Morgunblaðið - 10.03.2004, Qupperneq 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. MARS 2004 11
STREITUBUNDIN lífsstílsvanda-
mál á borð við ofþyngd og átröskun,
stoðkerfiskvillar vegna hreyfingar-
leysis, kynsjúkdómar, margvísleg
vanlíðan en einkum þó kvíði og þung-
lyndi, neysla vímugjafa, slys og of-
beldi eru meðal helstu ógnana við
heilsufar landsmanna.
Þetta er meðal helstu niðurstaðna
í nýrri skýrslu Landlæknisembætt-
isins og heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytisins, Áherslur til
heilsueflingar, sem kynnt var fjöl-
miðlum í gær. Fagráð Landlæknis-
embættisins vann skýrsluna, þar
sem dregnir eru fram helstu áhrifa-
þættir á lýðheilsu á Íslandi, og setti
fram tillögur um á hvern hátt heilsu-
efling geti bætt heilsufar og líðan ís-
lensku þjóðarinnar.
Höfum kannski tapað
okkur í ákafri neyslu
Jón Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra sagði fagráðið hafa unnið
mikla og gagnlega skýrslu þar sem
komið væri inn á flesta þá þætti sem
snertu heilsufar þjóðarinnar. „Eins
og skýrsluhöfundar benda á er heil-
brigði færni til að lifa daglegu lífi en
ekki markmið í sjálfu sér. Menn velja
og temja sér heilbrigða lífshætti og
lífsviðhorf til þess að lifa góðu lífi alla
ævi,“ sagði heilbrigðisráðherra.
Jón sagði að þrátt fyrir að þjóðin
hefði sjaldan verið hraustari en nú
steðjuðu að henni margvísleg vanda-
mál sem tengdust því samfélagi sem
þjóðin væri þó að mörgu leyti stolt
af. „Við höfum kannski tapað okkur
nokkuð, eins og oft hefur komið
fram, í ákafri neyslu og eftirsókn eft-
ir efnislegum gæðum á kostnað al-
mennra lífsgilda ...[-] Þá er sú hætta
til staðar að ofgnóttin leiði til of-
neyslu af ýmsu tagi, veruleikaflótta
sökum neyslu vímuefna sem því mið-
ur er verulegt áhyggjuefni,“ sagði
Jón.
Vaxandi offita eitt helsta
heilsufarsvandamálið
Sigurður Guðmundsson landlækn-
ir lagði áherslu á að heilsufar á Ís-
landi væri gott, ekki bara vegna góðs
heilbrigðiskerfis heldur líka vegna
áhrifa af velferðarstefnu samfélags-
ins. Sigurður sagði að engu að síður
væri ástæða til hafa áhyggjur af
nokkrum atriðum sem m.a. lytu að
fjölskyldustefnu, uppeldisstefnu,
vaxandi tíðni geðraskana og vanlíðan
í samfélaginu.
Tóbaksreykingar hefðu verið einn
af helstu faröldrum 20. aldarinnar en
annar sé vaxandi offita, bæði barna,
unglinga og fullorðinna. „Þar blasir
við mikið verkefni sem við verðum
m.a. að takast á við með því að efla
hreyfingu landsmanna. [-] Fíkni-
efnaneysla fer vaxandi þótt varnar-
aðgerðir hafi borið góðan árangur,
ekki hvað síst í skólum. Það gefur
okkur til kynna hvar víglínan liggur.
Hún er hjá unga fólkinu. Það er auð-
veldara og affarasælla að reyna að
koma í veg fyrir að einhver taki upp
hegðun sem getur leitt til alvarlegra
atburða heldur en að láta fólk hætta
henni. Það er erfiðara að meðhöndla
fíkniefnasjúklinga en að koma í veg
fyrir að neysla hefjist,“ sagði land-
læknir.
Sigurður sagði að með því að tefla
fram þessum þáttum, sem lögð sé
áhersla á í skýrslunni, væri verið að
skapa tækifæri til að snúa vörn í
sókn. „Það er í fyrsta lagi með upp-
lýsingum til almennings, m.ö.o.
áróðri og okkar hlutverk er að hjálpa
fólki að rísa undir því að bera ábyrgð
á eigin heilsu. [-] Við munum eiga
okkar þátt í þessu en við munum
auðvitað horfa mjög til nýrrar lýð-
heilsustöðvar um að koma að þessum
málum. Það má kannski segja að
þessi greinargerð sé eins konar
vinnubók fyrir okkur öll um það sem
við þurfum að gera,“ sagði landlækn-
ir.
Ný skýrsla landlæknis og heilbrigðisráðuneytisins um heilsueflingu
Ofþyngd, vímuefnaneysla
og þunglyndi ógna heilsu
HÆSTIRÉTTUR hefur staðfest úr-
skurði Héraðsdóms Reykjavíkur um
að þeir Grétar Sigurðsson og Jónas
Ingi Ragnarsson sæti gæsluvarð-
haldi til 24. mars vegna rannsóknar á
líkfundi í Neskaupstaðarhöfn í febr-
úar. Þriðji sakborningurinn, Tomas
Malakauskas, kærði ekki úrskurð
héraðsdóms um gæsluvarðhald.
Í úrskurðum Héraðsdóms
Reykjavíkur segir að telja verði að
rökstuddur grunur sé fyrir því að
mennirnir hafi átt hlut að brotum
gegn nokkrum greinum almennra
hegningarlaga sem fjalla m.a. um
manndráp, um að koma ekki öðrum
manni til hjálpar sem staddur er í
lífsháska og um ósæmilega meðferð
á líki. Einnig er fallist á að hætta
kunni að vera á að mennirnir tor-
veldi rannsókn málsins gangi þeir
lausir.
Rannsókn lögreglu beinist nú m.a.
að því hvort mennirnir þrír sem nú
sitja í gæsluvarðhaldi hafi fjármagn-
að innflutning fíkniefnanna sjálfir,
eða hvort einhver annar hafi fjár-
magnað hann, segir Arnar Jensson,
aðstoðaryfirlögregluþjónn hjá Ríkis-
lögreglustjóra. Hann segir að enginn
hafi enn verið yfirheyrður vegna
hugsanlegrar fjármögnunar með
stöðu grunaðs manns, þó að ýmislegt
hafi verið kannað.
Ferðalög til Litháen
Arnar segir ljóst að annar Íslend-
inganna hafi verið að ferðast til
Litháen, en ekki oft. Hann segir þá
hafa verið saman í viðskiptum við
Litháen svo ekki sé víst að eitthvað
sé óeðlilegt við það. Það verði hins
vegar kannað rækilega.
Enn hefur dánarorsök Vaidas Ju-
cevicius ekki verið staðfest með
óyggjandi hætti af lögreglu, og segir
Arnar að lokaskýrsla úr krufning-
unni sé enn ekki tilbúin.
Gæsluvarðhald
vegna líkfundar-
máls staðfest
SÝSLUMAÐURINN í Hafnarfirði
og Fasteignamat ríkisins hafa sent
frá sér eftirfarandi athugasemd:
„Í frétt í Morgunblaðinu 9. mars
sl. gætir þess misskilnings að tafir
hafi orðið á afgreiðslu veðbókarvott-
orða hjá sýslumanninum í Hafnar-
firði. Veðbókarvottorð eru afgreidd
samdægurs nú sem hingað til. Hins
vegar kann þinglýsing skjala að taka
lengri tíma en áður meðan starfs-
menn embættisins eru að ná færni í
nýju tölvukerfi.
Um þessar mundir hafa þinglýs-
ingargögn sýslumannsins í Hafnar-
firði verið yfirfærð úr eldra tölvu-
kerfi, sem er frá árinu 1987 og var í
umsjón Skýrr hf., í Landskrá fast-
eigna, sem Fasteignamat ríkisins
heldur og rekur. Öll sýslumanns-
embætti á landinu að undanskildum
sýslumanninum í Reykjavík og á Ísa-
firði þinglýsa nú í tölvukerfi Lands-
krár fasteigna. Yfirfærsla þinglýs-
ingargagna úr eldra tölvukerfi
þeirra embætta í Landskrá fast-
eigna er áætluð 12.–14. mars fyrir
sýslumannsembættið á Ísafirði nk.
og 19.–22. mars nk. fyrir sýslu-
mannsembættið í Reykjavík.
Eftir yfirfærsluna má búast við að
þinglýsing skjala geti tekið aðeins
lengri tíma en áður meðan starfsfólk
er að kynnast nýju viðmóti í tölvu-
kerfi og öðru verklagi. Þinglýsing
skjals tekur ávallt a.m.k. tvo daga,
sbr. ákvæði þinglýsingalaga nr. 39/
1978, en gera má ráð fyrir að af-
greiðslutími geti verið 3–4 dagar
fyrst í stað.
Landskrá fasteigna er samhæft
gagna- og upplýsingakerfi um fast-
eignir sem nokkur stjórnvöld skrá
upplýsingar í. Það eru byggingar-
fulltrúar sveitarfélaga, Fasteigna-
mat ríkisins og embætti sýslumanna.
Með Landskrá fasteigna er náð því
markmiði að einskrá upplýsingar um
fasteignir í stað þess að fyrrgreind
stjórnvöld héldu áður hvert sína
skrá, og að koma á samræmi á upp-
lýsingar um fasteignir. Þetta byggir
á samvinnu milli byggingarfulltrúa,
Fasteignamats ríkisins og embætta
sýslumanna í innfærslu upplýsinga
um fasteignir til þess að ná sem best-
um áreiðanleika í skránni.
Gjaldfrjálsar grunnupplýsingar
um fasteignir er hægt að finna á
heimasíðu Fasteignamats ríkisins
www.fmr.is, þ.e. um auðkenni fast-
eigna, fasteignamat og brunabóta-
mat. Auk þess er hægt að gerast
áskrifandi að rafrænum aðgangi að
Landskrá fasteigna og þ.á m. þing-
lýsingahluta sem veitir upplýsingar
um veðbandayfirlit fasteigna.“
Vottorð
afgreidd
samdægurs
ANNA ELÍSABET Ólafsdóttir, forstjóri Lýðheilsustöðv-
ar, sagði mikilvægt að gera sér grein fyrir því að grunn-
urinn að velferð einstaklings væri oft fjölskyldan. Það
væri fyrst og fremst fjölskyldan sem liði fyrir þann mikla
hraða og streitu sem væri í þjóðfélaginu. Ein afleiðing
væri aukin tíðni hjónabandsslita. Þá benti Anna á aukna
tíðni geðraskana og gífurlegrar aukningar á neyslu
þunglyndislyfja.
„Ég held því að það þurfi að skoða mjög vel hvort það
kunni að vera að hraðinn og streitan [-] sé einn aðal-
áhrifaþátturinn fyrir þessari gríðarlegu aukningu í
notkun þunglyndislyfja t.d. Í heilbrigðisáætlun er þetta
eitt af forgangsverkefnunum að reyna að draga úr tíðni
geðraskana. Annað sem kemur fram í þessari ágætu
skýrslu [Áherslur til heilsueflingar] er vanlíðan barna á
skólaaldri. Stöðugt fleiri börn eru að greinast ofvirk,
með athyglisbrest, þunglyndi og ýmsa hegðunarörð-
ugleika sem sést t.d. á rítalín-notkuninni.“
Anna telur að eitt af brýnustu verkefnunum til að
bæta heilsu þjóðarinnar sé því að draga úr hraða og
streitu. „Til þess að svo megi verða þurfa mjög margir
að koma að málunum. Það er mjög gjarnan talað um
ábyrgð foreldra og ég vil síst draga úr því. En við meg-
um ekki gleyma því að þessir foreldrar eru líka starfs-
menn og ef atvinnulífið er of aðgangshart við starfs-
menn sína veikir það kraft einstaklingsins til að vera
foreldri. Því er ég að draga það hér fram að atvinnulífið
á líka að axla ábyrgð í þessum málum,“ sagði Anna.
Hraði og streita ein af aðalorsökum geðraskana
Morgunblaðið/Eggert
Frá blaðamannafundinum í gær. Þorgerður Ragnarsdóttir, formaður fagráðsins, Sigurður Guðmundsson land-
læknir, Jón Kristjánsson heilbrigðisráðherra, og Anna Elísabet Ólafsdóttir, forstjóri Lýðheilsustöðvar.
FERMINGARBÖRN eru vöruð við
því að fara í ljós þar sem það geti
valdið ótímabærri öldrun húð-
arinnar og jafnvel húðkrabba-
meini, enda hefur Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunin og fleiri
ráðlagt þeim sem eru yngri en 18
ára að fara ekki í ljósabekki.
Þetta kemur fram í auglýs-
ingum í fjölmiðlum sem Geisla-
varnir ríkisins, Landlæknisemb-
ættið, Krabbameinsfélagið og
Félag íslenskra húðlækna standa
fyrir. Eru forráðamenn ferming-
arbarna eindregið hvattir til þess
að hafa þetta í huga.
Sigurður M. Magnússon, for-
stjóri Geislavarna ríkisins, segir
að það séu skýr tengsl á milli út-
fjólublárrar geislunar og húð-
krabbameina og það virðist vera
að börn og unglingar séu við-
kvæmari en aðrir fyrir út-
fjólublárri geislun en aðrir og þá
breyti auðvitað engu hvort sú út-
fjólubláa geislun komi frá sólinni
eða ljósabekkjum.
Algengasta krabbamein
ungra kvenna
Sigurður sagði að brúni liturinn
sem við fengjum við það að verða
fyrir útfjólublárri geislun, hvort
sem það væri frá sólinni eða ljósa-
bekkjum, væri nokkurs konar
varnarviðbrögð hjá húðinni.
„Útfjólubláa geislunin getur
valdið því að húðin eldist fyrr.
Það komi fram ótímabær öldr-
unareinkenni, þ.e.a.s. hrukkur og
annað þess háttar, og útfjólublá
geislun getur líka valdið því að
það myndist húðkrabbamein,“
sagði Sigurður enn fremur.
Hann sagði að það væri stað-
reynd að tíðni húðkrabbameins
hefði aukist mjög mikið á Íslandi
og þá sérstaklega tíðni sortuæxla,
en þau væru alvarlegasta tegund
húðkrabbameina og þau væru í
dag algengasta krabbameinið hjá
konum á aldrinum 15–34 ára.
„Það er enginn vafi á því að
þessi aukning í tíðni húð-
krabbameina tengist brúnkudýrk-
uninni í þjóðfélaginu. Það hefur
orðið mjög mikil aukning í tíðni
húðkrabbameina um allan heim á
síðustu 5–10 árum og það er
tengt þessari brúnkudýrkun sem
er við lýði,“ sagði Sigurður enn
fremur.
Hann sagði að tilgangurinn með
þessu átaki nú væri að vekja at-
hygli aðstandenda ferming-
arbarna á þessum atriðum. Hægt
væri að nálgast mikið fræðsluefni
um þessa hluti á heimasíðu
Geislavarna ríkisins, www.gr.is.
Fermingarbörn vöruð
við ljósabekkjanotkun
Geta valdið öldrun húðarinnar og húðkrabbameini