Morgunblaðið - 18.01.2004, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. JANÚAR 2004 41
g
ð
t
á
ð
i
g
m
ð
í
-
ð
a
n
r
,
g
a
s
u
á
n
n
ð
m
-
u
u
á
ð
g
-
-
-
ð
t
n
-
a
r
ð
sækja börnin í gæslu í því sambandi. Til að
starfsframi og fjölskyldulíf gætu farið saman
töldu flestir að sveigjanleiki í starfi og áreið-
anleg dagvistunarúrræði skiptu mestu.
Fjölskylduvæn
starfsmanna-
stefna er
allra hagur
Á vinnustöðum virð-
ist víða skorta skiln-
ing á því að starfs-
menn eigi sér líf utan
vinnunnar. Og innan
skólakerfisins virðist
sömuleiðis skorta
skilning á því að foreldrar þurfi að sinna krefj-
andi störfum úti á vinnumarkaðnum auk upp-
eldis barna sinna. Niðurstaðan er sú að for-
eldrar ungra barna, og einkum og sér í lagi
mæður, upplifa sig gjarnan í vörn á öllum víg-
stöðvum.
Vinnumenningin á Íslandi virðist því miður
ennþá miðast að talsverðu leyti við það að fólk
vinni langan vinnudag, skili miklum tímafjölda
í viðveru á vinnustað, fremur en að áherslan sé
á framleiðnina. Það kemur sér augljóslega illa
fyrir foreldra ungra barna. Þó eru teikn á lofti
um að þetta sé hægt og bítandi að breytast.
Stjórnendur fyrirtækja gera sér í auknum
mæli grein fyrir því að fjölskylduvæn starfs-
mannastefna er bæði til hagsbóta fyrir starfs-
menn og vinnuveitendur og á ýmsum vinnu-
stöðum gefst starfsfólki nú kostur á
sveigjanlegum vinnutíma. Ávinningurinn fyrir
starfsmenn er augljós, sérstaklega foreldra
ungra barna, og fyrirtækin njóta góðs af auk-
inni starfsánægju og tryggð við vinnuveitanda,
betri nýtingu tíma og bættum afköstum.
Skóla- og dag-
vistunarkerfið
má bæta
Hvað dagvistunar- og
skólakerfið áhrærir
er augsýnilegt að
gera má ýmsar um-
bætur sem ættu
hvorki að vera ýkja
kostnaðarsamar né flóknar í framkvæmd.
Foreldrar barna á leikskóla- og grunnskóla-
aldri kvarta gjarnan yfir því að skólastarfið
miðist fremur við þarfir kennara en við þarfir
foreldra. Í því sambandi má nefna svonefnda
starfsdaga, vetrarfrí og viðtalsdaga, þegar
skólastarf liggur niðri og foreldrar þurfa að
taka sér frí í vinnu til að gæta barna sinna eða
útvega barnagæslu með öðrum hætti sem iðu-
lega er ekki heiglum hent. Og fyrir foreldra
sem bæði eiga börn á leikskóla og í grunnskóla
er óhagræðið tvöfalt því frídagarnir eru ekki
samræmdir sem þó ætti að vera auðvelt í fram-
kvæmd.
Nú er í flestum skólahverfum boðið upp á
heilsdagsskóla, þar sem börn eru í vistun eftir
að hefðbundnum skólatíma lýkur, og er það
vel. En þann tíma og aðstöðu mætti þó nýta
mun betur en nú er gert. Það væri til dæmis til
mikils hagræðis fyrir bæði foreldra og börn ef
almennt væri boðið upp á aðstoð við heimanám
á vistunartímanum þannig að því væri lokið
þegar börnin koma þreytt heim til þreyttra
foreldra að loknum löngum vinnudegi. Einnig
væri til mikilla bóta ef unnt væri að koma því
svo fyrir að tómstundastarf barna þar á meðal
íþróttaiðkun og tónlistarnám færi að mestu
leyti fram innan vébanda heilsdagsskólans. Þá
má nefna að víða lýkur vistunartímanum mun
fyrr en venjulegum vinnutíma foreldra sem
þurfa því að gera ráðstafanir til að brúa bilið.
Koma ætti til móts við þarfir foreldra um
gæslutíma enda greiði þeir fyrir vistunina.
Ekki síður
hagsmunamál
karla
Í stuttu máli sagt er
ljóst að barneignir
hafa töluverð áhrif á
möguleika fólks til að
helga sig störfum á
vinnumarkaði og
komast þar til metorða. Og það er svo sem ekki
nema eðlilegt. Fólk velur jú að eignast börn og
ætti að gera sér grein fyrir því hvað í því felst.
En það er hins vegar ekki eðlilegt að byrð-
arnar lendi nær eingöngu á öðru kyninu eins
og raunin er. (Nú kunna einhverjir að hugsa
sem svo að það sé einfaldlega val mæðra að
helga sig börnunum, umfram feður. En þegar
litið er til þess að þættir á borð við aldalanga
hefð, lífseigar hugmyndir um hlutverk karla og
kvenna og umtalsverðan launamun kynjanna
hljóta að hafa rík áhrif á það hvort foreldranna
dregur úr vinnu til að sinna börnum, sést
gjörla að orðið „val“ er í því sambandi býsna
innihaldsrýrt.)
En vitaskuld snýst málið ekki einvörðungu
um konur og jafnréttisbaráttu þeirra. Það er
ekki síður hagsmunamál karla að fá tækifæri
til að taka virkan þátt í umönnun og uppeldi
barna sinna sem og almennum rekstri heimilis-
ins. Lögin um fæðingarorlof, sem tóku gildi
fyrir þremur árum, eru þar vitaskuld stórt
skref í rétta átt. Sem kunnugt er kveða þau á
um þriggja mánaða sjálfstæðan rétt hvors for-
eldris til töku fæðingarorlofs, auk þriggja mán-
aða sem foreldrar geta skipt á milli sín. Að
sjálfsögðu eiga feður að hafa sama rétt og
mæður á orlofi til að geta annast nýfædd börn
sín. Og viðtökurnar sýna að karlar eru svo
sannarlega fúsir til þess en um 80% feðra hafa
á þessum þremur árum nýtt sér orlofsrétt sinn.
Binda má vonir við að aukinn hlutur feðra í
umönnun nýfæddra barna sinna leiði til þess að
þeir verði virkari uppalendur í framhaldinu,
myndi nánari tengsl við börnin og taki meiri
þátt í að sinna daglegum þörfum þeirra. Það
eru lóð á vogarskálar jafnréttis.
Hið gullna
jafnvægi
En eftir því sem
karlar fara að axla
meiri ábyrgð á heim-
ilisstörfum og barna-
uppeldi má jafnframt búast við því að þeir
muni í auknum mæli og til jafns við konur
finna fyrir því hve fjölskyldulífið og sókn eftir
frama á vinnumarkaði rekast á. Það skyldi þó
aldrei vera að þá fyrst færu hjólin að snúast og
gerð yrði gangskör að því að auðvelda for-
eldrum að ná hinu gullna jafnvægi milli vinnu
og einkalífs?
Morgunblaðið/Ómar
Það sem fyrst og
fremst ræður því að
konur eiga enn
langt í land með að
ná jafnri stöðu á við
karla á vinnumark-
aði er sú staðreynd
að ábyrgðin á heim-
ilishaldi og barna-
uppeldi hvílir ennþá
aðallega á herðum
þeirra.
Laugardagur 17. janúar