Morgunblaðið - 07.12.2003, Síða 10

10 SUNNUDAGUR 7. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
L
andspítali – háskólasjúkrahús
(LSH) hefur verið áberandi í
fréttum að undanförnu. Rík-
isendurskoðun sagði í nýlegri
skýrslu um árangur stóru
sjúkrahúsanna í Reykjavík,
sem unnin var í samvinnu við
breskt ráðgjafarfyrirtæki, að
þau markmið er sett voru við sameininguna
hefðu ekki náðst fram. Það hlýtur að vera for-
stjóra LSH áhyggjuefni?
„Eins og rakið er í skýrslu Ríkisendurskoð-
unar voru markmið með sameiningunni ekki
mjög gegnsæ. Til að mynda voru aldrei settar
fram magntölur til að ná. Fagfólkið taldi ótví-
rætt að faglegur ávinningur myndi nást við
sameininguna og um það liggja fyrir skýrslur.
Hins vegar má segja að stjórnvöld hafi lagt
meiri áherslu á að ná fjárhagslegum ávinningi,
það er sparnaði. Við skulum ekki gleyma að á
árunum 1996–1998 voru stöðug átök um rekst-
ur spítalanna. Borgarstjóri á þeim tíma sagði
að rekstur Sjúkrahúss Reykjavíkur væri ekki
á ábyrgð borgarinnar. Ríkið ætti að standa
straum af kostnaði við rekstur spítalans og
gæti hreinlega tekið yfir reksturinn ef áfram
yrði haldið að þrengja að honum. Eftir á að
hyggja hefði kannski verið betra að setjast nið-
ur og skilgreina markmiðin betur.“
Magnús segir að markmiðin hafi þó í meg-
inatriðum verið þekkt. Menn hafi ekki skil-
greint hversu hratt skyldi stefnt að því að ná
þeim og hvert umfang þeirra ætti að vera.
Unnið að sameiningu í þrjú ár
„Eiginleg sameining spítalanna hófst ekki
fyrr en í byrjun ársins 2000 með ákvörðun þar
um og skipun stjórnar. Framkvæmdastjórar
nýja spítalans voru fyrst ráðnir og aðrir stjórn-
endur ekki fyrr en í október sama ár. Það hef-
ur verið unnið mjög ötullega að sameiningunni
í tæp þrjú ár. Það getur vel verið að margir,
þar á meðal ég, hafi haft efasemdir þegar
ákveðið var að stefna að sameiningu sjúkra-
húsanna með samkomulagi 17. desember 1999.
Nú er hins vegar í mínum huga ekki minnsti
vafi á því að ákvörðunin var hárrétt. Faglega
hefur þetta styrkt spítalann gífurlega og að-
gerðir á borð við nýrnaflutninga og stofn-
frumumeðferð eru orðnar að veruleika.
Það hafði verið reynt áður að koma slíkum
málum í gegn en allt farið í loft upp vegna
ágreinings á milli sjúkrahúsanna. Það hefur
sömuleiðis verið fjárhagslegur ávinningur af
sameiningunni. Ársverkum á spítalanum hefur
fækkað um 250 sem sumum þætti nú líklega
ekki svo slæmt. Ýmis önnur atriði hafa kallað á
aukna fjármuni og það veldur vonbrigðum hjá
þeim sem vildu sjá beinan sparnað við samein-
inguna. Ég fullyrði hins vegar að ef báðir spít-
alarnir væru enn starfandi væri fjárhagsvand-
inn enn stærri en hann er nú.“
Sameining jafnstórra eininga og Landspít-
alinn og Sjúkrahús Reykjavíkur voru hlýtur að
teljast flókið verkefni og ljóst að árangur næst
ekki á einni nóttu. Hversu langur tími telur þú
að verði að líða til að hægt verði að meta
árangurinn?
„Ríkisendurskoðun segir að tímabilið 1999–
2002 sé ekki að fullu marktækt. Sameiningin
var þá í hámarki og það var verið að flytja fólk
og starfsemi á milli húsa. Það kom niður á af-
köstum. Það sem af er þessu ári sjáum við hins
vegar að breytingarnar skila sér greinilega
mjög víða. Til dæmis hefur skurðaðgerðum
fjölgað um 3% sem er töluvert. Aukningin er
þar að auki í þyngri aðgerðum en ekki þeim
léttari. Legutími hefur styst og göngudeild-
arstarfsemin aukist. Þetta er umtalsverður
árangur þó að við hefðum kannski viljað sjá
enn stærra stökk.“
Alþjóðleg könnun á líðan lækna
Á undanförnum mánuðum hafa verið birtar
kannanir er gerðar hafa verið meðal starfs-
manna Landspítala þar sem fram kemur
margvísleg óánægja. Í byrjun árs sýndi könn-
un á vegum Landlæknisembættisins að stór
hluti starfsmanna spítalans taldi að ekki hefði
verið rétt staðið að sameiningunni. Þá sögðu
65% lækna í nýlegri könnun Vinnueftirlitsins
að þau væru óánægð með stjórn spítalans.
Þessar niðurstöður hljóta að vera yfirstjórn
LSH töluvert áhyggjuefni?
„Mér sýnist sammerkt með könnunum sem
gerðar hafa verið að starfsfólki finnist það ekki
hafa verið nægjanlega mikið með í ákvörð-
unum sem teknar hafa verið. Upplýsingar um
aðgerðir og ákvarðanir hafi verið ófullnægj-
andi. Þetta verður tekið til gaumgæfilegrar at-
hugunar og skoðað hvernig megi bæta úr. Að
hinu leytinu leiða kannanirnar allar í ljós að
75–80% starfsmanna eru ágætlega ánægð í
sínu starfi. Þá verður snúnara að draga heild-
arályktanir af niðurstöðunum. Engu að síður
eru þetta kannanir sem við tökum háalvarlega
og það verður viðfangsefni á komandi ári að
taka á þessum málum. Ég fagna því að þær
hafi verið gerðar og tel mikilvægt að fá þessar
upplýsingar fram. Það má nefna í þessu sam-
bandi að náðst hefur samkomulag á milli spít-
alans, Læknafélagsins og Landlæknisembætt-
isins um að standa að sameiginlegri
alþjóðakönnun á líðan lækna. Hún mun ná til
allra lækna á Íslandi, hvort sem er á spítölum
eða utan og einnig munu spítalinn í Þránd-
heimi, Karolinska sjúkrahúsið í Stokkhólmi og
Pandova-sjúkrahúsið á Ítalíu taka þátt í henni.
Þessi könnun ætti að laða fram viðhorfin hér
innanlands og jafnframt fást samanburður við
önnur lönd.
Einnig má nefna könnun sem framkvæmd
var á vegum heilbrigðisráðuneytisins á gæðum
heilbrigðiskerfisins út frá sjónarhóli sjúklinga.
Við fengum sérstaklega upplýsingar er varða
Landspítala og þar kemur í ljós að sjúklingar
telja stöðu þeirra mála sem spurt var um harla
góða. Í raun má segja að spítalinn fái þarna
fyrstu einkunn. Hins vegar tökum við þau at-
riði til skoðunar sem sjúklingar telja að megi
betur fara. Í því sambandi má nefna að með-
ferð og umönnun sé eftir eigin óskum en ekki
vinnuvenjum og að auðveldara verði að tala við
lækna í einrúmi. Þetta verður allt skoðað sem
og þær óskir starfsmanna að vera enn betur
upplýstir um gang mála innan spítalans.“
Eitt af því sem Ríkisendurskoðun nefnir í
skýrslu sinni er að hlutfall þeirra er starfa við
rekstur og umsýslu er hærra á LSH en í sam-
anburðarhópi breskra sjúkrahúsa sem miðað
er við. Er yfirbygging spítalans kannski of um-
fangsmikil?
„Það má velta fyrir sér hvort hér séu of
margir sem starfa að stjórnun, umsýslu eða of
margir læknar. Að einhverju marki liggur
þessi munur í mismunandi skilgreiningum á
starfshópum. Bretarnir hafa þannig úthýst
þáttum sem ekki er úthýst hér, til dæmis ræst-
ingu og mötuneyti. Við þurfum að rýna betur í
þessar upplýsingar til að komast að því hvort
við séum að bera saman rétta hluti. Við eigum
hins vegar ávallt að spyrja okkur að því hvort
yfirbyggingin sé of stór. Það á við fram-
kvæmdastjórn, sviðaskipulag og aðra þætti.
Stjórnarnefnd spítalans ákvað á sínum tíma að
skoða þetta árið 2005. Allir yfirmenn hér eru
ráðnir tímabundið, framkvæmdastjórar til
fimm ára og þeirra ráðningartími rennur út í
lok næsta árs. Núverandi sviðsstjórar eru
valdir til 1. október 2004. Þetta þýðir að á
næsta ári verður að meta árangur af starfi
þessara stjórnenda.“
Ársverkum fækkar en launakostnaður eykst
Kostnaður við rekstur hins sameinaða spít-
ala hefur ekki minnkað heldur aukist um rúm-
an þriðjung frá sameiningu samkvæmt skýrslu
Ríkisendurskoðunar. Helsta skýringin á því er
sögð að laun í heilbrigðiskerfinu hafa hækkað
verulega umfram almenna launavísitölu.
Hvernig telur þú að þetta haldi áfram að
þróast?
„Ástæðan fyrir þessari miklu aukningu
rekstrarkostnaðar er að laun, ekki síst lækna
og hjúkrunarfræðinga, hafa hækkað mjög
mikið. Rifjum upp deilu við hjúkrunarfræðinga
árið 1997. Þá var samið um grundvallarbreyt-
ingu á launakerfinu, svokallað framgangskerfi.
Það hefur gjörbreytt aðstæðum og ég held að
hjúkrunarfræðingar hafi notið þess nokkuð.
Hvað lækna varðar þá var síðast samið árið
2002. Niðurstaða þeirra samninga var að rétt-
indi og vinna voru keypt af þeim og fasta-
kaupið hækkað á móti. Þetta er dæmi um það
hvers vegna laun hafa hækkað.
Spítalinn hefur fækkað ársverkum lækna og
fært ýmsar greiðslur inn í fastakaup. Til að
vega upp á móti þessu hefur spítalinn dregið
saman yfirvinnu og lagt niður um 10% vakta.
Alls hefur ársverkum á spítalanum fækkað um
250 eins og áður sagði. Það hefur verið gert
með því að ráða ekki í stöður eða leggja niður
störf en ekki með fjöldauppsögnum. Þetta hef-
ur skilað miklu en ekki nægjanlega til að vega
upp hækkanir launa. Þess ber þó að geta að
LSH hefur ekki hækkað laun meira en kemur
fram í heilbrigðiskerfinu í heild.
Þá verður auðvitað að líta á þetta í samhengi
við samning um „helgun“ lækna í starfi. Nú er
svo komið að upp undir helmingur lækna er
helgur spítalanum, yfirlæknar og fjöldi sér-
fræðinga. Þetta tel ég gott. Ég vil þó nefna að
það er ekki stefna spítalans að allir læknar séu
„helgir“. Það er heppilegt að hafa sveigj-
anleika í þessu efni.“
Eitt af því sem Ríkisendurskoðun telur
nauðsynlegt er að skilgreina hlutverk LSH í
heilbrigðiskerfinu og verkaskiptingu gagnvart
öðrum stofnunum. Hversu langt er sú vinna á
veg komin?
„Þetta er atriði sem ég hef beðið lengi um og
talið að væri það sem mestu skipti til að halda
utan um rekstur spítalans. Það eru flestir sam-
mála um að þetta þurfi að gera. Nú hefur verið
skipuð nefnd undir forystu Jónínu Bjartmarz
sem á að gera tillögur um þetta efni. Í henni
eiga sæti stjórnmálamenn, stjórnendur í heil-
brigðiskerfinu og fulltrúar fagstétta. Þetta er
hópur sem á að hafa alla möguleika á að ráða
heilbrigðisráðherra vel.
Ég held að starf nefndarinnar komist ekki á
fullt skrið fyrr en eftir jól. Hún hefur hist í tví-
gang og er að átta sig á verkefninu. Þessi
nefnd ætlar að reka sitt starf fyrir opnum
tjöldum og efni frá henni verður sett jöfnum
höndum á Netið. Þetta er að mínu mati rétt
nálgun enda ekki einkamál nefndarinnar sem
um ræðir heldur almannahagsmunir. Sam-
setning nefndarinnar lýsir því að það eru LSH
og Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri sem
stjórnvöld telja að eigi að hafa sérstöðu frá
öðrum stofnunum. Þetta eru spítalarnir sem
taka á móti slysum og flóknari málum og eru
kennslustofnanir. Það er svo annað viðfangs-
efni að finna skynsamlega lausn á því hvernig
léttari verkum verður hagað gagnvart spít-
alanum og einkaaðilum.
Ég er mjög eindregið á því að koma verði
þeim málum í betra lag miðað við núverandi
ástand.“
Verkaskipting ekki samkeppni
Hvað er það sem þú telur að færa megi til
betri vegar hvað þetta varðar?
„Þarna er um tvær leiðir að velja: Á að setja
málin upp þannig að spítalinn fari í samkeppni
við einkareknar stofur eða finna einhvers kon-
ar skiptingu þar sem spítalinn gerir eitt og
stofurnar annað? Ég tel að við eigum ekki að
velja samkeppni milli einkastofa og opinberra
Vandinn
væri meiri án
sameiningar
Morgunblaðið/Jim Smart
Ríkisendurskoðun segir í nýlegri skýrslu að markmið sem sett
voru við sameiningu Landspítala og Sjúkrahúss Reykjavíkur
hafi ekki náðst. Við samþykkt fjárlaga skortir vel á annan millj-
arð upp á að Landspítalinn fái þær fjárveitingar sem hann telur
nauðsynlegar vegna næsta árs. Steingrímur Sigurgeirsson
ræddi við Magnús Pétursson, forstjóra Landspítalans, um stöðu
spítalans og framtíðina.
’ Það er einsýnt að núverður að forgangsraða
verkefnum innan spítalans
og hagræða í starfseminni
enn frekar, þó að mikið
hafi verið gert. Óhjá-
kvæmilegt er að sjúklingar
og starfsmenn verði þessa
varir. ‘
’ Að hér sé einhvers kon-ar skoðanakúgun kannast
ég einfaldlega ekki við. ‘
Magnús Pétursson, forstjóri Landspítala – háskólasjúkrahúss: „Samskipti LSH og Háskóla Íslands
höfðu einnig um langa tíð verið óskýr og hluti af sameiningunni var að færa þau til betri vegar.“