Morgunblaðið - 25.11.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 ÞRIÐJUDAGUR 25. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
VEISLUÞJÓNUSTA - HLAÐBORÐ
Í HÁDEGINU - SÉRRÉTTIR
Laugavegi 28b
Sími 517 3131 • Fax 517 3130
sjanghae@sjanghae.is
www.sjanghae.is
Opið alla daga frá kl. 11.30
KÍNAKLÚBBUR UNNAR
verður með Kínakvöld þriðjudagana
25. nóv. og 2. des. kl. 19.00
Dagskrá:
1. Unnur Guðjónsdóttir sýnir myndir úr ferðum
klúbbsins til Kína, jafnframt því að kynna
vorferðina, en þá verður m.a. farið um gljúfrin
þrjú í Jangtze.
2. Framreitt verður sniðugt kínverskt jólahlaðborð
með ótal réttum, verð kr. 2.400,- pr. mann.
3. Skyndihappdrætti með kínverskum vinningum.
4. Sala á kínverskum munum,
tilvöldum til jólagjafa.
Sætapantanir hjá Sjanghæ
„SIGURVÍMAN er runnin af fólki
og raunveruleikinn aftur tekinn við,
raunveruleiki sem er ekki sérlega
bjartur, spilling,
fátækt og óvissa
með nærri því allt
sem varðar fram-
haldið.“ Þetta
segir Urður
Gunnarsdóttir,
starfsmaður Ör-
yggisstofnunar
Evrópu, ÖSE, en
hún er í Georgíu.
„Eitt af því
sem að ÖSE snýr
er spurningin um næstu kosningar,
það er að segja hvernig á að koma í
veg fyrir að allt sem farið hefur mið-
ur í kosningunum hér sl. ár end-
urtaki sig,“ segir Urður.
„Undanfarnir dagar hafa verið
ótrúlegir, stemmningin er eins og
Georgía hafi unnið heimsmeistara-
titilinn í knattspyrnu. Spennan hef-
ur verið ótrúlega lítil, rétt eins og al-
menningur treysti því að her og
lögregla myndi ekki snúast gegn
sér, eins og raunin varð.“
Sigurður Eyþórsson, fram-
kvæmdastjóri Framsóknarflokks-
ins, er í Georgíu. Hann var til-
nefndur af utanríkisráðuneytinu
sem einn eftirlitsmanna ÖSE með
seinni umferð kosninganna en ekki
verður af henni. Sigurður segist
efast um að forsetakosningar geti
farið fram 45 dögum eftir afsögn
Shevardnadze. Nefnir Sigurður að
lítill frestur verði þá til að skila inn
sérframboðum því að skv. lögum eigi
að skila inn listum með nöfnum
stuðningsmanna í síðasta lagi á
föstudag sem sé allt of knappur tími.
Sigurvíman runnin
af Georgíumönnum
Urður Gunnarsdóttir segir spennuna
í byltingunni hafa verið ótrúlega litla
Urður
Gunnarsdóttir
UNG og áköf fréttakona á fund með
verðandi forseta á dýrum sushi-
veitingastað í Moskvu. Hann pantar
sake, en hún afþakkar. „Leonosjka,“
segir Vladimír Pútín og ávarpar
blaðakonuna, Jelenu Tregubovu,
með gælunafni hennar. „Af hverju
ertu sífellt að tala um stjórnmál og
ekkert annað? Viltu ekki frekar fá
þér drykk?“
Þetta er atriði úr Sögum af
Kremlarsnáp, endurminningum
fréttakonu sem starfaði innan
Kremlarmúra, og bókin er núna
helsta umræðuefnið í stjórnmála-
elítunni. Þar má m.a. lesa um ofan-
greindan hádegisverð sem Tregu-
bova snæddi með Pútín 1998, spjall
hennar við starfsmannastjóra for-
setans síðla kvölds, og ýmsar frá-
sagnir af axarsköftum og ruddaskap
forsetans sem aldrei komust á síður
blaðanna.
Skrúfað fyrir upplýsingar
Tregubova tilheyrði fréttamanna-
hópnum sem starfar í Kreml uns að-
stoðarmenn Pútíns ráku hana 2001.
Meginatriðið í bók hennar er ekki
einungis að segja svona sögur. Hún
talar einnig um það hvernig skrúfað
var fyrir upplýsingar frá Kreml og
hvernig hún og aðrir fréttamenn
tóku þátt í því.
„Í þrjú ár hefur ritskoðunin verið
alger,“ sagði hún í viðtali í síðustu
viku. „Það er eins víst að bókin valdi
reiði í Kreml því að þeir eru svo van-
ir því að lesa einungis það sem þeim
líkar. En ég segi frá Pútín eins og
hann er í raun og veru, ekki eins og
hann sé guð, eins og þeir vildu að ég
gerði.“
Eins og til þess að undirstrika
þessi orð hennar var þáttur um bók-
ina, sem sjónvarpsstöðin NTV ætl-
aði að sýna þarsíðasta sunnudag,
tekinn af dagskrá fyrir tilstuðlan
forstjóra NTV. Sú ákvörðun var
tekin eftir að þátturinn hafði verið
auglýstur rækilega og sýndur sums
staðar í austustu byggðum Rúss-
lands.
Ekki rætt opinberlega
Í Moskvu hafði bókin vakið mikið
umtal áður en deilan um sjónvarps-
þáttinn kom upp, enda er gengið að
því sem gefnu í Rússlandi að Kreml
hafi svo að segja algera stjórn á fjöl-
miðlum. En það er ekki rætt opin-
berlega.
„Hér er engin hefð fyrir svona
fréttabókum,“ sagði Sergei Parkho-
menko, þekktur ritstjóri sem stjórn-
ar útvarpsþætti eftir að ríkisgasfyr-
irtækið Gazprom hrakti hann úr
starfi á tímaritinu sem hann gaf út.
„Rússneska stjórnmálastéttin er
ekki vön því að lesa um sjálfa sig
með þessum hætti. Þetta veldur
mörgum þeirra áfalli.“
Undir fjögur augu hvatti rúss-
neskur stjórnmálamaður vestrænan
blaðamann til að lesa bókina og
sagði hana gefa rétta mynd af því
hvernig kaupin gerðust innan
Kremlarmúra. En opinberlega for-
dæmdi þessi sami stjórnmálamaður
bókina.
Vandræðagemlingur
Tregubova hóf störf sem Kreml-
arfréttamaður fyrir dagblaðið Kom-
mersant á síðustu árum forsetatíðar
Borísar Jeltsíns. Hún segir að eftir
að Pútín tók við völdum 2000 hafi
fréttamönnum fljótlega verið skipt í
tvo hópa, annars vegar þá drottin-
hollu – sem var boðið til kvöldverðar
með forsetanum og létu fara vel um
sig í sumarhúsi hans á meðan kaf-
báturinn Kúrsk var að sökkva – og
hins vegar vandræðagemlinga eins
og Tregubovu. Svo fór, að starfs-
heimild hennar var numin úr gildi,
og hún fór að skrifa reglulegan dálk
um stjórnmál.
Eftir að ýmsir útgefendur höfðu
vísað henni frá sneri hún sér til Al-
exanders Ívanovs, sem rekur út-
gáfufyrirtækið Ad Marginem („Á
jaðrinum“) og hafði þegar sagt
valdamönnum stríð á hendur með
því að gefa út skáldsögu eftir
Vladimír Sorokin sem fjallar um ást-
ir Stalíns og Krústsjevs. Ungliðar í
röðum stuðningsmanna Pútíns
brenndu þá bók opinberlega.
Rekin
„Mér datt ekki í hug að bókin yrði
svona umdeild,“ sagði Ívanov um
bók Tregubovu. Sjálf átti hún von á
uppþoti, en hún bjóst þó ekki við því
að missa vinnuna vegna bókarinnar.
En svo fór nú samt í síðasta mánuði.
„Það var mikið áfall,“ segir hún.
Kommersant hafi verið eins og
heimili sitt, en hafi neitað svo mikið
sem að minnast á bókina. Ýmis önn-
ur blöð hafa birt útdrætti úr bókinni
og Tregubovu hafa boðist ýmis
störf.
Forstjóri NTV, Nikolaí Senke-
vitsj, hlutaðist sjálfur til um að
Tregubova fengi ekki að koma fram
í vinsælum fréttaþætti stöðvarinnar,
Namedni. „NTV er ekki gróðrarstía
fyrir ruddamennsku og ókurteisi,“
sagði Senkevitsj.
Ekki leikur þó vafi á, að þetta
eykur sölu bókarinnar. Þrjátíu þús-
und viðbótareintök eru væntanleg í
verslanir nú í vikunni, og útgefand-
inn lætur sig dreyma um að selja
allt að 300.000 eintök. „Ef til vill
lærum við eitthvað af þessu,“ segir
hann hlæjandi.
Sögur af Kremlarsnáp
Ung fréttakona hefur
valdið uppþoti í rússn-
eskum stjórnmála-
kreðsum með ófegruð-
um lýsingum á því
sem fram fer innan
Kremlarmúra. Hrein-
skilnin kostaði hana
vinnuna og ýmsum
þykir þetta hrein
ókurteisi af henni.
The Washington Post
Jelena Tregubova er þrítug. Hún
kveðst lýsa Vladimír Pútín eins og
hann í rauninni er.
Moskvu. The Washington Post.
’ Í þrjú ár hefur ritskoðunin verið
alger. ‘
KJÓSENDUR í Króatíu veittu þjóð-
ernissinnum ótvírætt umboð til að
taka aftur við stjórnartaumunum í
landinu. Þetta kom í ljós í gær er
bráðabirgðaúrslit úr þingkosningun-
um sem fram fóru á sunnudag lágu
fyrir.
Er nær öll atkvæði höfðu verið tal-
in var Króatíska lýðræðisbandalagið,
betur þekkt undir króatísku skamm-
stöfuninni HDZ, búið að tryggja sér
61 þingsæti, en alls eiga 140 fulltrúar
sæti á Króatíuþingi. Með minni sam-
herjaflokkum leit út fyrir að þjóðern-
issinnar myndu geta myndað stjórn
sem hefði 75 þingmenn á bak við sig,
þ.e. öruggan meirihluta.
Miðju-vinstriflokkarnir þrír, sem
standa að fráfarandi stjórn, fengu 63
þingsæti samtals, samkvæmt bráða-
birgðaniðurstöðunum í gær. Þar af
fékk Jafnaðarmannaflokkur Ivica
Racans forsætisráðherra 44 sæti.
Átta þingsæti eru frátekin fyrir
fulltrúa þjóðernisminnihlutahópa.
Ivo Sanader, leiðtogi HDZ, lýsti
úrslitin „stórfenglegan sigur“ fyrir
flokkinn og talsmaður hans sagði að
stjórnarmyndun-
arþreifingar væru
þegar hafnar. Hét
Sanader því að
bæta upp það tjón
sem flokkur hans
vann ímynd Kró-
atíu út á við í
stjórnartíð sjálf-
stæðishetjunnar
Franjo Tudjm-
ans, en hörð þjóðernisstefna og ein-
ræðistilburðir einangruðu þá Króat-
íu, unz HDZ tapaði stórt í kosningum
árið 2000. Þær fóru fram aðeins mán-
uði eftir andlát Tudjmans, sem stýrt
hafði landinu allt frá því það brauzt
til sjálfstæðis frá gömlu Júgóslavíu
árið 1991.
Hægrisveifla á Balkanskaga
„Kjósendur sýndu að þessi [fráfar-
andi] stjórn var slæm tilraun. Nú er
það í okkar höndum að endurreisa
traust á ríkisstjórninni, rétt eins og
við endurreistum trúna á flokkinn
okkar,“ sagði Sanader í gær.
Kosningasigur HDZ er nýjasta
merkið um hægrisveiflu í löndunum
á Balkanskaga, átta árum eftir að
vopnin þögnuðu í stríðunum í Króat-
íu og Bosníu. Þjóðernissinnar kom-
ust aftur í stjórn í Bosníu eftir kosn-
ingar í fyrra og frambjóðandi
serbneskra þjóðernissinna hlaut
flest atkvæði í enn einni misheppn-
aðri atlögunni sem gerð var að því að
kjósa forseta Serbíu á dögunum (úr-
slitin voru ógild vegna ónógrar kjör-
sóknar).
Sanader lýsti því fyrir að flokkur
sinn hefði reglur lýðræðisins, réttar-
ríki og mannréttindi ofarlega á
stefnuskránni, og setti sér það metn-
aðarfulla markmið að koma Króatíu í
Atlantshafsbandalagið árið 2006 og í
Evrópusambandið (ESB) árið 2007.
„Þetta eru mjög metnaðarfull
markmið en ég er sannfærður um að
það er hægt að ná þeim,“ lýsti San-
ader yfir við fögnuð stuðningsmanna,
sem hrópuðu í kór „Ivo, Ivo“.
Talsmaður Chris Patten, sem sér
um utanríkismál í framkvæmda-
stjórn ESB, sagði í Brussel í gær að
framkvæmdastjórnin myndi dæma
væntanlega ríkisstjórn HDZ af gerð-
um hennar. Of snemmt væri að full-
yrða neitt um hvað kosningasigur
króatísku þjóðernissinnanna þýddi
fyrir aðildarumsókn Króatíu að sam-
bandinu. „Við erum reiðubúnir að
starfa með nýrri lýðræðislega kjör-
inni ríkisstjórn Króatíu eftir að hún
hefur verið mynduð, með umbætur
og Evrópuhyggju að leiðarljósi,“
sagði Diego de Ojeda, talsmaður
Pattens. „Við munum líta á gerðirn-
ar, staðreyndirnar, á ný stefnumið
stjórnarinnar frekar en að líta á
stefnuskrár eða yfirlýsingar,“ tjáði
de Ojeda fréttamönnum. Ráðamenn
ESB munu áfram hvetja stjórnvöld í
Króatíu til að hafa „fullt samstarf“
við Stríðsglæpadómstól Sameinuðu
þjóðanna í Haag, bætti hann við.
Hvort Króatar fái ósk sína um
ESB-aðild uppfyllta er annars að
mestu undir því komið hvernig til
tekst með margvíslegar umbætur og
að Serbar sem flýðu Króatíu í stríð-
inu 1991-1995 fái að snúa aftur.
Þjóðernissinnar aftur
til valda í Króatíu
Zagreb. AFP, AP.
AP
Stuðningsmenn HDZ fagna fyrstu tölum á sunnudag í Zagreb.
Ivo Sanader