning þarf að leggja
fyrir ríkisstjórnir í útvíkkuðu EES og þjóð-
þingin þurfa líka að samþykkja hann, auk
stofnana ESB,“ segir hún.
Aðspurð hvort norsk stjórnvöld taki undir
áhyggjur af þróun mála á ríkjaráðstefnunni,
þar sem stjórnarskrá ESB er til umræðu, segir
Andersen: „Af Noregs hálfu fylgjumst við
grannt með endurskoðun stofnsáttmálans og
við lítum það jákvæðum augum að ESB fái
nýjan stofnsáttmála, sem getur þýtt að sam-
bandið verði skilvirkara, opnara og lýðræð-
islegra. Uppkastið að nýjum stofnsáttmála er,
að því er varðar innri markaðinn, í meg-
inatriðum sambærilegt við núverandi ákvæði
um frjálst flæði vöru, fjármagns, þjónustu og
fólks og við höfum ekki komið auga á tillögur,
sem muni hindra að núverandi EES-samstarf
geti haldið áfram.“
Takmarkaður
áhugi í Noregi
olafur@mbl.is
Sjálfstæð-
ismenn sjá
enga ástæðu
til að „sitja við
sjúkrabeð
EES“
M
IKILVÆGARA er
að reyna að stytta
biðlista út af
sjúkrahúsum en inn
á þá. Eldra fólk
liggur oft dögum og vikum saman á
sjúkrahúsi vegna þess að viðunandi
aðstaða, t.d. rými á hjúkrunarheim-
ili, er ekki fyrir hendi. Á meðan
safnast sjúklingar á biðlista eftir
plássi á sjúkrahúsinu.
Þetta segir Stephen Charles Al-
len, yfirlæknir í öldrunarlækning-
um við háskólasjúkrahúsið í Sout-
hampthon á Englandi. Hann telur
sama vandamál vera við lýði hér á
landi og er í Wales og Englandi þar
sem biðlistar eru langir. Allen var
staddur hér á landi í vikunni í boði
öldrunarsviðs Landspítala - há-
skólasjúkrahúss en hann flutti fyr-
irlestra um margvísleg málefni
meðan á dvöl hans stóð.
„Fólk setur oft biðlista í samband
við að komast inn á sjúkrahús og
upp að vissu marki er það rétt. En
yfirleitt kemst fólk þó tiltölulega
fljótt inn á sjúkrahúsin, en erfitt er
að koma þeim þaðan út og fá þá
þjónustu sem er þeim nauðsynleg.“
Allen segir þetta mikið vandamál
í Englandi og Wales. „Flöskuhálsar
í þjónustu inni á sjúkrahúsum
myndu stórlagast og jafnvel hverfa
ef hægt væri að senda fólk út af
sjúkrahúsunum um leið og læknar
telja það mögulegt.“
En líkt og hér á landi vantar rými
á hjúkrunarheimilum í Bretlandi.
Það er þó misjafnt eftir landshlut-
um. „Stjórnmálamönnum yfirsést
oft sú staðreynd að sá biðlisti sem
nauðsynlegast er að stytta er listinn
út af sjúkrahúsunum, ekki inn á
þau. Ef við gætum komið öllum út
af sjúkrahúsunum sem eiga ekki að
vera þar, myndum við eyða biðlist-
um eftir plássum á sjúkrahúsun-
um.“
Allen segir að biðlistarnir út af
sjúkrahúsunum í Englandi og Wal-
es séu mislangir eftir landshlutum.
„Í sumum landshlutum þurfa sjúk-
lingar aðeins að bíða nokkra daga
eftir að komast út en í öðrum hlut-
um landsins þarf fólk að bíða allt
upp undir ár. En að meðaltali er
biðlistinn nokkrar vikur.“
Óþarflega löng sjúkrahúslega
getur haft margvíslegar afleiðingar
fyrir sjúklinginn sem og fjölskyldu
hans. Á sjúkrahúsum er alltaf hætta
á sýkingum, fólk getur orðið háð
stofnuninni og aðlagast þá illa
breyttu umhverfi er að því kemur
að flytjast af sjúkrahúsinu. „Þetta
er því stór hluti af vandamálinu
samfara efnahagslega þættinum.
Þetta hefur slæm áhrif á sjúk-
lingana og fjölskylduna.“
Enginn hagnaður af
rekstri hjúkrunarheimila
Biðlistar eftir hjúkrunarrýmum
utan sjúkrahúsa hafa lengst stöðugt
undanfarin ár í Englandi og Wales
að sögn Allens. Þegar einkaaðilum
var falið að reka hjúkrunarheimili
fyrir aldraða fyrir um fimmtán ár-
um fékkst af því töluverður hagn-
aður fyrir rekstraraðila. En með
tímanum fór kostnaður við rekst-
urinn að hækka en framlög til
rekstursins frá hinu opinbera
hækkuðu ekki að sama skapi, að
sögn Allens. Hagnaðurinn fór því að
minnka, hjúkrunarheimilum var
lokað og rekstraraðilar sneru sér að
annars konar viðskiptum. Allen
segir því mjög erfitt núna að fá að-
ila til að reka hjúkrunarheimilin því
að fjármagn sé enn af skornum
skammti og hagnaðarvonin lítil. Al-
len segir því að þar til stjórnvöld
ákveði annaðhvort að byggja hjúkr-
unarheimili fyrir opinbert fé eða að
hækka fjárveitingar til einkaaðila
svo þeir geti hagnast á byggingu og
rekstri heimilanna, muni hjúkrun-
arheimilum í einkageiranum ekki
fjölga. „Hinn valmöguleikinn er sá
að hverfa aftur til gamla formsins,
að veita langtíma hjúkrunaraðstoð
[utan sjúkrahúsanna] sem hluta af
heilbrigðiskerfinu.“
Forvarnir bæta líðan
fólks en spara ekki krónu
Allen bendir á að forvarnir séu
orðnar mjög öflugar í heilbrigðis-
málum, þær byrji á unga aldri með
bólusetningum barna. Það hefur
haft í för með sér að fólk er hraust
lengur. Á efri árum fara hins vegar
ýmsir kvillar að gera vart við sig
sem eru kostnaðarsamir fyrir heil-
brigðiskerfið. Þó að forvarnir gætu
dregið úr þeim kvillum, t.d. hjarta-
áföllum, minnki það hins vegar ekki
kostnaðinn, aðeins fresti honum.
„Fólk er hraust langt fram eftir
aldri en fer síðan að fá alvarlega
kvilla sem fylgja mjög hárri elli,“
segir Allen. „Þó að það tímabil í lífi
fólks sé aðeins stutt er það mjög
kostnaðarsamt.“
Sífellt stærri hópur fólks eigi á
efri árum við alvarlegan heilsufars-
brest að stríða sem sé mjög kostn-
aðarsamt. „Þetta er eitthvað sem
stjórnvöld eiga erfitt með að skilja.
Pólitíska vitundin segir þeim að séu
forvarnir réttar, megi draga úr
kostnaði í heilbrigðiskerfinu. Það er
ekki rétt.
Með forvörnum aukast vissulega
lífsgæði fólksins en heildarkostnað-
urinn við heilsugæsluna hækkar
vegna mjög aldraðs fólks sem er
verulega háð hjúkrun. Það sem við
verðum að koma til skila til stjórn-
málamanna er að forvarnir eru
sjúklingnum til góða en ekki hag-
kerfinu og geta aldrei orðið. Margt
sem við erum að koma í veg fyrir
með forvörnum seinkar aðeins
kostnaðinum fyrir heilbrigðiskerfið.
Ég tel að stjórnmálamenn skilji
þetta en séu ekki tilbúnir að við-
urkenna það í pólitísku tilliti.“
Morgunblaðið/Kristinn
Stephen Allen öldrunarlæknir ásamt Ársæli Jónssyni, yfirlækni á öldr-
unarsviði LSH.
Breski öldrunarlæknirinn Stephen
Allen um biðlista og sparnað
Mikilvægara að
stytta biðlista út
af sjúkrahúsum
Forvarnir seinka aðeins kostnaði í heil-
brigðiskerfinu en draga ekki úr honum