Pressan - 09.04.1992, Blaðsíða 34

34
FIMMTUDAGUR PRESSAN 9. APRÍL 1992
1
Óstöðugleiki og þverrandi
sláifstraust framundan
SKOTLAND
Verkamannaflokk-
urinn vann 50 sæti
af 72 á Skotlandi í
síðustu kosningum,
en nú sækja skoskir
þjóSernissinnar
hart fram. Ihalds-
menn eiga sér vart
viðreisnar von.
Kosiö er um 651 þingsæti og þarf Verkamannaflokkurinn aö
vinna 94 þingsætl til viöbótar svo hann hafi 326 þingmenn
eöa eins þingsætis meirihluta. íhaldsmenn mega ekki tapa
fleirum en 44 sætum til þess aö sigra fjóröa kjörtímabilið í
röö. Frjálslyndir demókratar vonast til þess aö bæta viö sig
nokkrum sætum, en þeir hafa nú 22.
Fái hvorugur stóru flokkanna 326 þingmenn kjörna er
stjórnarkreppa yfirvofandi og valdajafnvægiö í þinginu
veröur í höndum frjálslyndra demókrata, þjóöernissinna á
Skotlandi og Wales og sambandssinna á Noröur-írlandi.
NOROUR-ÍRLAND
Sambandssinnar og
Sinn Fein keppa
báöir um atkvæöi,
sem frjálslyndir
demókratar hafa
talið sér vis.

jfeMSHP
fm
WALES
Fornt vígi Ver
mannallokksins,
en Plald
Cymru (þjóð-
emissinnar) og _________
frjálslyndir '
demókrat- v. w I
LONDON
Verkamannaflokkurinn freistar þess að ná 21 af 84
þingsætum íhaldsmanna í höfuöborginni, en það eru
sæti, sem ihaldsmenn hrepptu með minna en 16%
meirihluta í síðustu kosningum. Þá vonast þeir til
þess að ná þremur þingsætum öðrum á sitt vald. Á
hinn bóginn eiga þeir á hættu að tapa að minnsta
kosti einu sæti til frjálslyndra demókrata.
Punktarnir sýna kjördæmi, sem eru
f hættu, og hvaöa flokkur „á“ sætiö
■ . -.
JÉU
m •’
,Ai p' p
f ■ #
mj
■ w
Ihaldsflokkur I
Verkamannaflokkur'
Frjálslyndir demókratar I
Aörir I
PRCSSAN/AM
Allar líkur benda nú til þess
að stjómarkreppa muni ríkja á
Bretlandi eftir kosningamar í
dag, því samkvæmt skoðana-
könnunum er enn svo mjótt á
mununum milli íhaldsflokksins
og Verkamannaflokksins að
hvomgur flokkanna nær þing-
meirihluta ef spámar ganga eftir
þegar talið verður úr kössunum.
Á síðustu dögum hefur Verka-
mannaflokkurinn reyndar aðeins
sótt í sig veðrið, en á móti kem-
ur að Frjálslyndir demókratar
hafa gert slíkt hið sama.
Þrátt fyrir að skoðanakannan-
ir hafi mjög verið á sömu leið
undanfarnar vikur verður að
hafa í huga að sjaldan hafa fleiri
sagst vera óákveðnir jafn-
skömmu fyrir kosningar, margir
hafa ekki einu sinni gert upp við
sig hvort þeir ætli að kjósa og
vegna kosningafyrirkomulags
geta minnstu sveiflur haft afger-
andi áhrif á úrslitin. Fylgisaukn-
ing hjá hvaða flokki sem er —
þótt hún nemi ekki nema einum
hundraðshluta — getur skipt
sköpum, svo framarlega sem
hún verður í réttum kjördæm-
um. Eins og sjá má á meðfylgj-
andi korti er afar mjótt á munun-
um í fjölda kjördæma.
Leiðtogar stóru flokkanna —-
íhaldsmaðurinn John Major for-
sætisráðherra og Neil Kinnock,
leiðtogi Verkamannaflokksins
— reiða sig beinlínis á slíka
breytingu á síðustu dögum
kosningabaráttunnar, en miðað
við reynsluna er fremur ólíklegt
að þeim verði að ósk sinni,
breskir kjósendur virðast tregir
til að skipta um skoðun á loka-
sprettinum.
Segja má að John Major dugi
þó fátt nema kraftaverk. Kosn-
ingabarátta íhaldsmanna hefur
þótt frámunalega léleg og mátt-
laus. Að Michael Heseltine
slepptum (sem mörgum íhalds-
mönnum þótti nú ekki par
merkilegur pappír fyrir
nokkrum vikum) hafa
frammámenn í flokknum verið
til hlés, en stafnbúinn sjálfur er
svo kurteis og hlédrægur að
hann hefur ekki kunnað við að
ráðast á andstæðinga sína.
Dagblaðinu The Times reikn-
ast svo til samkvæmt síðustu
skoðanakönnun að Verka-
mannaflokkurinn fái 319 þing-
menn, en þeir þurfa sjö þing-
menn til viðbótar til að hafa
þingmeirihluta. Ihaldsmönnum
spáir blaðið 287 þingsætum,
frjálsyndum demókrötum 20
sætum, þannig að þingflokkur
joeirra minnkar í raun, en að aðr-
ir flokkar, fyrst og fremst skosk-
ir aðskilnaðarsinnar, fái 27 þing-
menn alls.
TVEGGJAFLOKKA-
KERFIÐ FYRIR BÍ
En það gildir einu hver sigur-
vegari kosninganna verður þeg-
ar upp er staðið, tveggjaflokka-
kerfi Breta virðist vera að syngja
sitt síðasta. Um leið og það ger-
ist er hætt við að óstöðugleiki
fari að einkenna bresk stjóm-
mál, þótt þau verði nú ósenni-
lega með sama yfirbragði og
verið hefur á ftalíu.
En jafnvel þó svo annar hvor
stóm flokkanna fái hreinan þing-
meirihluta er næsta víst að sá
meirihluti verður afar naumur og
fyrir vikið þyrfti ríkisstjómin að
hafa mun meiri áhyggjur af
flokksaga stjómarliða en nokkm
sinni stjómarandstöðunni. Djarf-
legar ákvarðanir líkt og ein-
kenndu 11 ára stjórnartíma
Margaretar Thatcher verða úr
sögunni. Hin nýja ríkisstjórn
þarf að hafa sig alla við á hinum
pólitíska vettvangi innanlands og
það verður að teljast hætt við að
leiðtogahlutverk Breta í alþjóða-
stjómmálum, sem Thatcher end-
urheimti eftir niðurlægingu eftir-
stríðsáranna, glatist á ný.
VANDI VERKAMANNA-
FLOKKSINS
Verkamannaflokkurinn hefur
ekki haldið um stjómartaumana
í 13 ár og í raun fáir í þing-
flokknum, sem þekkja annað en
stjómarandstöðu. Fái flokkurinn
sigur bíða hans ærin verkefni.
Talið er að hefðbundið vantraust
athafnamanna á vinstristjómum
muni veikja sterlingspundið og
þá munu Neil Kinnock og fjár-
málaráðherraefni hans, John
Smith, þurfa að standa við stóm
orðin um vaxtahækkun fremur
en gengisfellingu. Það myndi
duga til að friða peningamark-
aðinn, en að líkindum fram-
Iengja efnahagslægðina.
íhaldsflokkurinn hefur síð-
ustu daga róið lífróður gegn
sókn Verkamannaflokksins og
fijálslyndra demókrata og kallar
möguleikann á stjóm Kinnocks
„Martröð í Downing-stræti“.
Michael Heseltine umhverfis-
ráðherra hefur ekki skafið utan
af hlutunum: „Hver sá sem
heldur að sósíalisminn veiti
svörin þarf ekki annað en að
horfa yfir Ermarsund þar sem
forsætisráðherra [sósíalista]
þurfti að segja af sér og það em
óeirðir á götum Marseille. Allt
þetta er hörmuleg áminning um
hvað gerðist þegar Verka-
mannaflokkurinn var síðast við
stjóm.“
KRÖFUR FRJÁLS-
LYNDRA DEMÓKRATA
En hvað tekur við ef svo fer
sem horfir og enginn flokkanna
fær þingmeirihluta? Þá er hætt
við að langar og strangar stjóm-
armyndunarviðræður taki við.
Paddy Ashdown, leiðtogi fijáls-
lyndra demókrata, hefur margoft
ítrekað að forsenda stjómarþátt-
töku eða stuðnings flokks síns
við minnihlutastjóm sé að hlut-
fallskosning verði tekin upp á
Bretlandi, en einmenningskjör-
dæmin hafa undanfama áratugi
séð til þess að fylgi hinna
smærri flokka hefur ekki nýst
þeim nema að örlitlu leyti.
John Major hefur sagt að slíkt
verði ekki á dagskrá í hugsan-
legu ráðuneyti sínu, en Neil
Kinnock hefur aftur á móti orð-
að möguleikann á því að sérstök
þriggjaflokkanefnd taki málið
fyrir að kosningum loknum eða
jafnvel að málið verði borið
undir þjóðaratkvæði. Nái frjáls-
lyndir demókratar lfam kröfum
sínum hafa þeir hins vegar gull-
tryggt stöðu sína í framtíðinni
og verða þá líkast til í svipaðri
stöðu og frjálsir demókratar í
Þýskalandi undir stjóm Hans-
Dietrichs Genscher, en þar í
landi verður engin ríkisstjórn
mynduð án stuðnings þeirra.
Hvað sem verður er ljóst að um
gífurlega vandasamt mál er að
ræða og ólíklegt að niðurstaða
fáist sem nokkrum lfki.
En það eru fleiri málefni á
dagskrá en kosningalöggjöfin.
Þrátt lyrir að Verkamannaflokk-
urinn hafi mjög dregið í land í
veigamiklum málum eins og
utanríkismálum, vamarmálum
og efhahagsmálum verður eng-
inn hægðarleikur fyrir hann að
fylgja stefhu, sem frjálslyndum
demókrötum mun líka. Þá er af-
ar sennilegt að hið sérstaka sam-
band Breta við Bandaríkjamenn
muni kulna undir stjórn Neils
Kinnock. Á móti kemur að
Verkamannaflokknum er hlýrra
til Evrópusamrunans en íhalds-
mönnum og líklegt að samskipt-
in við skriffinnana í Brussel
batni. í velferðarmálum hvers-
konar hefur Verkamannaflokk-
urinn lofað til hægri og vinstri,
en það er öldungis glögglega
augljóst að skattheimta mun
aukast verulega fýrir vikið. Sér-
staklega mun það bitna á há-
tekjumönnum og óttast margir
að atgervisflótti sigli í kjölfarið.
Þrátt fyrir að frjálslyndir
demókratar telji óhjákvæmilegt
að auka skattheimtu eitthvað er
mjög ósennilegt að þeir geti sætt
sig við ómengaða efnahags-
stefnu Verkamannaflokksins.
Flokksagi þeirra er líka minni en
gengur og gerist hjá stóru flokk-
unum og þar munar meiru um
hvert atkvæði. Margir frjáls-
lyndir eru vísir til þess að snúast
á sveif með íhaldsflokknum í
efnahagsmálunum og Kinnock
því engan veginn öruggur jafh-
vel þó svo honum takist að
semja við frjálslynda um kjör-
dæmamálin. Hið sama á við um
John Major og íhaldsmenn að
því ógleymdu að í þeirra eigin
flokkum er fjöldi þingmanna,
sem gætu átt það til að svfkja lit
í einstökum málum.
Það er sama hvemig fer —
jafnvel þó svo öðrum hvorum
stóm flokkanna takist að merja
meirihluta — óstöðugleiki,
þverrandi sjálfstraust og var-
færni eiga eftir að einkenna
bresk stjómmál á næstunni. Þeir
dagar em liðnir að forsætisráð-
herra gat stjómað sem einvaldur
með drjúgan meirihluta þing-
manna á bak við sig, en aðeins
um 40% atkvæða.
Andrés Magnússon