Pressan - 09.04.1992, Blaðsíða 23

FIMMTUDAGUR PRESSAN 9.APRÍL1992
23
STJÓRNMÁL
ÖSSUR SKARPHEÐINSSON
Dragbítar Framsóknar
Ólafur Þ. Þórðarson er framsýnastur
framsóknarmanna. Að sönnu hefur hann
á síðustu ámm einkum getið sér orð fyrir
að taka hvem þingforsetann á eftir öðrum
á taugum með eitruðum aðfinnslum um
þingsköp, svo meira að segja dólgum
Framsóknar frnnst á stundum skorta
nokkuð á kristilega meðlíðan hins vest-
firska goða með nánasta umhverfi sfnu.
En umhyggja hans fyrir sínum minnstu
bræðrum hefur eigi að síður komið fram,
þó með öðrum hætti sé og þar ekki síst
hefur framsýni þingmannsins birst.
Arum saman barðist hann einn við
steintröllin í flokki sínum, og reyndi að fá
þá til að breyta úreltum lögum sem bönn-
uðu erlendum skipum að landa afla sínum
á íslandi. Aftur og aftur lagði hann ffam
frumvörp sem miðuðu að því að brjóta
glufu í múr hins mikla banns með því að
leyfa vinum okkar og frændum, Græn-
lendingum og Færeyingum, óheftan að-
gang að íslenskum höfhum. Þetta gerði
þingmaðurinn af mörgum ástæðum.
I fyrsta lagi er hann bibh'ufastur einsog
allir góðir Vestfirðingar, og veit að maður
á að elska náunga sinn, einkum og sér í
lagi sína minnstu bræður, sem í þessu til-
viki eru fyrmefndar smáþjóðir.
I öðm lagi kann þingmaðurinn Islend-
ingasögumar afturábak og áfram og veit
að sömu keltnesku þrælamir og eiga uppi-
stöðuna í genabanka íslendinga sáðu sín-
um villtu fræjum af engu minni þrótti er
þeir áðu í skýldum vfkum Færeyja á leið
sinni yfir hafið. Þess vegna em þeir
frændur. Sömuleiðis grunar hann af lestri
sömu sagna að það hafi verið grænlenskt
örlæti sem langa hríð hélt líftómnni í síð-
ustu Islendingunum í Vestri-Byggð í
Grænlandi, áður en fimbulskeiðið sem
hægt er að lesa úr grænlenskum jöklum
lagði þá endanlega að velli uppúr 1300.
Vegna þessa hefur Ólafur Þórarinn bund-
ið vináttu við granna vora í vestri, og vill
þeim vel.
En í þriðja lagi er þingmaðurinn stríð-
inn. Og líkt og margir Vestfirðingar hefur
hann sérlega ríka þörf fyrir að sýna sjálf-
stæði sitt með því að storka þeim sem fara
með valdið og dýrðina. Fyrr á öldum
hefði þingmaðurinn fengið útrás fyrir
þetta villieðli með því að ögra kirkjufeðr-
unum og gerast efasemdarmaður um hin
dýpstu rök. ígildi þess í Framsóknarflokki
vorra daga er að storka erkipáfanum Hall-
dóri Ásgrímssyni með því guðlasti sem
felst í opnun fslenskra hafha fyrir erlend-
um veiðiskipum.
í Framsóknarflokknum hefur það árum
saman verið trúarsetning, rakalaus
kredda, að leyfa ekki erlendum skipum að
koma með afla til löndunar á Islandi.
Erkipáfi kreddunnar hefur vitaskuld verið
Halldór Ásgrímsson, en meðan hann var
sjávarútvegsráðherra var það einsog að
snúa faðirvorinu uppá andskotann að
nefha löndun erlendra skipa í hans eyru.
En nú er Framsókn ekki lengur við
stjómvöl, og Alþingi greip færið og
afnam löndunarbannið. Nýju lögin stað-
festa þá meginreglu, að erlend skip mega
landa afla sínum hér á landi. En þó þarf
sérstakt ráðherraleyfi til að landa afla úr
sameiginlegum stofnum, sem ekki er búið
að semja um. Þessi langþráða breyting
mun skapa verulegar tekjur fyrir land og
þjóð. Um leið og skip geta komið hingað
til löndunar verður líka hægt að selja þeim
hvers konar þjónustu. Frændur okkar írar
gerðu kringum 1988 mikinn samning við
Rússa um viðhald og viðgerðir á stórum
veiðiflota. Haughey forsætisráðherra kall-
aði það stóra vinninginn. Vitaskuld hefði
verið miklu eðlilegra að þessi floti leitaði
til íslands. En fyrirstaða Framsóknar kom
í veg fyrir það og svipti þannig íslensku
þjóðina þeim tekjum, sem samningurinn
hefði gefið í aðra hönd. Um leið var
hindrað að hrömandi skipaiðnaður í land-
inu fengi lífsnauðsynlega blóðgjöf.
Jafhaðarmenn vöktu í tíð síðustu ríkis-
stjómar ítrekað athygli þáverandi sjávar-
útvegsráðherra á nauðsyn þess að opna
fyrir löndun erlendra skipa. Það er til
skjalfest. En Framsókn svaf. Halldór
„Fyrr á öldum hefði þing-
maðurinn fengið útrás fyrir
þetta uillieðli með þuí að
ögra kirkjufeðrunum og
gerast efasemdarmaður
um hin dýpstu rök. ígildi
þess í Framsóknarflokki
uorra daga er að storka
erkipáfanum Halldóri Ás-
grímssyni. “
varði kredduna. Er nema von að þjóðin
varpi önd léttar að vera laus við þá í bili?
Nema vitaskuld vin Grænlendinga og
Færeyinga, félaga Ólaf Þórarin Þórðar-
son, sem bakaði sér reiði hins austfirska
gæslumanns kreddunnar með því að vilja
aukið frelsi. VOUeðhð að vestan stendur
alltaf fyrir sínu.
í þessu ljósi er auðvelt að halda því
fram, að Ólafur Þ. sé mesti nútímamaður-
inn í hópi Framsóknar. Hitt ber þó að við-
urkenna, að það kann að segja meira um
flokkinn en hann...
Höfundur er formaöur þingflokks Alþýöuflokksins.
STJÓRNMÁL
MORÐURARNASON
Maðurinn með baklandið
Evrópulæti og samningastapp undan-
famar vikur hafa skyggt á merkilegan at-
burð í pólitíkinni: frumvarpið sem ekki
kom fram. Sjálfur Jón Sigtirðsson varð að
lúta í lægra haldi í eigin þingflokki þegar
hann ætlaði að skella ríkisbankafrum-
varpi undirbúningslaust inná þingið og
stilla bæði samstarfsmönnum sínum og
mótheijum ffammi fýrir gerðum hlut —
einsog venjulega.
Þessi atburður er merkilegur vegna
þess að hann sýnir gengisfallið sem Jón
hefur orðið fyrir innan og utan eigin
flokkslandamæra síðustu misseri, og jafn-
framt þau völd og áhrif sem hrannast
kringum Jóhönnu Sigurðardóttur þegar
hún kærir sig um og hefur nef tíl.
Hann er líka merkilegur vegna þess að
hér er á ferð vísbending um að stjómar-
sinnar séu hættir að geta blásið í eigin segl
þeim anda sem hingað til hefur knúið
skútuna áfram, — anda krossferðarinnar,
sannfæringarkrafd hinna heittrúuðu. Eftir
ál og Evrópu er enn eitt lausnarorðanna
lent í pólitískum hafvillum: sjálf einka-
væðingin.
Það ýtir undir túlkunarfysn að sjálft
firumvarpið virðist ekki sérlega róttækt,
og ekki víst að breytingamar sem það
boðar væm umdeildar í öðm samhengi.
Margt mælir með því að breyta rekstrar-
formi ríkisbankanna og gera úr þeim
samskonar fyrirtæki og önnur á fjár-
magnsmarkaði. Að minnsta kosti virðist
þurfa meiriháttar klössun og umsmíði í
stjómkerfi Landsbankans.
í málflutningi Jóns Sigurðssonar skiptu
slíkar umbætur hinsvegar ekki máli fyrren
fiumvarpið var komið í stórsjó og brim,
heldur var málið frá upphafi kynnt sem
fyrri hálfleikur við að koma bönkunum
tveimur úr ríkiseigu og yfir í paradís
einkavæðingarinnar. En við slíka fyrirætl-
un em einfaldlega harla margar athuga-
semdir og fyrirspumir í samfélaginu, og
hefur engin þeirra hlotið svar eða skýr-
ingu frá Jóni Sigurðssyni og bandamönn-
um hans. Það er auðvitað spurt hversu
hyggilegt það sé af samfélagi 250 þúsund
sálna að láta frá sér langöflugustu fjár-
málastofnun sína, Landsbankann, um
sama leyú og lagt er á hið evrópska djúp
og innlendur peningamarkaður er samein-
aður alþjóðlegri kauphöll. Það er líka
spurt um þær nauður sem nú reki þjóð-
kjöma ráðamenn til að losa sig við Bún-
aðarbankann, eitt af fáum fyrirtækjum
sem gefa góða nyt í fjósi ríkisins. Og svo
er spurt um áhrif á hlutafjármarkað og
vaxtastig, um réttindi starfsmanna og ör-
yggi viðskiptafólks, og um fslenskt láns-
traust erlendis.
En í tengslum við yfirlýsingar Jóns og
félaga um einkavæðingu bankanna hefur
helst verið spurt um það hvort Jón ætli sér
nú að endurtaka ævintýrið um Útvegs-
bankann sem fjórtán fjölskyldur og einni
betur eignuðust á útsölu um árið. Hvar
séu annarstaðar á landinu til peningar fyr-
ir banka? — hvort nú um stundir sé eftir-
spum eftir þeirri vöm ef til vill heldur
minni en framboð? — og þessvegna hætt
við að hlutir fari „á hálfvirði" í samræmi
við ffæga yfirlýsingu Friðriks Sophusson-
ar. Hvort það sé kannski eitt markmiða
Sjálfstæðisflokksins í stjómarsamstarfinu
að koma ríkisbönkunum í arma kolkrabb-
ans? Kaup kaups við Jónana?
Þótt flestir getí út af fyrir sig tekið undir
það að sparisjóðsrekstur sé ekkert skyldu-
verk ráðherra eða alþingismanna ættí að
vera augljóst að landsmenn vilja ekki
kasta burt þessum sameiginlegu eignum
nema að afskaplega vel yfirlögðu máli, og
þá fyrir sanngjamt verð, og ekki til þess
að efla enn veldi guðfeðranna fjórtán.
Eftir að Jón Sigurðsson gekk í slóð
sjálfstæðisráðherra og játaði trú á einka-
væðingu einokunarfyrirtækjanna hefur
þessarar almennu skynsemi lfka orðið
vart í Jafnaðarmannaflokki íslands. Það er
reyndar eitt af því merkilega við þennan
atburð sem ekki varð, og bendir til að inn-
an flokksins sé kominn upp raunvemleg-
ur vilji til framhaldslffs útyfir örlög stjóm-
arsamstarfsins við Davíð Oddsson, fyrr-
„Auðuitað er spurt huort
það sé eitt markmiða
Sjálfstœðisflokksins í
stjórnarsamstarfinu að
koma ríkisbönkunum í
arma kolkrabbans. Kaup
kaups uið Jónana?“
verandi aðalfundarstjóra Eimskips.
Svo vom opinber viðbrögð viðskipta-
ráðherra við óróanum í flokkinum sínum
skemmtilega dæmigerð fyrir embættis-
manninn sem í tvígang hefur verið settur í
efsta sætí á framboðslista Alþýðuflokks-
ins án tilstyrks ffá flokksmönnum og
kjósendum.
Eg skil ekkert í þessu, sagði Jón Sig-
urðsson, — það styðja mig næstum allir í
ríkisstjóminni.
Óviljandi hreinskilni af þessu tagi er
stundum kennd við Freud sálfræðing af
því þar kemur í ljós meira en mælandinn
hélt. Og hér sést sumsé hvar stjómmála-
maðurinn Jón Sigurðsson telur sig hafa
raunverulegt póhtískt bakland: Hjá hinum
ráðherrunum.
Höfundur er íslenskufræöingur.
F J O L M I
L A R
Blaðamenn eiga sér engan talsmann
Þótt hálffáránlegt sé að segja það, þá er
það nú einu sinni svo að blaðamenn virð-
ist sárvanta einhvers konar talsmann sem
tekur upp málstað þeirra annað slagið.
Sérstaklega núna þegar dómar á borð við
dóm Borgardóms í máh Úlfars Þormóðs-
sonar og Gallerís Borgar gegn PRESS-
UNNI og dóm Hæstaréttar yfir Halli
Magnússyni faUa.
Aðalfundur Blaðamannafélagsins
sendi reyndar ffá sér samþykkt vegna
máls Halls, sem ég hugsa að hafi farið
framhjá flestum.
Blaðamannafélagið skipti sér hins
vegar ekkert af dómi Borgardóms yfir
PRESSUNNI. Samt er það svo að ef
Hæstiréttur hnekkir ekki þeim dómi geta
íslenskir blaðamenn gleymt því að skrifa
fréttir um viðskiptahættí fyrirtækja. Þeir
verða að kyngja því að dómstólar taki
ekkert tillit til hlutverks fijálsrar frétta-
mennsku og fjölmiðlunar í þjóðfélaginu.
Samkvæmt dómi Borgardóms eiga fjöl-
miðlar ekkert að vera að kássast upp á
hvemig fyrirtækjum dettur í hug að
kynna neytendum vöm sína og þjónustu.
Aðalatriði dómsins er að Gallerí Borg
hefði hugsanlega getað skaðast af skrif-
um PRESSUNNAR. Minna máU skiptir
hvort þau vom réttmæt eða ekki. Dómur-
inn gekk meira að segja svo langt að
dæma galleríinu skaðabætur án þess að
forsvarsmenn þess sýndu ffam á nokkum
skaða.
Nú ætti PRESSUNNI í sjálfu sér ekki
að verða skotaskuld úr því að kvarta ein
og óstudd undan þessum dómi. En þar
sem blaðið er ekki óvilhallt í málinu hafa
slíkar umkvartanir takmarkað gildi. Það
hefði því verið gaman ef Blaðamannafé-
lagið hefði séð ástæðu til að meta boð-
skap hans.
Það kemur mér ekki á óvart að félagið
skuli ekki hafa gert það. Undanfarin ár
hefur þetta félag ekki gætt hagsmuna
blaðamanna eða haldið á lofti nauðsyn-
legu hlutverki þeirra í þjóðfélaginu. Það
síðamefnda hefúr þó orðið æ meira að-
kallandi þar sem við virðumst vera að
sigla inn í tíma þar sem fféttir em metnar
eftir því hversu óþægilegar þær em fyrir
þá sem koma við sögu en ekki eftír því
hversu mikið erindi þær eiga við almenn-
ing.
Þess í stað hefur Blaðamannafélagið
lagt aðaláherslu á menntunarmál blaða-
manna. Formaður félagsins hefur marg-
sinnis tekið opinberlega undir gagnrýni á
óvönduð vinnubrögð blaðamanna og
viljað nota hana sem sönnun þess að
blaðamenn séu of menntunarlausir og að
á þeim sé of mikið álag til að þeir geti
unnið verk sitt vel.
Svona tal er náttúrlega vatn á myllu
þeirra sem vilja hefta frjálsa blaða-
mennsku og kemur því starfandi blaða-
mönnum síst til góða,_________________
Gurmar Smári Egilsson
„ Við höfum marg-
oft séð fœtur lengj-
ast, fólk lœknast í
baki og í haust
sem leið urðum
við vitni að því að
stúlka, sem var
blind á öðru auga
og sá illa með
hinu, varð alheil
á því auga sem
hún sá illa með
og fékk svipaða
sjón á því blinda
og hafði verið á
verra auganu
áður. “
Stefán Ágústsson, forstöðumaöur
Vegarins.
'ý^ctí AiA,tLcvLcccp.ic>
,Úg hef lengi verið með ónýta
hálskirtla en þeir voru ekki teknir
úr mér fyrr en í haust.“
Sigriöur Beinteinsdóttir söngkona.
"Ot- (crccyitA, ýyö’c^-
ý-lýtcA,
Lý^ycVVc^cf cmi£icvcc ?
,Aíitt hlutverk er eiginlega að
sigla á milli skers og báru og
reyna að ná höfh.“
Guölaugur Þorvaldsson semjari.
Áicvi CiL&CvsÁoc
cvÍvicvcvccCYccVcvcvi
„Ég gekk á fund fram-
kvæmdastjórans á dögunum og
tjáði honum að ég væri alls ekki
sáttur við gang mála.“
Guöni Bergsson boltastrákur.
'&t-ý>c\Jb e-ÁÁi
crc&iccic)?
„Island nýtur mjög góðs láns-
trausts erlendis.”
Ólafur Isleifsson lántakandi.
ÁfócrS'tuA' ■þcaecp-c) (
'CMs-
WWVíU-
„Þeir frægustu töluðu hins
vegar ekki við okkur.“
Hlédís Sveinsdóttir fréttaritari.
°£jikicS ve-Actcct- ý>6- cvcS
crccte-icv
, J>að er alrangt sem sumir hafa
haldið fram að það sé skylt sam-
kvæmt lögum að prestar séu við-
staddir útfarir."
Helgi Sigurösson, siömenntaður
maður.
Ácv+ccLcvtr
„Sara Ferguson var bresku
konungsfjölskyldunni til
skammar. Hún var eins og ljótur
blettur á fjölskyldunni frá upp-
hafi.“
Spencer, jarðaöur jarl.