Morgunblaðið - 10.01.2004, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 10. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
ÞEIR eru iðnir við kolann pen-
ingafurstarnir í Búnaðarbankanum
og hjálparkokkar þeirra innan vé-
banda Sparisjóðs Reykjavíkur og
nágrennis að freista þess að sölsa
hann og eignir hans undir sig.
Auðvitað var það mik-
il ógæfa – og nær
óskiljanleg, þegar
Pétur H. Blöndal
komst inn í stjórn
Sparisjóðsins við ann-
an mann. Nú virðist
ljóst, að sá hinn sami
maður hafi beitt
áhrifum sínum á Al-
þingi til að breyta á
síðustu stundu frum-
varpi um sparisjóðina
á þann veg, að unnt
yrði fyrir hann og fé-
laga hans frá árinu
2002 að höggva aftur í sama kné-
runn og freista þess að eyðileggja
SPRON og allt það starf, sem þar
hefur verið unnið í þágu Reykja-
víkur og nágrennis og reyndar víð-
ar um land á 70 ára tímabili.
Nokkur vonarglæta er hins vegar í
því, að stjórnir annarra sparisjóða
og eins heildarsamtök þeirra geti
komið í veg fyrir þá ósvinnu, svo
sem fram hefur komið á síðustu
dögum. Þá hefur Guðmundur Árni
Stefánsson ritað skelegga grein
gegn áformum óvina Sparisjóðsins,
þar sem fram kemur, að hann og
samtök hans muni leggja fram
frumvarp, þegar Alþingi kemur
saman nú í mánaðarlokin, þar sem
sett verður undir þann leka, sem
Pétur H. Blöndal kom af stað, en
mun að sögn fróðra manna vera
ólögmætur. Virðist einnig svo, að
enginn annar sparisjóður í landinu
muni láta neyða sig til að ganga
undir óvinveitt ok bankavaldsins –
og er það vel. En hvernig snúa
þessi mál almennt við stofnfjáreig-
endum SPRON? Það kemur brátt
í ljós.
Svo að enginn velkist í vafa um
hug þess stofnfjáreiganda, sem
þessar línur ritar, mun hann
hvorki þiggja Júdasarpeninga úr
höndum svikaranna við hugsjón
sparisjóðsstefnunnar né láta stofn-
bréf sitt falt í hendur þeirra,
hversu hátt, sem boðið yrði. Vænti
ég þess, að sem flestir stofnfjár-
eigendur verði sama sinnis á fundi
þeim, sem boðaður er af stjórn
SPRON 14. þ.m.
En lítum nánar á þetta hörmu-
lega mál, að mínum dómi, sem
Pétur & CO hafi komið af stað í
von um einhvern hagnað af pen-
ingum, sem þeir hafa aldrei unnið
til.
Hér á eftir verð ég að endurtaka
ýmislegt af því, sem ég skrifaði í
Morgunblaðið 2002, þegar fyrri
árásin var gerð á SPRON, svo að
samhengi verði í því, sem nú er að
gerast. Þá spurði ég, hvað væri
eiginlega á seyði innan vébanda
Sparisjóðsins. Þar sem fljótt fyrn-
ist meðal almennings yfir þau mál,
sem eru á döfinni hverju sinni, er
nauðsynlegt að endurtaka veiga-
mestu atriðin. Þá sagði ég þetta
m.a.:
Hið raunverulega deilumál snýst
um sérstakan varasjóð, sem hagn-
aður Sparisjóðsins hefur verið
lagður í frá upphafi. Sparisjóð-
urinn var myndaður
árið 1932 af mörgum
athafnamönnum, eink-
um iðnaðarmönnum, í
Reykjavík. Þeir til-
heyrðu hinni svo-
nefndu aldamótakyn-
slóð, sem var að
freista þess að rétta
Ísland og Íslendinga
úr kútnum eftir alda-
langa fátækt og kyrr-
stöðu undir erlendu
valdi. Fyrir þeim fór
meðal annarra Jón
Þorláksson borg-
arstjóri og fyrsti formaður Sjálf-
stæðisflokksins, en hann tel ég
hafa verið merkasta stjórnmála-
mann Íslendinga á liðinni öld. Þeir
urðu alls 63, að því er ég bezt veit,
sem stóðu að stofnun Sparisjóðs-
ins, en máttu samkv. reglum þeim,
sem settar voru, vera flestir 75.
Hélzt sú tala að mestu óbreytt til
ársins 1985, ef ég man rétt.
Nefndust stofnendur því hóg-
væra nafni ábyrgðarmenn, og
lagði hver þeirra fram sömu upp-
hæð, 250 krónur, sem stofnfé, en
að auki munu þeir hafa ábyrgzt
aðrar 250 krónur, ef á þyrfti að
halda. Þannig urðu stofnendur all-
ir með jafnt fjárframlag, hversu
fjáðir sem þeir voru annars per-
sónulega. Var þetta hið sanna lýð-
ræði í mannlegum skiptum. Þetta
var veruleg fjárhæð á þessum ár-
um heimskreppunnar fyrir marga
þá, sem hér stóðu að. En hér voru
á ferð hugsjónamenn, sem hugs-
uðu ekki einvörðungu um eigin
pyngju, heldur og hag samborgara
sinna.
Nú þætti þetta stofnfé eða
ábyrgðarfé ekki mikið í augum
þeirra, sem hafa dollaramerki í
augum og hugsa tæplega í millj-
ónum, heldur í milljörðum, sem
var slík stjarnfræðileg tala árið
1932, að almenningur vissi varla,
hversu há hún var í raunveruleik-
anum. En nú er öldin önnur og
hugsun þeirra manna, sem fæddir
eru löngu eftir kreppuárin, sem
þeir komust aldrei í snertingu við,
en ríða nú húsum í fjármálaheimi
okkar og telja sig geta haft vit fyr-
ir okkur smælingjunum – eða vilja
hafa það. Hér held ég, að okkur
stofnfjáreigendum SPRON sé ein-
mitt þörf á að gjalda varhuga við
fagurgala þeim, sem ómar í kring-
um okkur og því miður m.a. úr
röðum æðstu manna SPRON.
Þeir tönnlast á því, að stofnfjár-
eigendur eigi ekkert tilkall til þess
fjár eða einhvers hluta þess, sem
safnazt hefur í hirzlur SPRON frá
upphafi og fram á þennan dag.
Þetta er fé án hirðis, eins og for-
ingi uppivöðslumanna hefur svo
oft talað um. Enda þótt mér finn-
ist það undarlegt, að ábyrgð-
armenn sjóðsins – eða með fínna
heiti stofnfjáreigendur, a.m.k.
þeir, sem eru næstu arftakar
stofnendanna, skuli ekki eiga hér
einhverja hlutdeild í fram yfir þá,
sem nú svarfast mest um innan
sjóðsins og kringum hann. Samt
skín það í gegn, að Pétur H. Blön-
dal og meðreiðarsveinar hans inn-
an og utan Sparisjóðsins gína yfir
þessu fé og vilja ráðstafa því eftir
eigin geðþótta og án nokkurs sam-
starfs við raunverulega stofnfjár-
eigendur. Hér kemur tvöfeldni
þeirra berlega í ljós gagnvart
Sparisjóði okkar.
Hér má bæta því við, að Guð-
mundur Hauksson, núverandi
sparisjóðsstjóri, lagði mikla
áherzlu á það, að SPRON seldi all-
ar húseignir sínar Stoðum hf. og
kom því vafningalítið í gegn án
nokkurrar umræðu við stofnfjár-
eigendur fyrr en eftir á. Áttu þeir
að mínum dómi skýlausan eða
a.m.k. siðferðislegan rétt á að
leggja hér orð í belg, áður en sala
eignanna fór fram. En hér er ljóst,
að nýir siðir koma með nýjum
herrum – og ég held ekki allir til
bóta.
Síðan mun SPRON hafa gerzt
leiguliði þessa auðfélags, sem sjá
mun um allan rekstur og viðhald
fyrri fasteigna Sparisjóðsins.
Þannig losnar stjórn hans við alls
konar amstur og óþægindi, sem
fylgja mörgum fasteignum. Mér
hefur verið tjáð, að SPRON hafi
síðan tekið þessar eignir á leigu til
40 ára. Vel má vera, að þessi að-
ferð sé ekki að öllu óskynsamleg,
þegar grannt er skoðað. En vel má
spyrja sparisjóðsstjórann til hvers
refarnir voru skornir. Eins mætti
spyrja í framhaldi af því: í hvað
fór það fé sjóðsins, sem losnaði við
þennan sölugerning? Skyldi það
hafa lent í einhverjum viðskiptum
við Kaupþing hf., sem flutti að-
alstöðvar SPRON úr höf-
uðstöðvum sínum á Skólavörðustíg
11 undir sinn verndarvæng inni í
Ármúla 13, en þar ráða einmitt
ríkjum Guðmundur Hauksson og
Sigurður Einarsson, sá hinn sami
og verðlaunaður var með um 70
milljóna eingreiðslu fyrir frábær
störf í þágu peningafurstanna. Og
einhvers staðar kom fram, að
sparisjóðsstjóri okkar fann ekkert
að þessari ráðstöfun fjárins, sem
þeir áttu vitaskuld ekkert í. Ég er
hræddur um, að stofnendur Spari-
sjóðs Reykjavíkur og nágrennis,
sem heyrðu til aldamótakynslóð
fyrri aldar, hefðu hér hrokkið
ónotalega við slíku siðleysi og að
ég vil segja ósvífni í garð stofn-
fjáreigenda og allra viðskiptavina
sjóðsins. En þannig er málum
háttað nú í upphafi 21. aldar í hin-
um ágæta Sparisjóði okkar.
Og nú á að fullkomna verk þess-
ara óþurftarmanna SPRON með
því að hesthúsa hann inn í nýjan
banka, sem Kaupþing og Bún-
aðarbanki hafa komið á fót undir
heitinu KB-banki. Jafnframt er
tekið fram, að SPRON eigi að
starfa áfram sjálfstætt og með
sama hætti og hann hefur alltaf
gert. Eins muni engin breyting
verða gerð á starfsliði Sparisjóðs-
ins. En verður það svo? Enga trú
hef ég á því, a.m.k. þegar fram í
sækir.
Þá finnst mér nöturlegt eftir 70
ára farsælt starf Sparisjóðs
Reykjavíkur og nágrennis, ef það
á fyrir honum að liggja að fara
undir pilsfald þess banka, sem
framsóknarmaðurinn, sem kennd-
ur hefur verið við Hriflu, reisti
með flokksmönnum sínum á rúst-
um Íslandsbanka (hins fyrri) og
hafði verið komið á kné í pólitísku
gerningaveðri þess tíma.
Þá var að tilhlutan ríkisstjórn-
arinnar stofnaður banki, sem
nefndur var Búnaðarbanki Ís-
lands. Var honum einkum ætlað að
styrkja bændur og landbúnað, eins
og nafnið bendir til. Vafalaust hef-
ur ekki veitt af því, en Reykvík-
ingar munu ekki hafa átt greiða
leið í þann banka til lánveitinga
vegna húsbygginga eða til annars
reksturs til eflingar atvinnulífi
bæjarins.
Einu lánamöguleikar alls al-
mennings í bankakerfi þess tíma
voru hjá Veðdeild Landsbankans,
og þar urðu menn oft að bíða lengi
eftir fyrirgreiðslu. Lánin voru síð-
an greidd út með svonefndum veð-
deildarbréfum, sem lántakendur
urðu sjálfir að reyna að selja og
koma í peninga, oft með veruleg-
um afföllum. Auk þessa kerfis
munu ýmsir hafa getað fengið ein-
hver lán hjá einkaaðilum, oft vin-
um og kunningjum, en þar mun
ekki alltaf hafa verið um auðugan
garð að gresja.
Upp úr þessum jarðvegi pen-
ingamarkaðarins um 1930 spratt
svo Sparisjóður Reykjavíkur og
nágrennis. Eins og nafnið bendir
til, átti hann einnig að aðstoða ná-
grannabyggðir bæjarins. Hér var
því leitað nokkurs jafnvægis við þá
áráttu ríkisstjórnarinnar að koma
Reykjavík eða Reykjavíkurvald-
inu, eins og það var orðað, á kné.
Og enn muna margir frá þessum
árum aðfarirnar að Thor Jensen
og Korpúlfsstaðabúinu. Þessa ættu
menn nú að minnast, ekki sízt
sannir sjálfstæðismenn, þegar ráð-
izt er með offorsi og gylliboðum að
einu merkasta framtaki, sem Jón
Þorláksson stóð að – Reykjavík og
um leið landinu öllu til heilla.
Í grein minni frá 2002 minntist
ég á fyrri atlögu, sem gerð var að
Sparisjóði okkar um það leyti, sem
Iðnaðarbanki Íslands var stofn-
aður á sjötta áratug síðustu aldar.
Sakar ekki að minna stofnfjáreig-
endur, sem margir hverjir hafa
ekki verið fæddir um það leyti, á
þau átök, sem þá urðu meðal
ábyrgðarmanna sjóðsins.
Sú tillaga var borin upp af
nokkrum ábyrgðarmönnum, að
Sparisjóðurinn gengi inn í hinn
nýstofnaða banka og yrði spari-
sjóðsdeild hans. Þetta studdu ýms-
ir úr hópi fjársterkra ábyrgð-
armanna með þáverandi
stjórnarformann í broddi fylk-
ingar. Um þetta varð veruleg tog-
streita, en sem betur fór urðu þeir
fleiri ábyrgðarmennirnir, sem
felldu tillöguna og björguðu Spari-
sjóðnum frá þeirri hremmingu að
fara í hjábúð í Iðnaðarbankanum,
ef svo má orða það.
Nú spyr ég að lokum. Hvernig
haldið þið, núverandi stofnfjáreig-
endur, að þáverandi ábyrgð-
armenn brygðust nú við annarri
atlögu að Sparisjóði okkar, mættu
þeir mæla? Svarið er að mínum
dómi einfalt: Þeir hefðu samkv. áð-
urgreindum viðbrögðum þeirra
aldrei samþykkt þann gerning,
sem leggja á fyrir stofnfjáreig-
endur 14. þ.m., og allra sízt, þegar
bera á fé á okkur, sem trúlega er
með öllu óheimilt. Ég vænti þess,
að sem flestir stofnfjáreigendur
taki sömu afstöðu og ég geri gagn-
vart þessu óþurftarmáli og kom
hér fram í upphafi þessarar grein-
ar.
Enn ein árás á sjálfstæði SPRON
Eftir Jón Aðalstein Jónsson ’En hér er ljóst, að nýir siðir koma með nýj-
um herrum – og ég
held ekki allir til bóta. ‘
Jón Aðalsteinn Jónsson
Höfundur er fyrrv. orðabókarstjóri.
ÁSKIRKJA: Fjölskylduguðsþjónusta kl.
11:00. Kór Áskirkju syngur. Organisti
Kári Þormar. Gítarleikur Aðalheiður Mar-
grét Gunnarsdóttir. Prestur sr. Þórhildur
Ólafs.
BÚSTÐAKIRKJA: Barnamessa kl.
11:00. Fjölbreytt tónlist. Skemmtileg
samvera fyrir alla fjölskylduna. Guðs-
þjónusta kl. 14:00. Félagar úr Kór Bú-
staðakirkju syngja. Organisti Guð-
mundur Sigurðsson. Heitt á könnunni
eftir messu. Pálmi Matthíasson.
DÓMKIRKJAN: Guðsþjónusta kl. 11:00.
Barnastarfið hefst að nýju og bjóðum
við öll börn sem eru eða vilja vera þátt-
takendur í því til kirkju. Einföld guðs-
þjónusta með skírn og stund fyrir börn-
in. Hans Guðberg Alfreðsson
æskulýðsfulltrúi flytur hugleiðingu og
sr. Jakob Ágúst Hjálmarsson leiðir
stundina. Verið velkomin.
GRENSÁSKIRKJA: Barnastarf kl. 11 í
umsjá Hrundar Þórarinsdóttur djákna
o.fl. Guðsþjónusta kl. 11. Samskot til
kirkjustarfsins. Kirkjukór Grensáskirkju
syngur. Organisti Árni Arinbjarnarson.
Ólafur Jóhannsson.
GRUND dvalar- og hjúkrunarheimili:
Guðsþjónusta kl. 14:00. Organisti
Kjartan Ólafsson. Sr. Kjartan Örn Sig-
urbjörnsson.
HALLGRÍMSKIRKJA: Messa og barna-
starf kl. 11:00. Sr. Sigurður Pálsson
prédikar. Organisti Hörður Áskelsson.
Barnastarfið er í umsjón Magneu Sverr-
isdóttur.
HÁTEIGSKIRKJA: Messa kl. 11.00. Org-
anisti Douglas A. Brotchie. Sr. Helga
Soffía Konráðsdóttir. Barnaguðsþjón-
usta kl. 13.00.
LANDSPÍTALI – HÁSKÓLASJÚKRAHÚS:
Hringbraut: Guðsþjónusta kl. 10:30.
Sr. Bragi Skúlason. Fossvogur: Guðs-
þjónusta kl. 10:30. Sr. Sigfinnur Þor-
leifsson. Landakot: Guðsþjónusta kl.
11:30. Sr. Sigfinnur Þorleifsson.
LANGHOLTSKIRKJA: Kirkja Guðbrands
biskups. Messa og barnastarf kl. 11.
Prestur sr. Petrína Mjöll Jóhannesdóttir.
Organisti Jón Stefánsson. Félagar úr
Kór Langholtskirkju leiða söng. Barna-
starfið hefst í kirkjunni en síðan fara
börnin í safnaðarheimilið með Ágústu,
Þóru og Jóhanni. Öll börn velkomin og
eru foreldrar, ömmur og afar og eldri
systkini hvött til að koma með börn-
unum. Kaffisopi eftir stundina.
LAUGARNESKIRKJA: Messa og sunnu-
dagaskóli kl. 11:00. Kór Laugarnes-
kirkju syngur undir stjórn Gunnars
Gunnarssonar organista. Hildur Eir
Bolladóttir, Heimir Haraldsson og Þor-
valdur Þorvaldsson stýra sunnudaga-
skólanum. Bjarni Karlsson sókn-
arprestur þjónar ásamt Sigurbirni
Þorkelssyni meðhjálpara. Messukaffi.
Dvalarheimilið Sóltún: Messa kl. 14.
Sr. María Ágústsdóttir héraðsprestur
predikar og sinnir altarisþjónustu
ásamt djáknum Sóltúns, Jóni Jóhanns-
syni og Jóhönnu K. Guðmundsdóttur.
Gunnar Gunnarsson, organisti Laug-
arneskirkju, annast undirleik og söng
leiða félagar úr kirkjukór Laugarnes-
kirkju.
NESKIRKJA: Messa kl. 11:00. Kirkjukór
Neskirkju syngur. Organisti Reynir Jón-
asson. Prestur sr. Frank M. Hall-
dórsson. Barnastarf á sama tíma. Sög-
ur, brúður og söngur. Öll börn fá
kirkjubókina og límmiða. Kaffi, djús og
spjall í safnaðarheimilinu eftir messu.
SELTJARNARNESKIRKJA: Guðsþjón-
usta. kl. 11:00. Kammerkór Seltjarnar-
neskirkju syngur. Organisti Pavel Mana-
sek. Prestur sr. María Ágústsdóttir.
Sunnudagaskólinn á sama tíma.
ÓHÁÐI SÖFNUÐURINN: Messa sunnu-
dag kl. 14. Sýnt verður barnaleikritið
Ósýnilegi vinurinn.
FRÍKIRKJAN Í REYKJAVÍK: Barnastarfið
hefst hjá okkur næsta sunnudag klukk-
an 11:00. Eftir barnastundina förum við
og gefum öndunum við tjörnina brauð.
Allir velkomnir. Safnaðarstarf Fríkirkj-
unnar.
ÁRBÆJARKIRKJA: Fjölskylduguðsþjón-
usta kl. 11.00. Byrjum nýja árið með
fjölskylduguðsþjónustu. Rebbi refur og
risinn Golíat koma í heimsókn og segja
frá ævintýrum sínum. Nýjar bækur og
myndir.
BREIÐHOLTSKIRKJA: Barnaguðsþjón-
usta kl. 11.00. Messa kl. 11.00. Sr.
Ragnar Gunnarsson prédikar og þjónar
fyrir altari. Organisti: Peter Maté.
DIGRANESKIRKJA: Fjölskyldumessa kl.
11.00. Prestur sr. Gunnar Sig-
urjónsson. Organisti Kjartan Sig-
urjónsson. Kór Digraneskirkju B-hópur.
Sunnudagaskóli hefst í kirkju með
brúðuleikhúsi Helgu Steffensen, en
færist síðan í kapellu á neðri hæð.
Kvöldsamkoma með Þorvaldi Halldórs-
syni kl. 20.30. Prestur sr. Gunnar Sig-
urjónsson. (Sjá:nánar:www.digra-
neskirkja.is.)
FELLA- OG HÓLAKIRKJA: Guðsþjónusta
Guðspjall dagsins:
Þegar Jesús var tólf ára.
(Lúk. 2.)
Nýbýlavegi 12 • 200 Kópavogi • Sími 554 4433
Opið virka daga 10-18, laugardaga 10-16
Föt fyrir
allar konur
Dömu- og
herranáttföt
undirfataverslun
Síðumúla 3
ER NEFIÐ STÍFLAÐ?
Fæst í apótekum
og lyfjaverslunum
STERIMAR
Skemmir ekki slímhimnu
er náttúrulegur
nefúði sem losar stíflur
og léttir öndun.
Fyrir 0-99 ára.