Morgunblaðið - 03.03.2004, Síða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
aldar og stríðs gegn öllum
annars Bandaríkjamönnu
vilja skaða Írak.“
Íraska framkvæmda
Bagdad lýsti yfir þrigg
þjóðarsorg vegna blóðsú
anna og ákveðið var a
undirritun nýrrar stjór
sem átti að fara fram í da
Leiðtogar súnníta, s
Kúrda efndu til sam
blaðamannafundar í Bagd
hvetja landsmenn til að s
ingu og sögðust enn ve
ráðnir í því að koma á
lýðræði í landinu.
„Helsta markmið hryð
Yfir 220 manns biðu bana í árásum á
Mesta mann
í Írak síðan s
Saddams f
Jórdaninn Abu
Mussab al-Zar-
qawi grunaður
um hryðjuverkin
Bagdad. AFP, AP.





;
  5"
"<
=
" " 
"2 !
 15 1  
1" 
.,#
, *%#
 :;9<

;=>
5?>
5>

.,#
, *%#
 :=9<

3<>
64>
3>

.,#
, *%#
 6;93

54>
;@>
5>
 .,#
, *%#
 <9;

:;>
6?>
<>

.,#
, *%#
 (!%!
> !! @' ##!


 




       !"   

# $  !
Að minnsta kosti 182manns biðu bana í árás-um á helga staði sjíta íborgunum Bagdad og
Karbala í Írak í gær þegar sjítar
héldu þar helgustu hátíð sína í
fyrsta skipti frá því að Saddam
Hussein var steypt af stóli. Eru
þetta mannskæðustu árásir í Írak
frá því að George W. Bush
Bandaríkjaforseti lýsti því yfir að
hernaðaraðgerðum væri að mestu
lokið í landinu.
Rúm milljón sjíta var á götum
Karbala í tilefni af Ashura-hátíð-
inni þegar níu sprengingar urðu í
borginni. Íraskir embættismenn
sögðu í gærkvöldi að 112 manns
hefðu látið lífið og 235 særst í
Karbala.
Að minnsta kosti 70 manns til
viðbótar biðu bana og um 320
manns særðust í árásum á Kazi-
miya-grafhýsið í norðvesturhluta
Bagdad, að sögn embættismann-
anna. Fregnir hermdu að þrír til-
ræðismenn hefðu sprengt sig í
loft upp þegar fólk safnaðist sam-
an við Kazimiyah. Fjórði tilræð-
ismaðurinn var handtekinn eftir
misheppnaða tilraun til sjálfs-
morðsárásar í Bagdad.
Sex menn voru handteknir í
Karbala og talsmaður pólska her-
liðsins, sem annast öryggisgæslu í
borginni, sagði að tveir þeirra
hefðu verið að undirbúa fleiri
árásir.
Sagður vilja koma af
stað borgarastyrjöld
Bandaríski hershöfðinginn
Mark Kimmitt sagði að árásirnar
hefðu verið þaulskipulagðar og til-
ræðismennirnir hefðu beitt þrem-
ur aðferðum. Þeir hefðu gert að
minnsta kosti eina sjálfsmorðs-
árás í Karbala, beitt sprengju-
vörpum og komið fyrir sprengjum
við vegi.
Hershöfðinginn sagði að „ein-
hvers konar fjölþjóðleg samtök“
hefðu að öllum líkindum skipulagt
árásirnar. Jórdaninn Abu Mussab
al-Zarqawi, sem er talinn tengjast
hryðjuverkasamtökunum al-
Qaeda, væri einkum grunaður um
að hafa staðið fyrir tilræðunum.
Bandarískir embættismenn vör-
uðu við því í síðasta mánuði að al-
Qaeda hygðist reyna að etja sjít-
um og súnnítum saman í Írak til
að koma af stað borgarastyrjöld
og hindra áform Bandaríkja-
manna um færa stjórn landsins í
hendur íraskrar bráðabirgða-
stjórnar 30. júní. Embættismenn-
irnir sögðu að Bandaríkjaher
hefði fundið sautján síðna skjal
um þessi áform og talið væri að
það kæmi frá al-Zarqawi sem er
talinn hafa stjórnað nokkrum af
skæðustu sprengjuárásunum í
Írak undanfarna mánuði.
Margir íranskir pílagrímar á
meðal fórnarlambanna
Árásirnar voru gerðar þegar
sjítar héldu Ashura-hátíðina til að
minnast píslarvættisdauða Huss-
eins, dóttursonar Múhameðs spá-
manns, í Karbala árið 680. Hátíð-
in var bönnuð á valdatíma
Saddams Husseins þar sem óttast
var að hún gæti leitt til uppreisn-
ar meðal sjíta.
Íraskur dómari sem rannsakar
árásirnar, Ahmed al-Hillali, sagði
að alls hefðu níu sprengingar orð-
ið í Karbala. Fjórar sprengjur
hefðu sprungið nálægt hliði á
leiðinni að grafhýsi Abbas, hálf-
bróður Husseins, þrjár við Al-
Mahdi-moskuna og tvær nálægt
búðum pílagríma í útjaðri borg-
arinnar.
Hundruð þúsunda pílagríma frá
Írak, Íran, Pakistan og fleiri
löndum voru í Karbala vegna há-
tíðarinnar. Íranska innanríkis-
ráðuneytið sagði að 22 íranskir
pílagrímar hið minnsta hefðu látið
lífið og 69 særst í tilræðunum í
Bagdad og Karbala.
„Ég sá mann hlaupa að hópi ír-
anskra pílagríma og sprengja sig
í loft upp,“ sagði lögregluforingi í
Karbala. „Sprengingin kostaði 25
manns lífið.“
Fórnarlömbin feyktust í allar
áttir í sprengingunum og fólk
flúði í dauðans ofboði. Vegfarend-
ur reyndu að koma þeim sem
særðust til hjálpar, sumir settu
þá á kerrur sem yfirleitt eru not-
aðar til að flytja aldraða píla-
gríma um helgistaðina, aðrir
vöfðu teppum utan um þá eða
báru þá í burtu.
Heita því að koma á lýðræði
Eftir sprengingar nálægt Al-
Mahdi-moskunni í Karbala sá
fréttamaður AFP hóp sjíta ráðast
á mann, sparka í hann þar til
hann missti meðvitund og grýta
hann.
Hóteleigandi í Karbala, Aziz
Mazhat, kvaðst hafa séð tuttugu
lík við hótel sitt og gagnrýndi
Bush Bandaríkjaforseta harðlega.
„Hann kom hingað til að losna við
Saddam en hann verndar okkur
ekki,“ sagði hann. „Það sem gerð-
ist í dag er upphaf borgarastyrj- Særður drengur fluttur á
ÁBENDINGAR KB BANKA
Ábending KB banka um að visshætta sé á að hlutabréf falli íverði og því fylgi snögg gengis-
lækkun krónunnar, virðist hafa valdið
talsverðu umróti bæði á gjaldeyris- og
hlutabréfamarkaði. Þannig lækkaði Úr-
valsvísitala aðallista Kauphallar Íslands
um 2,28% í gær og hafði ekki lækkað
meira á einum degi í tvö og hálft ár. Þá
voru nokkrar sviptingar á gjaldeyris-
markaðnum, þar sem gengi krónunnar
lækkaði lítið eitt.
Það er að sjálfsögðu alltof snemmt að
spá því að lækkun hlutabréfaverðs og
gengis haldi áfram. Jafnframt er ljóst að
ekki eru allir sammála greiningu KB
banka, eins og fram kemur í Morgun-
blaðinu í dag, þar sem greint er frá
gagnrýni greiningardeildar Lands-
bankans. Bæði Birgir Ísleifur Gunnars-
son seðlabankastjóri og Valgerður
Sverrisdóttir viðskiptaráðherra telja
bankann taka of djúpt í árinni.
Framhjá hinu verður ekki litið að KB
banki hefur vakið athygli á ákveðnum
hættumerkjum í efnahagslífinu. Undan-
farna mánuði hefur Úrvalsvísitala
Kauphallarinnar hækkað gífurlega;
u.þ.b. 90% á síðustu tólf mánuðum. Eins
og Bjarni Ármannsson, bankastjóri Ís-
landsbanka, benti á í Morgunblaðinu í
gær, hefur borið á því að fjárfestar hafa
annars vegar keypt í skráðum félögum á
hlutabréfamarkaði og hins vegar keypt
upp félög til afskráningar og fjármagn-
að hvort tveggja með erlendum lánum.
Innstreymi fjármagns hefur áhrif til
hækkunar á gengi krónunnar.
KB banki hefur rifjað upp þróunina á
árunum 1999–2000, þegar gengi krón-
unnar lækkaði snögglega, samfara
lækkandi hlutabréfaverði. Bankinn er
ekki einn um að minna á þetta sem víti
til varnaðar. Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra rifjaði þetta upp í áramóta-
grein sinni hér í blaðinu fyrir rúmum
tveimur mánuðum og sagði: „Á árunum
1999 til 2001 fóru margir mjög geyst og
kapp réð stundum meiru en forsjá. For-
ráðamönnum íslenska bankakerfisins er
rétt um þessar mundir að horfa til baka
til þessara ára. Þá var gengismálum
okkar til að mynda þannig háttað að
Seðlabanki Íslands bar ábyrgð á því að
gengi íslensku krónunnar héldist innan
ákveðinna vikmarka og freistandi var að
flytja inn í landið fjármuni umfram það
sem vöxtur hagkerfisins þoldi. Það
hrikti mjög í á árinu 2001 þegar efna-
hagslífið þurfti að vinna á viðskiptahall-
anum sem myndast hafði. Margir sem
höfðu tekið mikla áhættu með óhóflegri
erlendri lántöku töpuðu umtalsverðu fé
þegar krónan féll. Erlend lántaka er að
aukast umfram það sem heppilegt getur
talist og sérstaklega veldur taumlaus
erlend lántaka bankanna nokkrum
áhyggjum um þessar mundir.“
KB banki hefur sömuleiðis vakið at-
hygli á því, sem æ fleiri velta raunar
vöngum yfir, hvort verðhækkanir á
hlutabréfamarkaðnum endurspegli
raunhæfar væntingar fjárfesta um arð-
semi fyrirtækjanna, sem fjárfest er í,
eða hvort valdabarátta á hlutabréfa-
markaðnum hafi áhrif á verðhækkanirn-
ar. Fyrirtækin verða auðvitað að standa
undir hinu háa hlutabréfaverði og hárri
arðsemiskröfu, annars stefnir í óefni.
Það er raunar ábyrgðarhluti af hálfu
umsvifamikilla aðila á fjármála- og
hlutabréfamarkaði að standa fyrir um-
fangsmiklum erlendum lántökum til að
fjármagna hlutabréfakaup á verði sem
margir draga í efa að sé innstæða fyrir.
Vítin eru til að varast þau og miklu
skiptir að varðveita stöðugleika í hag-
kerfinu.
HEIMSLIST – HEIMALIST
Á málþinginu Heimslist – heimalist,sem Samband íslenskra myndlist-
armanna, SÍM, og Listahátíð í Reykja-
vík stóðu fyrir sl. sunnudag, kom fram
að íslenskt myndlistarlíf stendur að
mörgu leyti á krossgötum. Mikil um-
ræða hefur verið um málefni myndlist-
arinnar á síðustu misserum og töluverð-
ar breytingar eru fyrirsjáanlegar í
baklandi myndlista, svo sem vegna til-
komu nýrrar kynningarmiðstöðvar fyrir
samtímalist, KÍM, og Listahátíðar vorið
2005 þar sem megináherslan verður
lögð á myndlistarþáttinn. Leiða má lík-
ur að því að þessir tveir þættir geti, ef
faglega er að þeim staðið og sérfræði-
þekking látin ráða ferðinni við val allra
sem að mótun þeirra koma, orðið til þess
að opna íslenskum myndlistarmönnum
ný sóknarfæri á innlendum sem erlend-
um vettvangi.
Orð Áslaugar Thorlacius, formanns
SÍM, á ráðstefnunni benda til þess að
viðhorfsbreyting sé að verða meðal
myndlistarmanna og að kröfur um fag-
mennsku í sýningarhaldi og kynningar-
starfi, er leiði til sterkari tengsla við
hinn alþjóðlega listheim, séu að færast í
aukana. Hún sagði m.a. í inngangsorð-
um sínum að „orðræða myndlistarinnar
[þurfi] að komast á nýtt stig líka. Nýir
tímar kalla á nýja sýn og við listamenn
þurfum að meta stöðu okkar upp á nýtt
og ef til vill viðhorf okkar einnig. […]
Svo lengi sem við lítum svo á að við bú-
um á hjara veraldar mun umheimurinn
einnig líta svo á.“
Hvað þennan faglega þátt varðar er
einnig full ástæða til að staldra við orð
Tuma Magnússonar, prófessors við
Listaháskóla Íslands, sem taldi mikil-
vægt að forstöðumaður KÍM kæmi að
utan þar sem stofnunin myndi starfa á
alþjóðvettvangi, en honum virtist þó
sem ekki væri gert ráð fyrir að hann
hefði mikil listræn völd. „Það virðist
enginn tilgangur með því að fá forstöðu-
mann erlendis frá, ef þetta á eingöngu
að vera framkvæmdastjórastarf,“ sagði
hann. Full ástæða er til að ítreka nauð-
syn þess að gera þetta starf það fýsilegt
í listrænum skilningi að raunhæfir
möguleikar séu á að fá virtan fagaðila á
sviði samtímalista til að gefa kost á sér í
starfið.
Þótt þau Ólafur og listfræðingurinn
Jessica Morgan, sem ráðin hefur verið
sem sýningarstjóri myndlistarþáttar
Listahátíðar 2005, hafi reifað kosti og
galla slíkra alþjóðlegra stórsýninga á
þinginu er ljóst að bæði töldu þau slíkan
viðburð geta skipt miklu máli hér á
landi. Jessica sagði þróun slíkra sýninga
á síðustu árum endurspegla „ákveðnar
breytingar í samfélaginu“, og tók fram
að þeir geti „gegnt nýju hlutverki með
nýjum hugmyndum“, sem væntanlega
vísar til þess að hægt sé að sníða slíka
sýningu hér á landi að þeim hagsmunum
sem eru í húfi. Eins og Ólafur Elíasson
benti svo glögglega á þarf slíkur tvíær-
ingur þó „að skapa […] alþjóðlega um-
ræðu utan um staðbundnu umræðuna,
ef hann gerir það ekki verður hann að
teljast mislukkaður. Viðburðir af þessu
tagi næra hver annan. Þetta snýst ekki
bara um að íslenskur tvíæringur verði
alþjóðlegur, heldur líka að alþjóðlegi
myndlistarheimurinn þurfi á Íslandi að
halda.“